Jakże ważny czas przeżywają w Polsce czytelnicy literatury środkowoeuropejskiej i krajów postsowieckich. Wojna nad Dnieprem pociągnęła za sobą olbrzymi wzrost zainteresowania literaturą ukraińską – najnowszą oraz klasyczną – ale także twórczością literacką innych narodów żyjących w cieniu rosyjskiego imperium. Co chwila ukazują się przekłady kolejnych książek – prozy, wspomnień, poezji i reportażu.
Czytaj więcej
„Ślepak” to świetna autobiograficzna proza nieco zapomnianej dziś Jadwigi Stańczakowej. Znajdziemy w niej wspomnienia okupacyjne i zapis stopniowego tracenia wzroku przez poetkę.
Jednym z wydawnictw, które gospodarują na tym poletku, jest wrocławskie Kolegium Europy Wschodniej. Jeszcze nie opadł zachwyt po wydanych przez nie powieściach ukraińskich o zajęciu przez Rosjan i separatystów Donbasu w 2014 r. („Córeczka” Tamary Dudy i „Najdłuższe czasy” Wołodymyra Rafiejenki), a już dostajemy ważną książkę o sowietyzacji Estonii – „Małą towarzyszkę i dorosłych”. Rzecz głośną, także dlatego, że na jej podstawie nakręcono w 2018 r. udany film fabularny, który w polskiej wersji językowej można obejrzeć w serwisie iTunes Store.
Autorką jest Leelo Tungal, 75-letnia dziś pisarka, znana w Estonii za sprawą swoich ponad 70 książek: powieści, wierszy i książek dla dzieci. „Mała towarzyszka i dorośli”, wydana w ojczyźnie pisarki w 2008 r., to pierwszy z trzech tomów autobiograficznej prozy, w której – jak pisze tłumaczka, mieszkająca w Tartu Marta Perlikiewicz – „przez całą opowieść przewija się motyw zsyłek do łagrów i denuncjacji, których doświadczyli bliżsi i dalsi krewni Leelo Tungal”.
Zaczyna się od aresztowania matki. Czarni panowie w skórzanych płaszczach ze strzelbami na plecach przewracają do góry nogami mieszkanie rodziców bohaterki, a zarazem narratorki. „Cholerny bachorze! Jeśli się nie zamkniesz, ciebie też zabierzemy” – krzyczy jeden z nich do niespełna pięcioletniej Leelo. Ta scena będzie powracać w koszmarach dziewczynki, która wyczekuje powrotu matki, mieszkając na przemian u swojego ojca oraz różnych krewnych w Tallinie i na jego przedmieściach. Matka jest nauczycielką i to za uczenie dzieci w języku estońskim, a formalnie za zdradę ojczyzny (sowieckiej) zostaje aresztowana. Grozi jej też oskarżenie o szpiegostwo – jeśli NKWD znajdzie coś więcej. Ojciec też jest nauczycielem, wychowawcą sportowym, a niegdyś zdobywającym medale lekkoatletą. Odznaczeń trzeba niestety się pozbyć, no bo przecież zostały zdobyte pod flagą estońską, a nie sowiecką. A zatem potencjalny faszysta niech lepiej ma się na baczności.
