Unia próbuje ucywilizować nowe formy pracy

U podstaw nowej dyrektywy stanęły dwa cele: określenie właściwego i przejrzystego statusu zatrudnienia pracowników platform internetowych oraz ustanowienie przepisów dotyczących używania systemów algorytmicznych w miejscu pracy.

Publikacja: 02.07.2024 04:30

Unia próbuje ucywilizować nowe formy pracy

Foto: Adobe Stock

11 marca 2024 r Komisja Europejska przyjęła dyrektywę w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Aby wyjaśnić, czego ona dotyczy warto nieco przybliżyć to pojęcie.

Praca świadczona w ramach współpracy za pośrednictwem platform internetowych polega na korzystaniu z aplikacji, która łączy konkretnego pracownika z końcowym odbiorcą zainteresowanym daną usługą. Dobrym przykładem działania takiego mechanizmu jest przewóz osób, gdzie taka forma usług rozwinęła się jako pierwsza. Na tym rynku działają znane już każdemu platformy, czyli start-upowi hegemoni tacy jak Uber czy Bolt. Innym przykładem są usługi dostawy jedzenia i zakupów reprezentowane przez Glovo, Uber Eats czy Wolt. Te gałęzie usług zostały praktycznie zmonopolizowane przez pracę za pośrednictwem platform internetowych. Aby dobrze zobrazować rozwój tej branży, warto posłużyć się liczbami. W Unii Europejskiej działa ok. 500 cyfrowych platform pracy, z których część to usługodawcy lokalni, natomiast wielu działa międzynarodowo, często na terenie wszystkich krajów UE. Sektor ten generuje również coraz większe dochody. Między rokiem 2016 a 2020 wzrosły one z około 3 mld euro do około 14 mld euro, a podczas pandemii Covid-19 powszechność platform wśród konsumentów oraz osób poszukających nowych form zarobkowania znacząco wzrosła.

Czytaj więcej

50 lat Kodeksu pracy. Początek i kierunek polskich regulacji

Nie tylko zalety

Taka forma pośrednictwa między usługodawcą i usługobiorcą jest bardzo wygodna, a także zwiększa konkurencyjność i bezpieczeństwo świadczonej usługi. Rozwiązanie to ma jednak również swoje ciemne strony, które odczuwają głównie pracownicy platform. Obecnie ich zatrudnienie jest świadczone w ramach działalności B2B lub przez pośredników (tzw. partnerów), z którymi osoba chcąca świadczyć usługi podpisuje umowę zlecenie. Skutkiem takiego zakontraktowania jest brak możliwości korzystania przez pracowników z ochrony oraz przywilejów, jakie daje im zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Praca wykonywana jest w warunkach podporządkowania poleceniom z platformy, osobiście, w sposób ciągły i powtarzający się, co stanowi przesłanki uznania takiego zatrudnienia za stosunek pracy. Pracownik platformy przestrzega zasad i ma ograniczenia porównywalne do pracownika etatowego, lecz nie korzysta z równoważnych przywilejów, takich jak m.in. ochrona stosunku pracy czy płatny urlop wypoczynkowy i zdrowotny.

Dwa lata na implementację

Praca w ramach platform internetowych w ostatnich latach skokowo zyskała na popularności. Szacuje się, że takie zatrudnienie do końca 2024 r. będzie źródłem zarobku dla około 48 milionów obywateli UE. Unia postanowiła więc pochylić się nad tym rynkiem oraz odgórnie uregulować warunki zatrudnienia w ramach platform internetowych. Pracę nad nową dyrektywą rozpoczęły się w 2019 r. od dyskusji Rady Europejskiej na temat nowych form pracy. W efekcie zwrócono się do Komisji Europejskiej w celu przygotowania przepisów mających chronić pracowników. W grudniu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie Europejskiej i Parlamentowi Europejskiemu projekt przepisów o pracy platformowej. Przepisami tymi zajęła się grupa robocza do spraw społecznych, a następnie Rada rozpoczęła rozmowy o ostatecznym ich kształcie z Komisją Europejską. Finał tego procesu nastąpił w grudniu 2023 r., co zaowocowało przyjęciem 11 marca 2024 r. dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Po jej wejściu w życie państwa członkowskie mają dwa lata na implementację w krajowym porządku prawnym.

U podstaw omawianej dyrektywy stanęły dwa podstawowe cele sformułowane przez unijnych prawodawców. Pierwszy to określenie właściwego i przejrzystego statusu zatrudnienia pracowników platform internetowych. Drugi to ustanowienie przepisów dotyczących używania systemów algorytmicznych w miejscu pracy.

Domniemanie zatrudnienia

W kwestii uregulowań wprowadzonych dla statusu zatrudnienia pracowników należy przyjrzeć się mechanizmowi domniemania zatrudnienia. Ustanawia on konkretne kryteria, a w przypadku spełnienia dwóch z nich pracownik na zasadzie domniemania prawnego jest automatycznie traktowany jako zatrudniony na etacie. Te kryteria to:

- narzucone limity wynagrodzenia,

- nadzór, również elektroniczny, nad wykonywaniem pracy,

- kontrola dystrybucji lub przydzielania zadań,

- kontrola warunków pracy i ograniczenie swobody wyboru godzin pracy,

- ograniczenie swobody organizowania własnej pracy oraz zasady dotyczące wyglądu lub postępowania pracowników.

Katalog ten jest tylko bazą i krajowi prawodawcy mogą go rozszerzyć.

Działanie algorytmów

Analizując kwestię zastosowania algorytmów w miejscu pracy należy wskazać, że wiele platform stosuje je w zarządzaniu kadrowym oraz do organizacji i zarządzania bieżącą pracą pracowników. Przykładem na to jest chociażby przypisanie pracownika do konkretnego zlecenia czy rozpatrywanie skarg i ocen klientów. Algorytm często podejmuje nawet tak ważne decyzje jak dyscyplinarne zawieszenie konta pracownika, co w efekcie uniemożliwia mu zarobkowanie. Zgodnie z omawianą dyrektywą pracownicy muszą być informowani o stosowaniu zautomatyzowanych systemów monitorowania i podejmowania decyzji. Platformy nie będą również mogły przetwarzać za pomocą algorytmów niektórych rodzajów danych osobowych. Chodzi o:

- dane dotyczące stanu emocjonalnego lub psychicznego osoby pracującej za pośrednictwem platformy internetowej,

- prywatne rozmowy,

- dane pozwalające przewidzieć faktyczne lub potencjalne działania związków zawodowych,

- dane, z których można wnioskować o pochodzeniu rasowym lub etnicznym pracownika, jego statusie migracyjnym, opiniach politycznych, przekonaniach religijnych czy stanie zdrowia,

- dane biometryczne (oprócz danych stosowanych do uwierzytelniania).

Dyrektywa przewiduje również obowiązek monitorowania działania algorytmów przez upoważnione osoby, specjalnie chronione przed niekorzystnym traktowaniem. Nadzorem ludzkim mają być również objęte istotne decyzje takie jak np. zawieszenie konta.

Inne postanowienia

Uregulowana została również kwestia uściślenia obowiązków cyfrowych platform w zakresie zgłaszania pracy organom krajowym. Platformy zostały zobowiązane do udostępniania organom krajowym kluczowych informacji dotyczących swojej działalności oraz danych pracowników korzystających z ich pośrednictwa.

* * *

Przyjęte regulacje należy ocenić jako korzystne i przystające do obecnych warunków rynku pracy. Systematyzują one kwestie zatrudnienia pracowników przez platformy internetowe oraz ugruntowują ich dostęp do zabezpieczenia socjalnego i przejrzystych warunków pracy. Wpływają także korzystnie na stabilność zatrudnienia.

Autor jest aplikantem adwokackim Okręgowej Rady Adwokackiej w Krakowie

11 marca 2024 r Komisja Europejska przyjęła dyrektywę w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Aby wyjaśnić, czego ona dotyczy warto nieco przybliżyć to pojęcie.

Praca świadczona w ramach współpracy za pośrednictwem platform internetowych polega na korzystaniu z aplikacji, która łączy konkretnego pracownika z końcowym odbiorcą zainteresowanym daną usługą. Dobrym przykładem działania takiego mechanizmu jest przewóz osób, gdzie taka forma usług rozwinęła się jako pierwsza. Na tym rynku działają znane już każdemu platformy, czyli start-upowi hegemoni tacy jak Uber czy Bolt. Innym przykładem są usługi dostawy jedzenia i zakupów reprezentowane przez Glovo, Uber Eats czy Wolt. Te gałęzie usług zostały praktycznie zmonopolizowane przez pracę za pośrednictwem platform internetowych. Aby dobrze zobrazować rozwój tej branży, warto posłużyć się liczbami. W Unii Europejskiej działa ok. 500 cyfrowych platform pracy, z których część to usługodawcy lokalni, natomiast wielu działa międzynarodowo, często na terenie wszystkich krajów UE. Sektor ten generuje również coraz większe dochody. Między rokiem 2016 a 2020 wzrosły one z około 3 mld euro do około 14 mld euro, a podczas pandemii Covid-19 powszechność platform wśród konsumentów oraz osób poszukających nowych form zarobkowania znacząco wzrosła.

Pozostało 80% artykułu
Sądy i trybunały
Prezydium KRS zwraca się do obywateli ws. sędziów sądów dyscyplinarnych
Materiał Promocyjny
Dodatkowe korzyści dla nowych klientów banku poza ofertą promocyjną?
Sądy i trybunały
Manowska przegrała w sądzie. Prezes SN nie dostanie prawie 400 tys. zł
Zawody prawnicze
Od 4 lipca duże zmiany w pracy prokuratorów. Wykażą się w trakcie procesu
Sądy i trybunały
KRS złoży donos do prokuratury na ministra Bodnara i członków Iustitii
Materiał Promocyjny
Lidl Polska: dbamy o to, aby traktować wszystkich klientów równo
Prawo dla Ciebie
Sąd Najwyższy wrócił do sprawy mandatu Mariusza Kamińskiego. Jest decyzja