Truizmem będzie stwierdzenie, że planowanie przestrzenne musi być po coś. Niemniej, im bardziej zaczynamy się zastanawiać nad owym „czymś”, czyli tym, co ma stanowić efekt finalny, punkt odniesienia dla planowania przestrzennego, tym więcej pojawia się pytań. Zwłaszcza jeżeli odniesiemy się do bardziej uniwersalnej sfery wartości ujętych w całym systemie planowania.
Warto szczerze zaznaczyć, że prawo nie potrafi precyzyjnie ująć ani opisać kluczowych wartości w planowaniu przestrzennym. Znacznie lepiej zadania te wykonują dokumenty strategiczne (np. w Polsce nieobowiązująca Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju). Ujęcie prawne siłą rzeczy musi być trochę pobieżne i syntetyczne. W obowiązującej aktualnie ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wyróżniono szczególnie ład przestrzenny i zrównoważony rozwój. Definicja ładu przestrzennego trochę ukierunkowuje przy wykładni, ale nie daje pełnej odpowiedzi organom, jak działać w konkretnych przypadkach (zresztą trudno oczekiwać, że będzie mogła to robić).
Czytaj więcej
Plany zagospodarowania powinny ograniczać konflikty, zapewniając szeroką ochronę szczególnie istotnym walorom przestrzennym: przyrodniczym, zabytkowym, klimatycznym.
Podobnie jest z definicją interesu publicznego w planowaniu przestrzennym (zresztą jedyną sektorową definicją interesu publicznego w obowiązujących przepisach). Z drugiej strony, przeciętnie w kilkuset sprawach sądowych w skali roku sądy administracyjne podejmują próbę twórczej, wspólnej interpretacji rozumienia ładu przestrzennego i interesu publicznego oraz dostosowania sposobu ich rozumienia do realiów konkretnej sprawy. W praktyce efekty takich prób bywają zróżnicowane.
Na tym jednak nie koniec wartości w planowaniu przestrzennym: na początku ustawy wskazano liczne inne cele, które powinny być uwzględniane. Niemniej dobór tych celów/ wartości jest bardzo chaotyczny, w większości niekonsekwentny i przypadkowy. Mamy więc wskazane np. „walory ekonomiczne przestrzeni” (cokolwiek to znaczy…), potrzeby rozwoju infrastruktury technicznej, zachowanie jawności i przejrzystości procedur planistycznych, a także potrzeby związane z kształtowaniem rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
