Dlaczego nadmiar decyzji administracyjnych w planowaniu przestrzennym jest szkodliwy? Z prostego powodu: w sferze planowania najważniejsze jest uwzględnienie interesu publicznego. Wiążą się z nim zróżnicowane sprawy – zarówno ochrona walorów przyrodniczych i kulturowych terenów, jak też zagwarantowanie użytkownikom dostępu do przestrzeni publicznej. Tego rodzaju działania można zaplanować jedynie z perspektywy znajomości całościowych potrzeb danej gminy.
Tymczasem osoby składające wnioski o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla ich konkretnej inwestycji nie muszą się wcale tym przejmować. Dla nich najważniejsza jest indywidualna korzyść (o co trudno mieć pretensje). W konsekwencji miliony wydanych decyzji o warunkach zabudowy są równoznaczne z milionami rozstrzygnięć opartych na czyimś indywidualnym interesie, bez odwołania się do sfery interesu publicznego. Nie będzie gwarancji dobrego, zrównoważonego planowania przestrzeni.
Również dlatego naukowcy (reprezentujący Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN) stwierdzają w Polsce ponadstandardowy na tle innych państw chaos przestrzenny. W tym kontekście cechy decyzji o warunkach zabudowy utrudniały skuteczną ochronę ładu przestrzennego. Nie wyklucza to jednak szerszego stosowania innych rodzajów decyzji administracyjnych. Zdecydowanie mniej kontrowersyjne cechy mają pozwolenie na budowę, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach czy decyzja wywłaszczeniowa. Przy części tego typu rozstrzygnięć problemem może być dokonywana przed nim wykładnia planu miejscowego – specyficznego aktu, łączącego język prawa z innymi terminologiami (zwłaszcza urbanistyczną).
Często organy administracji publicznej dokonując wykładni postanowień planów (czasem oryginalnych z perspektywy prawnej) muszą podejmować trudne rozstrzygnięcia, przy jednoczesnej presji inwestorów.
Konkludując, decyzje administracyjne w żadnym razie nie mogą być dominującym instrumentem w planowaniu przestrzennym. Polska lekcja wynikająca ze stosowania decyzji o warunkach zabudowy jest tego najlepszym potwierdzeniem.
Z drugiej strony, w przypadku spraw planowania przestrzennego tematycznie powiązanych (środowisko, gospodarka nieruchomościami, proces inwestycyjno-budowlany), szerszego stosowania decyzji administracyjnych uniknąć się już nie da. Niemniej, również w tym przypadku wskazane jest opracowanie specyficznego podejścia, związanego z wykładnią przepisów planistycznych.
