Polski Ład: Z liczeniem zaliczki od pensji mogą być problemy

W ostatnich tygodniach w przestrzeni publicznej trwa burza związana z Polskim Ładem. Duża część pracowników otrzymała w styczniu niższe wynagrodzenia niż w ubiegłym roku. Ministerstwo Finansów tłumaczy, że nie jest to systemowy błąd Polskiego Ładu, lecz problem po stronie płatników. Z czego wynika ten problem i jak go wyeliminować?

Wyzwanie nr 1: Ulga dla klasy średniej

Polski Ład wprowadził szereg zmian do sposobu liczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, co w prostej linii przekłada się na wysokość wynagrodzenia netto. Ustawodawca dość szybko zorientował się, że flagowe zmiany wprowadzone Polskim Ładem w postaci wyższej kwoty wolnej od podatku, wyższego progu podatkowego oraz zakazu odliczania od podatku składki zdrowotnej spowodują, że niektórzy stracą. I to wcale nie ci najbogatsi.

Powyższe zmiany dla osób zatrudnionych na umowę o pracę i osiągających roczny przychód w granicach od 68 412 zł do 133 692 zł brutto (czyli 5701–11 141 zł brutto miesięcznie) oznaczałyby po prostu stratę. Wprowadzono więc nową, nieznaną wcześniej w prawie podatkowym, instytucję tzw. ulgi dla klasy średniej. Dzięki niej, po zastosowaniu dość skomplikowanego wzoru zaprezentowanego poniżej, pracownicy zarabiający miesięcznie w granicach 5701–11 141 zł brutto powinni „na rękę" otrzymać niemal takie samo wynagrodzenie, jak w 2021 r.

Te przepisy obejmują wyłącznie pracowników (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy) oraz przedsiębiorców opodatkowanych progresywnie. Nie mogą z niej skorzystać m.in. podatnicy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, którzy rozliczają się podatkiem liniowym, ryczałtem czy kartą podatkową, a także osoby pracujące na umowie zlecenia czy o dzieło.

W rozliczeniu rocznym...

Wzór do obliczenia ulgi dla klasy średniej jest następujący:

- (A x 6,68 proc. – 380,50 zł) ÷ 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 68 412 zł i nieprzekraczającego kwoty 102 588 zł,

- (A x (– 7,35 proc.) + 819,08 zł) ÷ 0,17, dla A wyższego od 102 588 zł i nieprzekraczającego kwoty 133 692 zł,

gdzie A to m.in. roczne przychody podatnika z tytułu umowy o pracę.

Wzór wprowadza zasadę, że pracownik, którego przychody roczne przekroczą o choćby 1 zł kwotę 133 692 zł, nie ma prawa do zastosowania ulgi dla klasy średniej.

Stosowanie ulgi w takiej formie (tj. w zeznaniu rocznym), mimo dosyć skomplikowanego wzoru, nie byłoby jeszcze takie problematyczne. Wyzwanie pojawia się z powodu mechanizmu naliczania tej ulgi w zaliczkach miesięcznych.

Czytaj więcej

Podatki

Skarbówka daje gwarancje firmom rozliczającym pensje na dwa sposoby

Wynagrodzenia trzeba liczyć najpierw zgodnie z Polskim Ładem, potem z przepisami z zeszłego roku. I wybierać korzystniejszą dla pracownika metodę.

...inaczej niż na bieżąco

Obowiązek stosowania tej ulgi w kalkulacji zaliczek miesięcznych spoczywa na pracodawcach. Zgodnie z wprowadzonymi przepisami pracodawcy mają obowiązek naliczyć ulgę od klasy średniej przy kalkulacji zaliczek miesięcznych automatycznie, jeśli miesięczna pensja brutto pracownika mieści się we wspomnianym przedziale 5701–11 141 zł brutto.

Z uwagi na tę konstrukcję przepisów ulga dla klasy średniej staje się problematyczna przynajmniej w dwóch sytuacjach:

- gdy nasze miesięczne przychody podatkowe znajdują się na granicy możliwości skorzystania z ulgi,

- gdy osiągamy przychody z więcej niż jednego źródła podlegającego pod tę ulgę.

Ulga należy się bowiem pod warunkiem, że roczny przychód będzie znajdował się w granicach od 68 412 zł do 133 692 zł.

PRZYKŁAD 1

Pracownik osiągnął w miesiącu przychód z umowy o pracę mieszczący się w przedziale 5701–11 141 zł brutto. Dodatkowo osiągnął w miesiącu przychód 8000 zł brutto z tytułu umowy o pracę w innej spółce. W tej sytuacji obaj pracodawcy zastosują wobec pracownika ulgę dla klasy średniej, mimo że jego łączny przychód przekroczy górny próg ulgi dla klasy średniej. Pracodawcy nie mogą samodzielnie podjąć decyzji o zaprzestaniu naliczania tej ulgi, nawet jeśli posiadają wiedzę o tej sytuacji. W zeznaniu rocznym okaże się, że pracownik nie ma prawa zastosować ulgi dla klasy średniej – jego łączne przychody z obu źródeł przekroczą bowiem górny próg ulgi dla klasy średniej.

PRZYKŁAD 2

W miesiącach styczeń–listopad pracownik otrzymywał przychody miesięczne brutto z umowy o pracę w kwocie ponad 11 141 zł brutto. Pracodawca nie naliczał ulgi dla klasy średniej. W grudniu pracownik otrzymał przychód brutto z umowy o pracę w wysokości 10 000 zł. Pracodawca był zobligowany do zastosowania w grudniu ulgi dla klasy średniej – samodzielnie nie mógł podjąć decyzji o zaprzestaniu naliczania tej ulgi. W zeznaniu rocznym okaże się, że pracownik nie ma prawa zastosować ulgi dla klasy średniej, bo jego łączne przychody przekroczą górny próg ulgi dla klasy średniej.

Czasem lepiej zrezygnować

Ustawodawca zostawił decyzję w rękach podatników. Pracownicy mają możliwość złożenia pracodawcy oświadczenia o niepomniejszaniu dochodu o ulgę dla klasy średniej.

Gdy podatnik nie jest pewny, czy jego roczne przychody będą mieścić się w przedziale uprawniającym do ulgi dla klasy średniej (tj. od 68 412 zł do 133 692 zł), powinien rozważyć złożenie oświadczenia o rezygnacji z ulgi. Oczywiście będzie to skutkowało otrzymaniem niższego wynagrodzenia netto w trakcie roku. Z drugiej jednak strony w przypadku braku prawa do zastosowania ulgi podatnikowi nie wzrośnie kwota podatku do zapłaty w rozliczeniu rocznym.

Pracownicy mogą złożyć oświadczenie w dowolnym momencie w roku, a pracodawca musi przestać stosować ulgę najpóźniej od kolejnego miesiąca po wpłynięciu wniosku. W praktyce oznacza to, że oświadczenia składane do końca każdego miesiąca będą miały zastosowanie do przychodów kolejnego miesiąca.

Istotne jest, że wniosek o niestosowanie ulgi składa się odrębnie dla każdego roku podatkowego. Jeżeli pracownik złoży oświadczenie do końca kwietnia 2022 r., pracodawca najpóźniej od maja 2022 r. przestanie naliczać ulgę. Jednak oświadczenie złożone z końcem grudnia 2022 r. straci ważność na kolejny rok podatkowy (2023 r.) i konieczne będzie ponowne jego złożenie.

Zwrot po złożeniu zeznania

Jeżeli podatnik złoży pracodawcy oświadczenie o rezygnacji z ulgi, ale na koniec roku jego roczny przychód będzie znajdował się w limicie przewidzianym w przepisach, nadal będzie mógł skorzystać z ulgi dla klasy średniej. Po uwzględnieniu ulgi w zeznaniu rocznym jego zobowiązanie podatkowe ulegnie zmniejszeniu, a ewentualna nadpłata podatku pobranego przez pracodawcę zostanie zwrócona przez urząd skarbowy.

Wartość ulgi dla klasy średniej

Rzeczpospolita

Wyzwanie nr 2: PIT-2

Z powodu znaczącego podniesienia kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł, a tym samym kwoty zmniejszającej podatek do wysokości 5100 zł (30 000 zł x 17 proc. I progu podatkowego = 5100 zł), na znaczeniu zyskuje kwestia złożenia u pracodawcy oświadczenia PIT-2.

Zgodnie z art. 32 ust. 3 oraz 3a ustawy o PIT pracownik ma możliwość złożyć pracodawcy oświadczenie o wyborze tego pracodawcy jako podmiotu uwzględniającego kwotę zmniejszającą podatek w czasie obliczenia zaliczki na PIT. Zazwyczaj takie oświadczenie uzyskuje się od pracowników przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia. Raz złożone oświadczenie jest ważne także w kolejnych latach podatkowych, o ile nie zmienił się stan faktyczny.

Samo wejście w życie Polskiego Ładu, i zmiana stanu prawnego od 1 stycznia 2022 r., nie wpływa na konieczność składania przez pracowników PIT-2 ponownie. Jednak, co warte podkreślenia, a co w dotychczasowym porządku prawnym nie miało tak wielkiego znaczenia, podatnikowi przysługuje wyłącznie jedna kwota wolna od podatku.

PRZYKŁAD 1

Jeżeli pracownik ma dwie umowy o pracę, w dwóch różnych firmach, PIT-2 powinien złożyć tylko w jednej. Po pierwsze, jeśli oświadczenie złoży u obu pracodawców, narazi się na ryzyko odpowiedzialności z tytułu oświadczenia nieprawdy (ponieważ u obu pracodawców zadeklarował, że są to podmioty właściwe do stosowania kwoty zmniejszającej podatek, mimo że można zastosować ją tylko raz). Po drugie, po zakończeniu roku jego zobowiązanie podatkowe ulegnie zdecydowanemu zwiększeniu. Nadpłata zostanie zmniejszona o kwotę 5100 zł lub o tę samą kwotę zwiększy się jego podatek do zapłaty w rozliczeniu rocznym.

PRZYKŁAD 2

Jeżeli pracownik nie złoży oświadczenia PIT-2 u swojego pracodawcy (albo żadnego z pracodawców, gdy pracuje w kilku firmach), pracodawca nie będzie naliczał mu w trakcie roku kwoty wolnej od podatku. Pracownik zapłaci podatek od 100 proc. swojego wynagrodzenia, a zatem jego wynagrodzenie miesięczne brutto będzie niższe. Z kwoty wolnej od podatku będzie mógł skorzystać dopiero w zeznaniu rocznym.

Wpływ kwoty wolnej od podatku na wynagrodzenie miesięczne netto

Rzeczpospolita

W interesie każdego pracownika jest zatem jak najszybsza weryfikacja, czy i do kogo złożył oświadczenie PIT-2.