Piotr Semka: Pampersi zaprowadzili w TVP pluralizm

Usunięty ostatecznie z telewizji w marcu 1993 roku, powróciłeś niecały rok później. Prezesem zarządu TVP został Wiesław Walendziak, twój starszy kolega z Topolówki. Co ciekawe, prezentujący umiarkowanie prawicowe poglądy, Walendziak nie otrzymał wsparcia od prezydenta Wałęsy, który twierdził, że nowy prezes jest za młody. Paradoksalnie mniej przeszkadzał koalicji Sojuszu Lewicy Demokratycznej, która tymczasem wygrała wybory parlamentarne.

Sojusz Lewicy Demokratycznej tak się bał dominacji Wałęsy, że wolał oddać TVP Walendziakowi, który wówczas kojarzył się w prawicowym obozie jako krytyk prezydenta i jego zaplecza w Belwederze. Postkomuniści uznali, że najlepszymi obrońcami demokracji będą młodzi, konserwatywni dziennikarze, którzy stracili zaufanie do dawnego lidera Solidarności.

Kto z obozu SLD wyciągnął rękę do Walendziaka?

Zielone światło dał Marek Siwiec, który w latach 1991–1993 obserwował pracę Wieśka przy programach publicystycznych „Bez znieczulenia" i „Lewiatan". Walendziak zapraszał „czerwonych", traktował ich jako partnerów do rozmowy. Byli tacy, którzy krzyczeli: „Precz z komuną". Wiesiek nie krzyczał. Marek Siwiec jako najinteligentniejsza osoba w obozie postkomuny szybko wykalkulował, że prawicowy dziennikarz, który bardziej skupia się na krytyce Wałęsy niż obozu SLD, będzie idealnym kandydatem na szefa TVP.

Walendziak został wybrany na prezesa w listopadzie 1993 roku i zaprosił cię do współpracy.

Najprawdopodobniej by tego nie zrobił, gdyby nie znał wcześniej mojej opozycyjnej działalności w ramach niezależnej gazety szkolnej BIT w Topolówce. Wiedział, że wraz z Jackiem Kurskim przejęliśmy niejako opozycyjną schedę po nim i jego pokoleniu młodych kontestatorów. Oczywiście o zaproszeniu decydowało także moje pisanie w „Regionówce", „Tygodniku Gdańskim", „Tysolu" i robienie „Reflexu", jednak uważam, że to właśnie relacje wytworzone na poziomie licealnym miały największe znaczenie. Walendziak mnie znał, wiedział, że może na mnie polegać, i stąd najprawdopodobniej jego zaproszenie do ekipy „Pulsu dnia".

Kiedy odchodziłeś z telewizji rok wcześniej, wielu odetchnęło z ulgą. Kiedy wróciłeś, chyba nikt nie otwierał butelek z szampanem...

Na Woronicza najwyżej stojącą kastą byli i nadal są kierownicy produkcji. To oni zazwyczaj decydują o kształcie danego programu, doborze gości, agendzie tematów. Zawsze porównywałem ich do bosmanów pływających na statkach, którzy są zaraz po kapitanie. Szefem kierowników produkcji w tamtym czasie był Błażej Sobierajski z bardzo długim stażem w telewizji. Był początek stycznia 1994 roku, miałem odnowiony etat, spotkałem na korytarzu Sobierajskiego. Zatrzymał się, spojrzał, po chwili się odezwał: „Muszę ci powiedzieć, że jednak mnie zaskoczyłeś. Wyrzucili cię, ale się nie poddałeś i wracasz. Wielu takich nie ma". Przyznaję, że poczułem wtedy satysfakcję.

Pierwszy program „Pulsu dnia" twojego współautorstwa był poświęcony nierozliczonym zbrodniom bezpieki.

Razem z Piotrem Bazylką namierzyliśmy Wincentego Romanowskiego, stalinowskiego oprawcę, oficera Informacji Wojskowej, który prześladował żołnierzy niezłomnych. Wparowaliśmy do jego mieszkania z kamerą i wprost zapytaliśmy o jego zbrodnie. Ten materiał posłużył później w procesie Romanowskiego, który w 1998 roku został uznany za winnego znęcania się nad żołnierzami podziemia niepodległościowego. Sąd skazał go na półtora roku więzienia, pozbawił praw publicznych i zdegradował do stopnia szeregowego. W uzasadnieniu podano, że „metody oskarżonego niczym nie różniły się od metod Gestapo". Lech Kaczyński odebrał mu także order Virtuti Militari.

Okazało się jednak, że z programem jest problem. A właściwie problem z materiałem miał...

...Krzysztof Ibisz. Była taka zasada, że prowadzący „Wiadomości" zapowiada następny program. Tego dnia Krzysiek, były poseł Polskiej Partii Przyjaciół Piwa, miał zaanonsować „Puls dnia", mówiąc między innymi, że „problem zbrodniarzy-ubeków jest wciąż nierozwiązany, a ich ofiary dożywają swoich lat, widząc, jak oprawcy chodzą na wolności". Ibisz dostał polecenie od Krzysztofa Nowaka, RMP-owca, który przyszedł do TVP razem z Walendziakiem i był dyrektorem „Jedynki", by ten tekst przeczytał. Nie zgodził się, wybuchł złością i poprosił o audiencję u Nowaka. „Zmuszono mnie do przeczytania skrajnie ideologicznego tekstu. To wszystko sprawia, że przestaję się czuć w telewizji jak u siebie" – miał powiedzieć Ibisz. Na to Nowak uśmiechnął się pobłażliwie, bo histerie Ibisza nie robiły na nim większego wrażenia, i odparł: „Panie Krzysztofie, myślę, że coraz częściej nie będzie się pan czuł tutaj jak u siebie". Ibisz zapowietrzył się i wyszedł.

Ibisz musiał mieć silną pozycję w TVP, skoro zdecydował się zrobić taką awanturę swojemu przełożonemu.

Ibisz czuł się wtedy w gmachu na Woronicza bogiem. W latach 1991–1993 telewizja wykreowała dużo nadętych postaci, które nie miały wiele do powiedzenia, ale nadrabiały aparycją. Był to swoisty makijaż kryjący telewizję, w której w porównaniu z poprzednią epoką niemal nic się nie zmieniało. Kiedy do TVP przyszli wyraziści, konserwatywni „pampersi", wielu się to nie podobało. Jednym z nich był Krzysztof Ibisz, który okazywał nam niechęć na wszystkie możliwe sposoby.

W nowej ekipie spotkałeś znajomego z KUL, Waldemara Gaspera. W czasie prezesury Wiesława Walendziaka kierował redakcją kulturalną i stworzył formułę Programu Pierwszego TVP.

Waldemar Gasper był w tamtym czasie medialnym odpowiednikiem Jarosława Kaczyńskiego. Rozumiał, że przewaga lewicy jest związana z dominacją przede wszystkim w świecie kultury i mediów. Wiedział, że potrzebne jest silne środowisko dziennikarskie, które niejako zaproponuje swój sposób mówienia o kulturze, świecie, wytworzy nowy, różny od lewicowego język. Nikt tego wówczas na prawicy nie rozumiał. Oprócz Gaspera, który postanowił ze środowiskiem „Gazety Wyborczej" toczyć bitwę o świadomość. Dlaczego do tego zadania wyznaczył nas? Bo większość ludzi, którzy robili podziemne media przed rokiem 1989, poszło po transformacji do polityki. To jeden z powodów, dlaczego po 1990 roku nie powstały silne media prawicowe. Zwyczajnie zabrakło ludzi.

Wy wypełniliście tę przestrzeń, tworząc środowisko konserwatywnych dziennikarzy młodego pokolenia, nazywane ironicznie „pampersami". Skąd wzięła się ta nazwa?

Tak ochrzcili nas „starzy" pracownicy telewizji, pogardliwie komentując nasz młody wiek.

Kto znalazł się w drużynie „pampersów"?

Wiele osób. Grzegorz Górny, Dominik Zdort, Wojciech Cejrowski, Maciej Pawlicki, Jarosław Sellin, Cezary Michalski, Jacek Łęski, Andrzej Horubała, Jan Pospieszalski, Bogdan Rymanowski, Adam Pawłowicz i wielu innych. Część wywodziła się z pism „Młoda Polska" i „Tygodnik Literacki" – to przypadek Waldemara Gaspera i Andrzeja Horubały. Ja byłem znany głównie dzięki „Reflexowi". Maciej Pawlicki był wcześniej redaktorem naczelnym magazynu „Film". To był konglomerat różnych mniejszych środowisk i poglądów.

Z jakich powodów w tej ekipie zabrakło miejsca dla Jacka Kurskiego?

W 1993 roku, po zrobieniu „Lewego czerwcowego", odbyliśmy rozmowę. „Piotrek, dziennikarstwo nic nie zmienia. Słowo przestało być dynamitem. Tylko będąc w polityce, można realnie wpływać na bieg dziejów" – przekonywał mnie Jacek, który już wtedy prowadził kampanię Porozumienia Centrum. Walendziak wydał zgodę na emisję filmu „Nocna zmiana", uważał, że jest on ważny i potrzebny, jednak nie chciał dać etatu facetowi czynnie zaangażowanemu w politykę. Zaproponował więc Jackowi jedynie współpracę z „Pulsem dnia". Dla Jacka było to za mało. W 1994 roku wziął udział w wyborach samorządowych na Pomorzu. Dostał się do sejmiku i ugrzązł na kilka lat w polityce lokalnej. Ja z kolei „wgryzłem się" w Warszawę i zająłem się kontestacją układu okrągłostołowego.

Brakowało ci Jacka w drużynie Walendziaka?

Jacek bardziej czuł się politykiem niż dziennikarzem. Ja uważam, że stał gdzieś pośrodku. Potrafił być ideowy jak dziennikarz i cyniczny jak polityk jednocześnie.

Jako „pampersi" byliście krytykowani za nadmierny konserwatyzm i oskarżani o zamach na pluralizm w telewizji publicznej.

To piramidalna bzdura. Było dokładnie na odwrót. Wprowadziliśmy do TVP programy traktujące równoprawnie światopogląd konserwatywny i liberalny. Wcześniej dominowała wyłącznie ta druga optyka. Dzięki takim programom jak „Puls dnia", „WC kwadrans", „Fronda", „Kultura duchowa narodu" oraz „Swojskie klimaty" doprowadziliśmy do tego, że w końcu telewizję można było określać mianem pluralistycznej. Chociaż także i w „naszej" epoce przechył większości programów był na lewo. Nadal swoje programy mieli Aleksander Małachowski, Andrzej Szczypiorski, Waldemar Kuczyński. Szefem „Dwójki" był Roman Kurkiewicz, a publicystą tejże Artur Domosławski – obaj wywodzący się z „Gazety Wyborczej". Telewizja wciąż emitowała takie programy jak „Rower Błażeja", gdzie lansowano edukację seksualną prowadzoną w duchu zmian obyczajowych. To wszystko było, a i tak ciągle wrzeszczeli, że telewizja została zaanektowana przez prawicę.

Atakowano was też za „prawicowy lans".

Pamiętam tekst Mirosława Pęczaka o „pampersach", w którym pisał, że jesteśmy młodzi, aroganccy, lubimy luksusy i drogie samochody. Bzdura. Pracowaliśmy niemal dwadzieścia cztery godziny na dobę, często „po kosztach". Gasper po dwóch latach w telewizji kupił dziesięcioletniego citroëna od swojej sekretarki.

„Pampersi" to także świeże i niebanalne spojrzenie na katolicyzm, które symbolizował utworzony przez Rafała Smoczyńskiego i Grzegorza Górnego kwartalnik „Fronda" oraz ukazujący się w TVP cykliczny program pod tym samym tytułem.

Redakcja katolicka w TVP, prowadzona wówczas przez jezuitów, składała się z samych lizusowskich audycji, w których rozmowy z ludźmi Kościoła były robione „na kolanach". Były to przeraźliwie nudne i łopatologiczne materiały, na zasadzie: „Macie redakcję katolicką, to wsadzajcie tam swoich czarnych i innych pingwinów, a od reszty telewizji wara". Problem w tym, że tych nudnych katolickich programów nikt nie oglądał, a tym samym przekaz religijny w ogóle nie przedzierał się do świadomości społecznej. „Fronda" przełamała ten trend. Przebiła się z nowoczesnym, dynamicznym, a jednocześnie religijnym przekazem do mas. Grzesiek i Rafał, ale także my w „Pulsie dnia" zapraszaliśmy księży, biskupów, siostry zakonne i zadawaliśmy im normalne pytania. Wchodziliśmy w spór. Dyskutowaliśmy. To się ludziom podobało.

Jednak największą furorę robił „WC kwadrans" Wojciecha Cejrowskiego.

Wojtek był genialnym dzieckiem Waldka Gaspera. To on odkrył Cejrowskiego i pozwolił mu poprowadzić autorski program. „Gazeta Wyborcza" szalała, przestrzegając przed „brunatnym kowbojem". Pamiętam tupanie nogą Olgi Lipińskiej: „Jeśli Cejrowski będzie miał swój program, to ja odchodzę". Cejrowski robił świetne programy. Dowcipne. Przykuwające uwagę. A jednocześnie bezkompromisowe i bardzo prawicowe.