Nie trzeba nikogo przekonywać, że polskie regulacje podatkowe ulegają nieustannym zmianom, czego efektem są często niejednoznaczne lub nawet sprzeczne przepisy. W samym pierwszym półroczu 2019 r. uchwalono w Polsce 11 772 stron maszynopisu aktów prawnych w randze ustaw, rozporządzeń oraz aktów międzynarodowych, w związku z czym próby przedsiębiorców dostosowania się do zmieniającej się rzeczywistości są obarczone wielkim wysiłkiem. W gąszczu tych przepisów gubią się nie tylko podatnicy, ale i urzędnicy, czego skutkiem są m.in. trwające przez wiele lat postępowania podatkowe. Czego przykładem jest zakończone postępowanie kontrolne w największym prywatnym podatniku podatku dochodowego w Polsce (komunikat LPP S.A. z 3.03.2020r.).
Podejmowane przez przedsiębiorców próby zapewnienia większego bezpieczeństwa prawnego często pozostają bezskuteczne z uwagi na zmianę wykładni przepisów czy kwestionowanie mocy ochronnej interpretacji indywidualnych. W każdym przypadku skutkiem tych działań jest strata czasu i pieniędzy państwa oraz podatników. Jednym z rozwiązań jest korzystanie z profesjonalnej pomocy podatkowej, co może zapewnić ochronę podobną do mocy interpretacji indywidualnych, a nawet spowodować odstąpienie od sankcji podatkowych.
Czytaj także: Odszkodowanie z ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia z PIT - wyrok NSA
Z uwagi na wskazane wady kontradyktoryjnego modelu relacji podatnik – administracja podatkowa, na zachodzie wykształciły się instytucje prowadzenia negocjacji między organami podatkowymi a podatnikami. Programy ścisłej współpracy zaczęto wprowadzać w pierwszej dekadzie XXI wieku, co miało miejsce w Holandii, Irlandii i USA. W raporcie OECD z 2013 r. wskazano już na 24 państwa, w których wdrożono analogiczne programy. Eksperci zwracali przy tym uwagę na korzyści płynące ze współpracy obu stron. Współpraca pozwala po stronie podatników na zmniejszenie ryzyka prawnopodatkowego, a po stronie państwa na wzrost poprawności realizowania obowiązków podatkowych, zwiększając jednocześnie zaufanie do organów podatkowych. Może to mieć szczególne znaczenie przy okazji zmiany przepisów lub zmiany interpretacji przepisów przez sądy albo organy podatkowe.
W polskim porządku prawnym dotąd nie istniały takie rozwiązania. Ustawa z 16 października 2019 r. o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych wprowadza od 1 lipca 2020 r. do Ordynacji podatkowej instytucję umowy o współdziałanie. Ma ona służyć zapewnianiu przestrzegania przez podatnika przepisów prawa podatkowego w warunkach przejrzystości działań oraz wzajemnego zaufania i zrozumienia między organem podatkowym a podatnikiem, przy uwzględnieniu charakteru prowadzonej przez podatnika działalności. Wniosek o zawarcie umowy o współdziałanie może złożyć jedynie podatnik o przychodzie przekraczającym 50 mln euro, który otrzymał pozytywną opinię z audytu wstępnego. Podatnik, który podpisał taką umowę musi zatem zachować pełną transparentność podatkową w zakresie podejmowanych czynności w przyszłości, ale i bieżącej działalności, ponieważ pozytywny audyt podatkowy jest niezbędnym warunkiem zawarcia umowy.