Celem ustawy o sygnalistach jest wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Państwa członkowskie miały ją wdrożyć do 17 grudnia 2021 r., co oznacza, że mamy dwa i pół roku opóźnienia.
Sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Będzie to zatem nie tylko pracownik, ale także np. osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, przedsiębiorca, wspólnik, stażysta, praktykant czy wolontariusz. Sygnalista może być narażony na działania odwetowe po dokonaniu zgłoszenia, dlatego ustawa wprowadza regulacje zapewniające takim osobom ochronę przed m.in. pozbawieniem źródła zarobkowania, mobbingiem, pozbawieniem awansu, nagrody czy premii.
Czytaj więcej
Katalog naruszeń, które mogą być przedmiotem zgłoszenia sygnalisty, nie obejmuje łamania prawa pracy, w tym zasad bhp. Takie przypadki mogą być jednak objęte procedurą sygnalizowania naruszeń, którą firmy mają prawo u siebie ustalać.
Nowe przepisy oznaczają wiele obowiązków dla pracodawców, przy czym regulacjom tym podlegają podmioty z sektora prywatnego i publicznego, które zatrudniają powyżej 50 pracowników, z wyjątkiem branży finansowej, której ten limit zatrudnienia nie dotyczy. Pracodawca będzie musiał opracować procedurę zgłoszeń wewnętrznych (skonsultowaną ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników), która określi zasady przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów oraz stworzyć kanały do ich przyjmowania. Wewnętrzne systemy sygnalizowania mają ułatwić diagnozowanie nieprawidłowości w zakładzie pracy i pomóc eliminować niepokojące zdarzenia. Obowiązkiem pracodawcy będzie także m.in. zapewnienie poufności danych ze zgłoszenia, potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia i przekazanie informacji zwrotnej w wyznaczonym terminie, ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi, wyznaczenie bezstronnej osoby lub jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za przyjmowanie i rozpatrywanie zgłoszeń.
Podczas prac nad ustawą nie obyło się bez kontrowersji. Na ostatniej prostej Senat zmienił bowiem katalog naruszeń, które mogą być przedmiotem zgłoszenia sygnalisty, usuwając z niego prawo pracy. Jednym z argumentów było to, że pracownicy mają już wyznaczone organy, którym mogą zgłaszać naruszenia praw pracowniczych, takie jak np. Państwowa Inspekcja Pracy. Pomimo braku prawa pracy w ustawowym katalogu naruszeń pracodawcy sami będą mogli zdecydować się na ujęcie go w procedurach wewnętrznych. Na temat nowych przepisów piszemy szerzej w tekście „Projekt AI. Dlaczego dokumentacja musi być perfekcyjna”.
