Graniczny podatek węglowy – nowe obowiązki

Wprowadzenie Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z 10 maja 2023 r. (dalej rozporządzenie 2023/956) to efekt przedstawionych w Europejskim Zielonym Ładzie z 11 grudnia 2019 r. strategii proekologicznego zrównoważonego rozwoju, których wynikiem ma być osiągnięcie zerowego poziomu emisji gazów cieplarnianych do 2050 roku. Regulacje CBAM zawarte są w pakiecie Fit For 55 i mają nie tylko pomóc w osiągnięciu neutralności klimatycznej państw członkowskich, ale również wspomagać obniżenie emisyjności państw trzecich eksportujących towary do Unii Europejskiej.

Przypomnijmy, że w wewnątrzunijnym rynku funkcjonuje już system handlu uprawnieniami do emisji gazów zwany: European Union Emissions Trading System (EU ETS) oraz wprowadzone dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE z 13 października 2003 r. zasady ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych na poziomie Wspólnoty. Za progresywnymi działania Unii Europejskiej nie podąża jednak reszta świata. CBAM ma to częściowo zmienić.

Czytaj więcej

Biznes

Zielony Ład i obowiązki ESG ukształtują europejski rynek nieruchomości na lata

Uczestnicy obrotu nieruchomościami muszą uwzględnić nadchodzące zmiany w działalności inwestycyjnej. Szczególnie te o wdrażaniu nowych procedur.

Konstrukcja granicznego podatku węglowego, obligując unijnych przedsiębiorców do „liczenia” ilości emitowanych przez producentów importowanych towarów gazów cieplarnianych, pośrednio wymusza na eksporterach z państw trzecich dostosowanie się do unijnych standardów. W innym wypadku import towarów pozbawionych przymiotu ekologicznych może się okazać ekonomicznie nieopłacalny dla unijnych przedsiębiorców. Wprowadzenie CBAM ma również rekompensować niekorzystną sytuację unijnych przedsiębiorców produkujących towary, które w państwach trzecich wytwarzane są bez obciążeń wynikających z polityki klimatycznej. Jednocześnie Unia Europejska zadbała, by CBAM nie ograniczył przepływów handlowych, gdyż nie ustanowione zostały ilościowe limity dla importu.

Towary i produkty objęte CBAM

Zakres przedmiotowy nowych regulacji określony został w art. 1 rozporządzenia 2023/956. Zgodnie z tym przepisem rozporządzanie ustanawia mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla w odniesieniu do emisji wbudowanych gazów cieplarnianych związanych z towarami wymienionymi w załączniku nr I, w momencie ich przywozu na obszar celny Unii, w celu zapobiegania ryzyku ucieczki emisji gazów cieplarnianych, a przez to zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych na świecie i wspierania celów porozumienia paryskiego, również przez stworzenie zachęt do redukcji emisji dla operatorów w państwach trzecich.

CBAM odnosi się do towarów wymienionych w załączniku nr I rozporządzenie 2023/956 lub produktów przetworzonych powstałych z tych towarów w wyniku procedury uszlachetniania czynnego, które są importowane na obszar celny Unii Europejskiej (art. 2 rozporządzenia 2023/956). W załączniku nr I wymieniono następujące grupy towarów: cement, energia elektryczna; nawozy, żeliwo i stal, aluminium i chemikalia. Do celów identyfikacji towarów zastosowanie mają kody Nomenklatury Scalonej (CN) na podstawie rozporządzenia (EWG) nr 2658/87 z 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej.

Przyczyna takiej, a nie innej selekcji towarów wiąże się oczywiście z celem mechanizmu. Towary objęte CBAM, według punktu 31 preambuły do rozporządzenia 2023/956, zostały wyszczególnione ze względu ich znaczenia pod względem skumulowanych emisji gazów cieplarnianych i ryzyka ucieczki emisji w odpowiednich sektorach EU ETS. Jednocześnie selekcjonując towary, uwzględniono złożoność i obciążenia administracyjnych nakładane na operatorów, których dotyczy mechanizm.

Rozporządzenie 2023/956 zawiera wyłączenia. CBAM nie będzie miał zastosowania do towarów wymienionych w załączniku I, które są przywożone na obszar celny Unii Europejskiej pod warunkiem, że wartość rzeczywista takich towarów na przesyłkę nie przekracza wartości określonej dla towarów o niewielkiej wartości (tzn. nie przekracza 150 euro), towarów znajdujących się w bagażach osobistych podróżnych przybywających z państw trzecich (wartość do 150 euro) oraz towarów, które mają być transportowane lub wykorzystywane w związku z działaniami wojskowymi.

Warto zaznaczyć, że postanowień rozporządzenia 2023/956 nie stosuje się do towarów pochodzących z: Islandii, Liechtensteinu, Norwegii, Szwajcarii oraz do następujących terytoriów: Büsingen, Helgoland, Livigno, Ceuta i Melilla.

Jak obliczyć emisje wbudowane

Sposoby obliczania emisji wbudowanych zostały określone w art. 7 ust. 1-4 rozporządzenia 2023/956. Poziom emisji wbudowanych związanych z towarami oblicza się według specjalnych wzorów, zgodnie z metodami przedstawionymi w załączniku nr IV. Załącznik ten zawiera również wszystkie definicje związane z metodami obliczania emisji wbudowanych.

W przypadku braku możliwości odpowiedniego ustalenia poziomu rzeczywistych emisji oraz w przypadku emisji pośrednich poziom emisji wbudowanych załącznik nr IV ustala się zgodnie z metodami wskazanymi w załączniku nr IV, przez odniesienie do wartości domyślnych.

Inną metodę określenia poziomu emisji wbudowanych przewiduje się dla energii elektrycznej. Według art. 7 ust. 3 rozporządzenia 2023/956 ustala się przez odniesienie do wartości domyślnych, zgodnie z metodą wskazaną w załączniku IV. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy upoważniony zgłaszający CBAM wykaże, że spełnione są kryteria ustalania poziomu emisji wbudowanych na podstawie rzeczywistych emisji.

Import towarów

Zgodnie z art. 4 rozporządzenia 2023/956 towary objęte mechanizmem mogą być przywożone na obszar celny Unii Europejskiej wyłącznie przez upoważnionego zgłaszającego CBAM. W celu uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM, zgodnie z art. 5 rozporządzenia 2023/956 importer mający siedzibę w państwie członkowskim, przed przywozem towarów na obszar celny Unii Europejskiej, składa wniosek o udzielenie upoważnienia. W charakterze upoważnionego zgłaszającego CBAM może działać również wyznaczony przez importera pośredni przedstawiciel celny. Wówczas to on składa wniosek o udzielenie upoważnienia. Wniosek o udzielenie upoważnienia składa się za pośrednictwem rejestru CBAM ustanowionego zgodnie z art. 14 rozporządzenia 2023/956.

Kryteria przyznania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM zawarto w art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2023/956. Wśród nich znajduje się m.in. warunek, by wnioskodawca nie dopuścił się poważnego naruszenia ani nie dopuszczał się powtarzających się naruszeń przepisów prawa celnego, przepisów podatkowych czy przepisów dotyczących nadużyć na rynku, a w szczególności nie był notowany za poważne przestępstwa związane z jego działalnością gospodarczą w ciągu pięciu lat poprzedzających rok złożenia wniosku. Wnioskodawca musi również wykazać zdolność finansową i operacyjną do wypełnienia zobowiązań wynikających z rozporządzenia 2023/956.

Etapy wdrożenia

Wdrożenie CBAM rozłożone zostały na etapy. Początkowo upoważnieni zgłaszający informujący o importowanych towarach będą zobowiązani jedynie do składania raportu o podatku węglowym w okresach kwartalnych.

Zgodnie z art. 32 rozporządzenia 2023/956 w okresie przejściowym od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r. obowiązki importera wynikające z rozporządzenia ograniczają się do obowiązków sprawozdawczych. Zostały one określone w art. 33, 34 i 35 rozporządzenia 2023/956.

Według art. 35 rozporządzenia 2023/956 każdy importer (pośredni przedstawiciel celny), który dokonał przywozu towarów w danym kwartale roku kalendarzowego, składa Komisji Europejskiej sprawozdanie za ten kwartał (sprawozdanie CBAM), zawierające informacje o towarach przywiezionych w tym kwartale, nie później niż jeden miesiąc po zakończeniu tego kwartału. Sprawozdanie CBAM zawiera informacje dotyczące m.in. całkowitej ilości każdego rodzaju towarów (wyrażoną w megawatogodzinach w przypadku energii elektrycznej i w tonach w przypadku innych towarów), rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych, całkowite emisje pośrednie oraz opłatę emisyjną.

Formę, w jakiej należy wypełnić obowiązek sprawozdawczy ujęto w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2023/1773 z 17 sierpnia 2023 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla w okresie przejściowym.

Według art. 8 ust. 1 rozporządzenia 2023/1773, za każdy kwartał od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r. zgłaszający objęty obowiązkiem sprawozdawczym składa sprawozdania CBAM w rejestrze przejściowym CBAM nie później niż miesiąc od zakończenia danego kwartału.

Jak stanowi art. 10 rozporządzenia 2023/1773 rejestr przejściowy CBAM stanowi standaryzowaną i bezpieczną elektroniczną bazę danych zawierającą wspólne elementy danych na potrzeby sprawozdawczości w okresie przejściowym oraz zapewnienia dostępu, rozpatrywania spraw i zachowania poufności. Celem rejestru przejściowego CBAM jest również umożliwienie komunikacji, przeprowadzanie kontroli i wymianę informacji między Komisją Europejską, właściwymi organami, organami celnymi i zgłaszającymi objętymi obowiązkiem sprawozdawczym.

Ostatnie sprawozdanie CBAM, dotyczące ostatniego kwartału 2025 roku, należy złożyć do 31 stycznia 2026 r.

Pierwsza deklaracje CBAM

Finalnie upoważnieni zgłaszający CBAM będą zobowiązani do składania deklaracji rocznych za pośrednictwem rejestru CBAM do 31 maja każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy (art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2023/956).

Po raz pierwszy 31 maja 2027 r. za rok 2026, upoważniony zgłaszający CBAM będzie przekazywał do umorzenia, za pośrednictwem rejestru CBAM, certyfikaty CBAM w liczbie odpowiadającej emisjom wbudowanym, zadeklarowanym i zweryfikowanym za rok kalendarzowy poprzedzający rok w którym dokonuje się umorzenia. Zgodnie z art. 6 ust. 2 rozporządzenia 2023/956 deklaracja CBAM zawiera m.in. informacje dotyczące całkowitej ilości poszczególnych rodzajów towarów przywiezionych w poprzednim roku kalendarzowym, całkowitego poziomu emisji wbudowanych związanych z ww. towarami i całkowitej liczby certyfikatów CBAM, które mają zostać przekazane do umorzenia – ich liczba ma odpowiadać całkowitej ilości emisji wbudowanych.

Obowiązkowe dla upoważnionych zgłaszających CBAM certyfikaty CBAM będą sprzedawane przez państwa członkowskie na wspólnej centralnej platformie upoważnionym zgłaszającym CBAM mającym siedzibę w tym państwie członkowskim (art. 20 ust. 1 rozporządzenia 2023/956). Cena certyfikatów CBAM będzie obliczana przez Komisję Europejską jako średnią cen rozliczenia aukcji uprawnień w ramach EU ETS na platformie aukcyjnej (art. 21 ust. 1 rozporządzenia 2023/956) i będzie publikowana na stronie internetowej Komisji Europejskiej lub w inny odpowiedni sposób w pierwszym dniu roboczym kolejnego tygodnia kalendarzowego. Cena będzie obowiązywać od pierwszego dnia roboczego następującego po jej opublikowaniu do pierwszego dnia roboczego kolejnego tygodnia kalendarzowego (art. 21 ust. 2 rozporządzenia 2023/956).

Procedura umarzania certyfikatów opisana została w art. 22 rozporządzenia 2023/956. Do 31 maja każdego roku, a po raz pierwszy w roku 2027 za rok 2026, upoważniony zgłaszający CBAM przekazuje do umorzenia za pośrednictwem rejestru CBAM certyfikaty CBAM. Na odpowiedni wniosek upoważnionego zgłaszającego CBAM państwo członkowskie, w którym ma on siedzibę, odkupuje nadwyżkowe certyfikaty CBAM pozostałe na rachunku zgłaszającego w rejestrze CBAM po przekazaniu certyfikatów do umorzenia (art. 22 ust. 1 rozporządzenia 2023/956). Liczba certyfikatów CBAM na rachunku upoważnionego zgłaszającego CBAM w rejestrze CBAM na koniec każdego kwartału odpowiadać musi co najmniej 80 proc. emisji wbudowanych. W przypadku niezgodności Komisja Europejska powiadamia właściwy organ państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę upoważniony zgłaszający CBAM umorzenia (art. 22 ust. 2 i 3 rozporządzenia 2023/956).

Na odpowiedni wniosek upoważnionego zgłaszającego CBAM nadwyżkowe certyfikaty podlegają odkupieniu po cenie nabycia przez państwo członkowskie jego siedziby. Natomiast Komisja Europejska odkupuje nadwyżkowe certyfikaty CBAM za pośrednictwem wspólnej centralnej platformy, w imieniu państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę upoważniony zgłaszający CBAM (art. 23 rozporządzenia 2023/956). Odkupienie certyfikatów leży w interesie upoważnionych zgłaszających CBAM, gdyż podlegają one anulowaniu przez Komisję Europejską bez rekompensaty w dniu 1 lipca każdego roku (art. 24 rozporządzenia 2023/956).

Kary pieniężne

Rozporządzenie 2023/956 w art. 26 przewiduje również kary za niedopełnienie obowiązków wynikających z CBAM. Karze pieniężnej podlegają upoważniony zgłaszający CBAM, który do 31 maja każdego roku nie przekaże do umorzenia certyfikatów CBAM w liczbie odpowiadającej emisjom wbudowanym w towary przywiezione w poprzednim roku kalendarzowym oraz osoba inna niż upoważniony zgłaszający CBAM, która wprowadza towary na obszar celny Unii Europejskiej bez dopełnienia obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia.