Światowa politologia od dziesięcioleci zadaje obywatelom w różnych zakątkach świata pytanie o akceptację i ocenę demokracji jako systemu politycznego. To pierwsze jest pytaniem normatywnym – czy demokracja jest pożądanym system? Najlepiej to zrozumieć, gdy jest ona oceniana na tle niedemokratycznych alternatyw.
W porównawczych badaniach tym alternatywnym tłem są trzy polityczne reżimy – rządy wojskowych, rządy ekspertów i władza charyzmatycznego przywódcy. Sensem tak zadawanego pytania, identycznie brzmiącego w różnych kontekstach, jest porównanie przestrzenne – międzykrajowe (jak poparcie dla tych różnych form ustrojowych ma się w poszczególnych krajach?) oraz w czasie (jak w różnych okresach kształtuje się stosunek do tych form ustrojowych w tym samym kraju?).
Niniejszy artykuł dotyczy Polski, a zatem będzie to porównanie w czasie. Przedstawimy tu dane z jesieni 2015 r., z połowy kwietnia 2020 r. oraz z początku maja 2020 r.
Co myśli miasto, co wieś
W badaniu Polskiego Generalnego Studium Wyborczego (PGSW) z 2015 r. – jak i w pozostałych dwóch punktach czasowych – zdecydowanie najpopularniejszym ustrojem dla Polaków jest demokracja. Opowiada się za nią ponad cztery piąte Polaków (83 proc. ocenia ten ustrój jako „bardzo dobry" lub „raczej dobry", a zaledwie 6 proc. „zły"). Drugim w kolejności najpopularniejszym ustrojem jest rząd ekspertów, o którym pozytywnie wypowiada się 42 proc. Polaków. Rządy charyzmatycznego przywódcy cieszą się pozytywna oceną 19 proc. badanych, a rządy wojskowych – 14 proc.
W badaniu podłużnym, zainicjowanym przez zespół Centrum Studiów nad Demokracją pod moim kierunkiem na początku kwietnia 2020 r., realizowanym przez agencję badawczą PBS na ponad 700-osobowej próbie dorosłych Polaków, a skupionym głównie na skutkach pandemii koronawirusa, zadaliśmy podobny zestaw pytań. Demokracja jako najbardziej preferowany ustrój cieszy się największym wsparciem – 71 proc., a badanych negatywnie oceniających demokrację jest 20 proc. Rządy ekspertów cieszą się poparciem także 71 proc. badanych oraz identycznym odsetkiem negatywnie się doń odnoszących (20 proc.). Rządy wojskowych mają 17-proc. poparcie, a charyzmatyczny przywódca – 26-proc.