Janusz „Kozak” Szeremeta. Polska kropla w morzu krwi

Janusz Szeremeta zasłużył na notę w Wikipedii, która o dziwo milczy na jego temat, więc zacznijmy encyklopedycznie. Urodził się w 1982 r. w Dynowie pod Rzeszowem. „Wychowałem się na pograniczu Polski i Ukrainy. Od zawsze wiedziałem, że Podkarpacie jest wymieszane i nasza krew może być ze wschodu. Gdy na rynek przyjeżdżali Ukraińcy, byłem podniecony i chciałem z nimi rozmawiać. Myślałem o tym, co jest po drugiej stronie granicy” – mówił o sobie.

Poczucie związku z Ukrainą dawało mu nazwisko, choć rodzice Szeremety byli Polakami – korzeni nie sprawdzał, wystarczał głos serca i poczucie braterstwa. Powtarzał wokół, że „Kozak jest cool i super” i sam nim jest. Raz ktoś w Dynowie powiedział: „Janusz, przecież ty nie jesteś prawdziwym Kozakiem”. Na co on: „Co ty pier… Jestem pół Polakiem, pół Ukraińcem”.

Czytaj więcej

Plus Minus

Katolickie osiedla – skanseny, enklawy czy sposób życia?

Nie tylko zakonnicy, ale i świeccy chcą żyć we wspólnotach wierzących. Powstają dla nich katolickie osiedla, choć czasem schodzą do podziemia.

Idą trudne czasy

W młodości Szeremeta grał w piłkę z obecnym wójtem gminy Wojciechem Piechem, który opowiada o człowieku energicznym i zaciętym. I nie dziwi go, że poszedł na wojnę. Zwłaszcza że lubił się bić, a po kielichu to już w ogóle. Nie traktował tego jednak jako chuligaństwa, lecz sport.

Łukasz Domin, dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury, wspomina wspólne treningi w klubie Aktywny Dynów i wycieczki biegowe, podczas których Szeremeta często opowiadał o Kozakach i ich kulturze. – W trakcie biegu charytatywnego z północy na południe Polski wyjechał ciężarówką na trasę i krzyczał przez megafon: „Dawać, dawać, meta już niedaleko”. Był dumny, gdy sam przebiegł 30 km w trudnym terenie. Ciężko było go dogonić, tyle miał pomysłów. Bardzo dużo rzeczy próbował. Barwny, nietuzinkowy i charyzmatyczny człowiek.

Przed rokiem Szeremeta wystąpił w organizowanym przez MOK projekcie „Ludzie z pasją”, w stroju zaporoskiego Kozaka opowiadał do kamery: „Kozak to wolny człowiek, wysportowany, ze zbroją. Idą trudne czasy i umiejętności kozackie – bycie w lesie, strzelanie z łuku, wykorzystywanie siekierki, jeżdżenia konno – będą bardzo potrzebne. Dlatego namawiałbym młodych ludzi, aby tego się uczyli. Chciałbym rozwinąć kozactwo w Polsce. Uważam, że ono jest nie tylko ukraińskie. Nieważne, czy jesteś Ruski, Polak, Ukrainiec. Czy z północy, czy południa. Biały czy czarny. Kozactwo jest dla każdego, kto czuje w sercu, że chce być wolny, żyć po bracku, bo tutaj najważniejsze jest słowo braterstwo. Ludzie są teraz bardzo poróżnieni, a powinni jednoczyć się w rodzinie, z sąsiadem. Kozactwo i bractwo są nam bardzo potrzebne. Chcę to promować w Polsce”.

Zanim odkrył siebie, wyjechał do Brighton pracować jako taksówkarz. Ściągnął familię: żonę z trójką synów. Jednak – przyznał – nie był tam szczęśliwy. Rozwiódł się. W 2014 r. chciał dotrzeć na Majdan, trafił do Zaporoskiej Siczy. „Nigdy nie miałem dobrych kolegów czy przyjaciół, tam nauczyłem się braterstwa. Mam trzech braci, których kocham, ale to braterstwo krwi, a pokochać obcego człowieka jak własnego brata to inny, wyższy poziom” – mówił.

„Ja to sobie wymarzyłem i bardzo długo czekałem. Od razu wiedziałem, że to moje miejsce. Odnalazłem szczęście. Kozactwo dało mi wolność, której szukałem całe życie. Husaria w Polsce może też by mi to dała, ale trafiłem tam. Przechrzciłem się z katolicyzmu na prawosławie. Nie był to jedyny warunek, oni testowali mnie długo, na przykład skokami do wody z trzynastego piętra – tak wygląda bractwo. Gdy przyjechałem, główny ataman prowadził swojego trzyletniego syna na koniu, który spłoszył się i mały spadł. Ja załapałem konia, on dzieciaka, którego wsadził z powrotem na grzbiet. Porobiliśmy głupie miny i mały pojechał dalej. Nawet nie zdążył się zorientować, co się stało. Na tym też polega bractwo: na rozumieniu się bez słów, gdy każdy wie, co ma robić”.

Szeremeta z Kozakami spędził siedem miesięcy, występowali razem w kozackim teatrze ulicznym. Ataman opowiadał o sile przekazu sceny i kamery, co go zafascynowało.

„Jestem energiczną, silną osobowością. Zrozumiałem, że aktorstwo stanie się moim przeznaczeniem i wyborem na życie. Teraz aktywnie poszukuję nowych aktorskich wyzwań i możliwości dalszego rozwoju swojego warsztatu. Jestem gotowy, aby zrobić krok naprzód i połączyć moje dwie największe pasje: aktorstwo i mieszane sztuki walki” – pisał po angielsku na stronie mandy.com z wizytówkami aktorów, bo po powrocie do Brighton robił kursy aktorskie i próbował występować w niszowych produkcjach. Trenował jazdę konną, skoki do wody i gimnastykę, by zostać kaskaderem. „Chciałem być Jamesem Bondem” – wspominał. Reklamował się jako skupiony, samodzielny i wszechstronny aktor rozumiejący, że „wytrwałość jest równie ważna jak talent”.

Nie do zajechania

Kursował między Londynem, Warszawą i Kijowem, ale nie lubił dużych miast i ostatecznie wybrał Zaporoże. I miejscową Ukrainkę, z którą ma córkę Saszkę. Nawet tam nie usiedział długo.

„Kiedyś opowiedziałem Kozakom, że jako dziecko chciałem mieć psa, a oni zapytali, po co mi pies – lepszy jest koń. Wymyśliłem, że przejadę konno z Ukrainy do Iranu, albo nawet dookoła świata, i będę to relacjonować w mediach społecznościowych. Pomoc i wsparcie zadeklarowały ukraińskie stadniny. Ale zaczęła się pandemia i wszystkie plany trafił szlag” – opowiadał.

Wrócił do Anglii, gdzie rzucił pracę taksówkarza i miał „dziwny sen”, że kraj zalewa woda. Postanowił wówczas wyruszyć na północ Szkocji. Ludzie pukali się w głowę: przecież w lockdownie nie wolno podróżować. On kupił plecak, namiot i poszedł przed siebie. Maszerował dwa i pół miesiąca. Sam ze sobą. Czasem płakał jak dziecko. Zrozumiał, jak potrzebne było poukładanie w głowie wielu spraw, choćby relacji z rodzicami. Postanowił pomóc im w Polsce.

– W pracy nie do zajechania. A robił wszystko: nawet dłubał przy wiertłach w ziemi. Brał, co było, by mieć na życie i dzieci – opowiada przyjaciel Jakub Piskorek, filmowiec i trener mentalny.

Poznali się w styczniu 2021 roku, gdy w Dynowie kręcono teledysk do pastorałek i Szeremeta wykonał dronem kilka ujęć kuligu. Piskorek starał się go lansować jako aktora: nagrywali vlogi i filmy promocyjne, robili sesje fotograficzne. Wizualizowali sobie, że za rok będzie powszechnie znany. – Cieszyło go sprawianie ludziom frajdy. Nie był nerwowym gościem, raczej spokojnym, ale zawsze miał dużo pomysłów. Potrzebował adrenaliny, wrażeń, zmian. Gdy szedł prostą drogą, mówił: „Ej, zróbmy coś”, i kreował spontaniczną sytuację aktorską. Raz robiliśmy zdjęcia w stroju Kozaka, nagle Janusz zdjął buty i biegał boso po ugorze. Dla niego normalność musiała mieć szczyptę nienormalności. Nie miał ograniczeń w głowie.

„Kozacy walczyli zawsze ramię w ramię. Mieli kolczyki w uszach, żeby się wzajemnie chronić. Ja też chciałbym się bić, bo to jest we mnie. W Anglii nie mogłem się wyżyć, piłem alkohol i brałem narkotyki, żeby się hamować. Gdzie mają się bić ludzie-wojownicy? W barze? Do tego są kluby i organizacje” – mówił Szeremeta, jeszcze nie przewidując, że bić będzie się na wojnie.

W Polsce przestał pić i szkolił się z bitki bez wypitki: trenował boks i ju-jitsu w rzeszowskim klubie Spartakus, zdarzało mu się tam pomieszkiwać. Walczył w Amatorskiej Lidze MMA, mieszanych sztuk walki, gdzie robił show podczas konferencji i samych starć. W Dynowie chodził na miejscową siłownię. Przy domu rodziców w Szklarach budował ring ze słomy do walk dla niewielkiej publiki. I wreszcie zaczął realizować się jako aktor: zrobił dodatkowe kursy, zagrał w kilku reklamach, ponoć był niemal przyjęty do filmu. Wszystko zatrzymała wojna.

Czytaj więcej

Plus Minus

Gdzie ta miłość do Ukraińców

Według kilku badań sondażowych Polacy wspierają Ukrainę, lecz są przeciw Ukraińcom. Sprzeczność jest zaskakująca, jednak tylko pozornie.

Muszę tam być

Ja naprawdę prosty chłopak jestem i nie rozumiałem, jak to możliwe, że Rosja napadła Ukrainę. Może świat też to lepiej zrozumiał niż w 2014 roku, bo kto wie, gdzie Donbas, a kto wie, gdzie Kijów” – mówił Szeremeta. „Moja córka Saszka nie bała się ruskich żołnierzy, tylko pajączków pod metalową wanną, gdzie w czasie nalotów chowała się z matką i płaczącą babcią”.

W trosce o rodzinę ruszył z Polski do Zaporoża, by wywieźć ją daleko od walk. Potrzebował transportu tysiąc kilometrów w głąb Ukrainy, o czym napisał na Facebooku – post powielono setki razy, ludzie oddawali mu własne auta. W międzyczasie okazało się, że bliscy trafili do Niemiec, ale Szeremeta nie wycofał się z wyjazdu. „Dzieje się źle, Polacy, ale cholernie jestem z Was dumny, że w końcu coś Was wszystkich zjednoczyło. Szkoda, że musiała być to wojna u sąsiada. Gdy dowiedziałem się przed wyjazdem, że córce, mamie i babci udało się wyjechać w bezpieczne miejsce, nie zawróciłem. Pomagali mi przyjaciele z Polski, jak i z Ukrainy. Bardzo dziękuje, zrobię co w mojej mocy. Hej, hej, hej sokoły!”.

Piskorek nie był tym zdziwiony, bo „Janusz to człowiek czynu, który działał, a nie gadał”. – Jego decyzja nie była emocjonalna, ale w pełni przemyślana. Każdego dnia powtarzał, że jedzie na wojnę. Ani razu nie widziałem w nim chwili zawahania. Przed wyjazdem nagraliśmy wywiad, w którym tłumaczył, czemu zdecydował się walczyć. Powodów było wiele: pokochał Ukrainę, przeżył tam piękne chwile, nie mógł stać obojętnie wobec tragedii. Powiedział: „Ja tam muszę być. Nie po medale, ale w obronie wolności”. Wiedział, na co się pisze.

Sam Kozak pisał na Facebooku: „Wolę jechać na Ukrainę walczyć za wolność niż siedzieć tu i patrzeć, co się dzieje. Jestem z wami, Ukraińcy, do końca. Wiecie, że was kocham. Będę walczył za waszą wolność i oczywiście za naszą. Bo jak tam nie zatrzymamy Putina, będzie nam, w Polsce, brudził. Zawsze czułem się wojownikiem, teraz mam okazję nim zostać. Z odpowiedzialnością i chłodną głową. Chcę dać jak najwięcej wsparcia Ukrainie i jednocześnie Polsce. Niech nie dzielą nas poglądy! Wspierajcie się wzajemnie, a i ja to wsparcie poczuję”.

Janusztokozak

Zgłosił się do Międzynarodowego Legionu Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy. Walczą w nim tysiące obywateli innych państw: Amerykanie, Kanadyjczycy, Anglicy, Holendrzy, Niemcy, Gruzini, Białorusini, nawet Kubańczycy, Kolumbijczycy i Japończycy. Niektórzy przyjechali jako najemnicy dla pieniędzy, większość – w tym Szeremeta – jako ochotnicy bijący się o wolność, dlatego szybko znaleźli wspólny język (gwoli ścisłości: angielski).

„Mamy tutaj fajny skład, jak ktoś do nas przychodzi z zewnątrz, to chce zostać. Jest starszy kolega z Polski, który nas układa, pomaga się zorganizować, sklepić to w drużynę. W grupie panuje świetna atmosfera, co jest o tyle istotne, że jak pójdziesz do walki, to ci ludzie się nie rozkruszą” – mówił. Zyskał szacunek, gdy postawił się dowódcy, że nie ma czasu na ćwiczenia – choć nie posiadał wojskowego doświadczenia! – od razu chce dostać kałasznikowa i walczyć. Został plutonowym i oddział formował na wzór Kozackiej Siczy.

Szeremeta z Piskorkiem założyli w mediach społecznościowych profil „Janusztokozak”, gdzie publikowali krótkie nagrania, zdjęcia i wpisy z frontu. Stworzyli wizerunek wojaka, który językiem prostym i ciętym – z papierosem po sztubacku schowanym wewnątrz dłoni – opowiadał o trudnych walkach, co nie przeszkodziło mu wygłupiać się w różowej czapce z uszami przed powrotem do „zajęć”.

„Cześć! Pogoda powiedziałbym »bomba«, ale tych bomb ostatnio było więcej” – witał się. „I tak, kurwa, od rana do wieczora: jeb, jeb, jeb, jeb. No, dawać chłopaki, w drugą stronę. Jebać Wowa i wasze bladź” – zachęcał ukraińską artylerię do odpowiedzi na rosyjski ostrzał. „We’ll be fine! Rock’n’roll!” – podśpiewywał wśród wybuchów. Tłumaczył, że trzeba dobrze się wkopać saperką, bo „napierdalają tak, że może łeb urwać”. Wychylał głowę i słuchał odgłosów frontu („Oho, grubo leci”). I na poważnie pytał, co robić w sytuacji, gdy zostajesz z dwoma przyjaciółmi na placu boju, a zbliża się przeciwnik: ratujesz życie i zostawiasz swoich, dobijasz ich, czy zostajesz z nimi?

Nagrania z okopów stały się wiralami w internecie. Co prawda na początku istniał zakaz ich wysyłania, potem dowódcy z Legionu Międzynarodowego dali przyzwolenie. Szeremeta pilnował się sam: na TikToku zgromadził tysiące obserwujących i notował milionowe odsłony, ale wyłączył konto jako zbyt niebezpieczne, bo umożliwiające lokalizację miejsca nadawania. Najczęściej wysyłał materiały do Piskorka z pomocą kodowanych aplikacji, by ten już w Polsce umieszczał je w sieci.

– Komentarze miały go upewniać, że dobrze postąpił, i dawać siłę, której on zresztą nie potrzebował, bo miał ją w sobie. Kanały miały też ułatwiać zbiórki na pikapa czy wyżywienie dla plutonu – mówi Piskorek.

– Nie było szarości w ocenie tego człowieka. Albo kochało się za to, że pokazywał, jak jest na wojnie, i choć zachował aktorską manierę przed kamerą, bynajmniej nie był nieszczery. Albo nienawidziło się go za nadawanie z frontu. Część jego kolegów z Legionu wściekała się, że to nie czas i miejsce na pokazywanie okopów. Ale nawet oni przyznawali, że Janusz walczył do końca. A on pisał do niechętnych mu ludzi: „Nie zapominajcie kochani, że walczę też dla Polski”. Mówiono, że zdobywa „war fame”, chociaż o dziennikarzach słyszę podobne rzeczy – opowiada korespondentka wojenna Karolina Baca-Pogorzelska.

Czytaj więcej

Plus Minus

Czesio. Filmowy bohater, literacki koniec

W Czatkowicach pod Miliczem do stawu wpadł wielbłąd. Niby nic, a jednak to filmowa historia.

Pomyliłaś miasta na „ch”

Szeremeta stał się znany i podczas zluzowania relacjonował Mateuszowi Lachowskiemu z Polsatu: „Zabiliśmy jednego ruskiego, wzięliśmy jego radio i słuchaliśmy komend. Oni atakowali i wycofywali się, wtedy artyleria nas tłukła. Nie daliśmy się wykurzyć. Na początku było nas 12, później mniej, bo niektórzy zginęli albo się wycofali. Na koniec zostaliśmy we trzech: dwóch Polaków i Ukrainiec. Walczyliśmy do końca. Ten Ukrainiec był bardzo przyjaznym, miłym kolesiem. Bohaterem! Ja strzelałem i jednym okiem patrzyłem, co wyprawiał. Brał RPG, strzelił. Brał kałasznikowa, cisnął, odkładał. Sam pakował RPG. On był jak maszyna! Nie wiem, co się z nim stało, bo nie wrócił. Nie widzieliśmy ciała, później to miejsce było już zabrane przez ruskich i może zginął, a może jest w niewoli. Miał status »zaginiony«. My do teraz nie możemy sobie tego uzmysłowić, że mogliśmy to przejść, przeżyć i wrócić. To, co tam się działo, tego się nie da opisać. Bo jeden strzał i cię nie ma. Raz Grad spadł pół metra od nas, nie było eksplozji tylko ziemia nas przysypała i myśmy patrzyli na siebie, macaliśmy się po rękach, nogach, ciele – jak to możliwe, że my żyjemy. To był niewypał”.

Lachowski opowiadał, że Szeremeta bohatersko ratował życie towarzyszom na polu bitwy. Co najmniej dwa razy wyniósł spod ciężkiego ognia kolegów z Ukrainy, przy okazji samemu się ostrzeliwując.