Kuchenne rewolucje na czterech łapach

Rzędy niewielkich rdzewiejących klatek pokrytych blachą zajmują cały plac. W środku każdej z nich tłoczy się co najmniej kilka psów. Część stoi w swoich odchodach, na brudnym sianie. Wszystkie nerwowo szczekają i kręcą się w kółko.

Tak na początku stycznia 2023 r. wyglądała jedna z psich ferm i rzeźni w Korei Południowej. Cztery miesiące później po rozpadających się kojcach nie było już śladu. W ich miejscu uprawiane są teraz bataty, pieprz, fasola i kapusta. Tam, gdzie wygłodniałe psy w nerwach rzucały się na kraty, znajdują się równo zasadzone grządki. Zmiana nastąpiła, ponieważ aktywistom Humane Society International (HSI), jednej z największych na świecie organizacji pozarządowych zajmujących się obroną zwierząt, udało się przekonać hodowcę Jang Jong-Tae, by zamknął psią rzeźnię i w zamian zajął się rolnictwem. W ramach pomocy w transformacji wolontariusze zabrali wszystkie przerażone zwierzęta do bezpiecznych schronisk, gdzie zajęto się ich leczeniem i przygotowano do adopcji.

Czytaj więcej

Plus Minus

Sztuczna inteligencja Władimira Putina

Rosja stoi nad przepaścią – tą, która ją oddziela od Zachodu w dziedzinie zaawansowanych technologii. Kreml zamierza ją zasypać pieniędzmi, a efekty wykorzystać na wojnie i w globalnej rywalizacji. Czy trzeba się tego bać?

Zupa hau, hau

Łącznie działacze HSI doprowadzili do zamknięcia już 18 psich ferm. Teraz podobne działania mogą być podejmowane w całej Korei, a być może i innych państwach, w których psy wciąż się zabija w celach konsumpcyjnych.

Szacuje się bowiem, że rocznie w całej Azji ginie w ten sposób ok. 30 mln psów. I choć każdy przemysł mięsny w większym lub mniejszym stopniu wiąże się z cierpieniem zwierząt, to ten psi wyróżnia się brutalnością. – Sposób, w jaki czworonogi są łapane, przewożone w opłakanych warunkach, często tygodniami bez jedzenia i wody, i to jak na końcu są zabijane w najbardziej nieludzki sposób, sprawia, że handel nimi jest przerażający i niezwykle okrutny – mówi „Plusowi Minusowi” Rahul Sehgal, dyrektor założonej w Tajlandii organizacji pozarządowej Soi Dog Foundation, zajmującej się bezdomnymi zwierzętami.

Zamknięte w klatkach, brudne, ranne i niedożywione psy najczęściej giną od uderzeń metalowych pałek albo elektrowstrząsów. Z reguły dzieje się to na oczach innych zwierząt, co potęguje ich strach i stres. Nierzadko całe swoje krótkie życie psy spędzają w zamknięciu w przepełnionych kojcach, gdzie nie mają dość miejsca, by zrobić krok. W takich warunkach szybko szerzą się choroby, począwszy od nosówki, na parwowirozie kończąc. Jak pisze na swojej stronie internetowej fundacja NoToDogMeat od lat walcząca o wprowadzenie zakazu spożywania psiego mięsa, to okrucieństwo wynika z przekonania hodowców i sprzedawców, że im większy stres zwierzę odczuwa przed śmiercią, tym jego mięso jest potem smaczniejsze, zdrowsze i delikatniejsze.

Psie mięso wciąż je się m.in. w Chinach, Wietnamie, Indonezji, Kambodży, Korei Północnej oraz Korei Południowej. Ta ostatnia się wyróżnia i skupia na sobie więcej międzynarodowej uwagi. Wszystko za sprawą tego, że jest to nowoczesna i zamożna demokracja, a jej „psi przemysł” różni się od innych. – W Korei Południowej rocznie na mięso hoduje się około miliona psów. W kraju istnieją całe fermy, gdzie psy są hodowane jak inne zwierzęta przeznaczone do uboju. Często się zdarza, że nie mają żadnej opieki weterynaryjnej ani dostatecznego dostępu do wody, a karmione są resztkami. Niektórzy handlarze psiego mięsa pozyskują je też ze schronisk, udając, że chcą je adoptować do swoich domów – tłumaczy „Plusowi Minusowi” Fleur Dawes z broniącej zwierząt organizacji In Defense of Animals (IDA).

Według rządowych statystyk, choć spożycie psów w Korei stale spada, w kraju wciąż istnieje ponad 1000 psich ferm, kilkadziesiąt rzeźni oraz niemal 1,6 tys. restauracji serwujących psie mięso. Jedną z nich od 20 lat w mieście Daegu prowadzi Choi Tae-Jon. Wśród serwowanych przez nią potraw znajduje się m.in. bosintang, czyli tradycyjny koreański gulasz z warzywami i psininą, nazywany przez samych Koreańczyków „zupą hau hau”. Do tego na stoły trafia psie mięso gotowane na parze albo gaesoju, czyli gęsty napój z psininy, imbiru, orzechów i jujuba pospolitego.

W niedawnej rozmowie z dziennikarzami „South China Morning Post” Choi przyznała, że ostatnio jej restaurację odwiedza znacznie więcej klientów niż normalnie. Zauważa, że ma to zapewne związek z nadchodzącymi zmianami, które doprowadzą do zamknięcia biznesów takich jak jej.

Igrzyska z niechcianym menu

Na początku stycznia 2024 r. koreański parlament jednogłośnie przyjął ustawę zakazującą od 2027 r. produkcji oraz sprzedaży psiego mięsa. Tym samym w Korei Południowej po latach debat końca dobiega budząca kontrowersje wielowiekowa praktyka, a Seul dołącza do takich krajów, jak Tajwan, Filipiny i Singapur, które na taki krok zdecydowały się już dawno temu.

Pierwsze głosy, by skończyć ze spożywaniem psininy pojawiły się w kraju już w latach 80. ubiegłego wieku przy okazji letnich igrzysk olimpijskich w Seulu (1988). Później temat nabrał międzynarodowego rozgłosu w 2018 r., gdy Korea organizowała zimowe igrzyska w Pjongczangu. Wówczas władze zaapelowały do 12 miejskich restauracji serwujących psie mięso, by na czas sportowej imprezy usunęły je z menu. Większość nie zastosowała się do prośby, a podawanie przez nie psininy wywołało krytykę zagranicznych gości i turystów.

Trzy lata później ówczesny prezydent kraju Mun Dze In powołał specjalny komitet mający rozważyć kwestie całkowitego zakazu sprzedaży psiego mięsa, jednak z tej inicjatywy ostatecznie nic nie wyszło. Zgodnie z przyjętymi teraz przepisami, w ciągu najbliższych trzech lat hodowcy, właściciele rzeźni oraz restauracji powinni zakończyć prowadzenie swoich interesów i np. przebranżowić się, jak wspomniany już Jang Jong-Tae. Ci, którzy zdecydują się podjąć inną działalność, mogą liczyć na państwowe dotacje. Osobom łamiącym nowe prawo grozi do trzech lat więzienia lub grzywna o równowartości ok. 23 tys. dolarów. Ustawa nie przewiduje natomiast kar za spożywanie psiego mięsa.

„Nigdy nie spodziewałem się, że jeszcze w swoim życiu doczekam się zakazu okrutnego przemysłu mięsnego w Korei. To historyczne zwycięstwo zawdzięczamy zaangażowaniu i determinacji ruchu obrońców praw zwierząt”, powiedział w rozmowie z telewizją France 24 JungAh Chae, dyrektor koreańskiego oddziału organizacji Humane Society International, której aktywiści od lat starali się doprowadzić do likwidacji psich hodowli i rzeźni.

Pobite, wykrwawione

Zagłębiem „psiego przemysłu” w Azji pozostają Chiny. Szacuje się, że w Państwie Środka rocznie spożywa się od 10 mln do 20 mln zwierząt. – W Chinach psy przeznaczone na rynek i do rzeźni pochodzą z wątpliwych źródeł. W kraju nie ma hodowli tych zwierząt, stąd też większość psów zabijanych na potrzeby handlu to psy domowe, bezpańskie albo wiejskie stróżujące. Czworonogi są porywane z podwórek albo sprzed sklepów, gdzie czekają na właścicieli, a następnie nielegalnie przetrzymywane w stodołach, zanim zostaną stłoczone w drucianych klatkach, załadowane na ciężarówki i rozwiezione między prowincjami. Podczas wielodniowego transportu zwierzęta są traktowane bardzo źle, upchnięte tak, że ledwo oddychają. Po takiej drodze wiele z nich jest chorych, a niektóre już martwe – opowiada „Plusowi Minusowi” dr Peter Li, specjalista ds. chińskiego systemu ochrony przyrody z Uniwersytetu Houston-Downtown oraz współpracownik Humane Society International. Zdarza się, że psy zabijane na mięso mają jeszcze obroże z imieniem, a niekiedy kołnierze ochronne.

Mimo że psie mięso jest dostępne niemal w całych Chinach, to symbolem tej praktyki, znanym również na świecie, jest festiwal organizowany w starożytnym mieście Yulin na południu kraju. Coroczna trwająca dziesięć dni impreza przyciąga tysiące ludzi. Jak pisze portal Vice, w tym czasie zabija się ok. 10 tys. psów.

– Są brutalnie bite po głowach, by je ogłuszyć, a następnie podrzyna im się gardła, by się wykrwawiły. To wszystko na oczach innych przerażonych zwierząt – tłumaczy dr Li. Ciała zwierząt leżą na straganach albo wiszą na hakach i są następnie serwowane w postaci gulaszu, z rożna albo w chrupiącej panierce.

Te wszystkie praktyki nie są w Państwie Środka zakazane, choć w 2020 r. Pekin uczynił pewien krok w tym kierunku. Wówczas Ministerstwo Rolnictwa ogłosiło, że usuwa psy z listy żywego inwentarza, określając je po raz pierwszy jako „zwierzęta towarzyszące”. W tym samym roku, w dobie pandemii koronawirusa, władze dwóch miast – Shenzhen i Zhuhai – jako pierwsze w kraju zakazały na swoim terenie konsumpcji psininy.

Czytaj więcej

Cywilizacja

Był minister i nie ma ministra. Czy Chiny szykują się do inwazji na Tajwan?

W Chinach trwa czystka w armii na ogromną skalę. W ostatnim czasie „zniknęło” kilku generałów oraz sam minister obrony. Nieoficjalnie mówi się, że chodzi o korupcję, choć pojawiają się też głosy, że może to mieć związek z planami ataku na Tajwan.

W parze z alkoholem

Drugim po Chinach zagłębiem „psiego przemysłu” w Azji jest Wietnam, gdzie rocznie w celach konsumpcyjnych zabija się 5 mln psów, choć ta liczba może być w rzeczywistości znacznie większa. Jak zauważa organizacja Soi Dog Foundation, w tym kraju „co trzeci sklep to salon pielęgnacji psów, co piąty to sklep z jedzeniem i akcesoriami dla czworonogów, a co dwudziesty to rzeźnia albo restauracja, gdzie serwuje się psininę”. Częściej psy je się w północnej części kraju niż w południowej.

Podobnie jak w Państwie Środka, zjadane czworonogi nie pochodzą z ferm, lecz z przemytu z Laosu i Kambodży, kradzieży albo wprost z ulicy. Zdarza się też, że zwierzęta są sprzedawane handlarzom przez mieszkańców wsi, którzy specjalnie w tym celu je rozmnażają. Za 20 kg psininy rolnik potrafi dostać nawet 100 dolarów. Jak donosi agencja AFP, w listopadzie 2023 r. w Ho Chi Minh City kierowca stracił kontrolę nad samochodem i wjechał w skuter, którym, jak się okazało, dwóch mężczyzn przewoziło worek z porwanymi psami.

W Wietnamie warunki, w jakich czworonogi przetrzymuje się i przewozi, nie różnią się niczym od tego, co dzieje się w Chinach. Tak samo brutalny jest też sposób uśmiercania zwierząt. Jedna z najpopularniejszych wietnamskich gazet internetowych VnExpress pisała w 2023 roku, że wielu Wietnamczyków uwielbia spożywać psie mięso wtedy, gdy pije alkohol. Stąd też w pubach popularne przekąski do piwa są z psininy. Często podaje się je z trawą cytrynową, imbirem oraz pastą krewetkową.

W 2018 r. władze w Hanoi zaapelowały do mieszkańców stolicy, by przestali jeść psie mięso, bo uderza to w wizerunek miasta jako „cywilizowanej i nowoczesnej stolicy”. Nie zdecydowały się jednak na wprowadzenie zakazu. Jedynym w kraju miastem, które nie pozwala na konsumpcję psininy, jest Hoi An.

Pałką i palnikiem

Na mapie państw, gdzie wciąż zabija się i spożywa psy, obecność Indonezji na pierwszy rzut oka może zaskakiwać. W kraju tym bowiem 90 proc. z 270 mln obywateli to muzułmanie, dla których psinina to mięso nieczyste i zakazane, podobnie jak wieprzowina. Mimo to rocznie zabija się tam około miliona psów. Ich smakoszami są mieszkańcy Celebes, Sumatry Północnej oraz Małych Wysp Sundajskich Wschodnich. Większość z nich to chrześcijanie oraz przedstawiciele innych wyznań, stanowiący łącznie ok. 7 proc. populacji kraju.

Jak donosiła w zeszłym roku Al-Dżazira, popyt na psininę na Małych Wyspach Sundajskich Wschodnich był tak duży, że handlarze mieli problem z zaspokojeniem go. To z kolei miało doprowadzić do trucia psów na ulicach jedzeniem zawierającym potas, który pozbawia je przytomności, ale nie wpływa na smak ich mięsa. Najsłynniejszym w Indonezji miejscem handlu psininą był do niedawna ogromny targ w Tomohon na Celebes. Market, gdzie masowo i brutalnie zabijano psy, był nawet polecany na niektórych stronach podróżniczych jako atrakcja turystyczna. O miejscu tym głośno zrobiło się na świecie w 2018 r., gdy lokalni aktywiści nagrali jak przerażone psy są wyciągane z klatek i tłuczone metalowymi pałkami. Potem wciąż żywe zwierzęta przypalano palnikami, by pozbyć się sierści. Ostatecznie w 2023 r. władze miasta zakazały „psiego przemysłu” na targowisku. Łącznie handel i zabijanie psów jest karane w 22 miastach i prowincjach w całej Indonezji. 

W Azji psy je się jeszcze w Kambodży i Korei Północnej. W tej pierwszej rocznie zabija się ich ok. 3 mln. Z kolei Pjongjang promuje jedzenie psininy i organizuje konkursy kulinarne z nią w roli głównej. Jeśli chodzi o resztę świata, to psie mięso je się jeszcze m.in. w Kamerunie, Demokratycznej Republice Konga, Ghanie, Nigerii i Szwajcarii, ale w porównaniu z Azją jego spożycie jest symboliczne.

Poczucie wstydu

Zakazu spożywania psiego mięsa w Korei Południowej oraz kroków w tym kierunku podjętych w innych krajach nie byłoby, gdyby nie kilka nakładających się na siebie czynników. Pierwszym z nich jest zmiana pokoleniowa, jaka nastąpiła w całej Azji. W rozmowie z portalem VnExpress właściciel sklepu z psininą w Hanoi, Nguyen Van Tung, przyznaje, że kilku jego klientów przestało do niego przychodzić z powodu presji ze strony rodziny. „Powiedzieli mi, że ich dzieci są przeciwko jedzeniu psów, więc poczuli wstyd, że wciąż to robią”, mówi sprzedawca.

– Psy jedzą ludzie w średnim wieku oraz starsi. Młodzi ludzie są zdecydowanie przeciwko, ponieważ postrzegają psy i koty jako zwierzęta domowe i uważają ich jedzenie za przerażające. Niestety, przedstawiciele grupy wiekowej, w której wciąż spożywa się psie mięso, są na stanowiskach kierowniczych w swoich krajach. Niemniej większość populacji wszystkich państw regionu tego nie robi i chce, aby ta praktyka została zakazana – mówi „Plusowi Minusowi” Sehgal.

I tak z sondażu z grudnia 2023 r. wynika, że aż 93 proc. Koreańczyków nie ma zamiaru jeść psininy, a niemal 60 proc. z nich popiera zakaz jej spożywania. W Kambodży psie mięso je tylko 10 proc. społeczeństwa, a w Wietnamie za zakazem zabijania i handlowania psami jest 88 proc. obywateli. W ostatnim takim badaniu z 2016 r. niemal 70 proc. Chińczyków przyznało, że nigdy nie jadło psininy, a gdy cztery lata później uboju zakazało Shenzhen, decyzję tę poparło 75 proc. społeczeństwa. Z tymi nastrojami wiąże się także widoczny od lat spadek spożycia psiego mięsa i zmniejszająca się liczba sklepów i restauracji je serwujących. Nierzadko bywa, że dzieci właścicieli nie chcą po prostu kontynuować rodzinnego biznesu.

Zmiany postrzegania psów nie byłoby również, gdyby nie ciężka i wieloletnia praca organizacji pozarządowych. To dzięki ich akcjom i naciskom udało się zamknąć wiele ferm, rzeźni i targowisk w całej Azji, w tym m.in. market w Tomohon. Nagłośniono też brutalność, jaką charakteryzuje się „psi przemysł”. – W Korei potrzebnych było 20 lat systematycznej pracy, by zmienić sytuację. Pomogła również obecna pierwsza dama, która okazała się wielką miłośniczką zwierząt. Kombinacja tych czynników doprowadziła do tego ważnego momentu w historii ochrony praw zwierząt. Sam fakt, że większość ludzi nie je psininy, nie był wystarczający – zauważa Sehgal.

W Chinach HSI wraz z siecią lokalnych organizacji utworzyła gorącą linię, na którą mieszkańcy mogą zgłaszać nielegalnie działające rzeźnie. Dzięki ich pracy w miastach Bengbu i Zhengzhou 14 restauracji serwujących psie mięso usunęło je ze swojego menu. – Sprzedaż psininy jest w Państwie Środka coraz powszechniej potępiana przez obywateli, głównie ze względu na rosnącą świadomość i troskę o dobrostan zwierząt. Ponadto wzrosła siła grup chroniących prawa zwierząt, które piętnują handlarzy za okrucieństwo wobec psów – mówi dr Li.

Czytaj więcej

Plus Minus

Rosja buduje cyfrowy gułag

Kreml coraz mocniej dokręca śrubę społeczeństwu. By lepiej je kontrolować, rozwija system masowej inwigilacji z wykorzystaniem danych biometrycznych oraz technologii rozpoznawania twarzy. W całej Rosji jest już 20 mln kamer, które mu w tym pomagają.

To przecież nie ludzie

Spadek konsumpcji psininy ma też związek z rozwojem gospodarczym Azji. – O zakończeniu handlu psim mięsem w Korei mówi się od ponad 30 lat. W tym czasie kraj zmienił się diametralnie. Z rozdartego wojną państwa w jedną z największych gospodarek na świecie. Wraz z tym zmieniła się też relacja ludzi z psami, które obecnie są uważane za członków rodziny – podkreśla Dawes.