Tylko faktyczny brak opłaty parkingowej uzasadnia karę

Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. DzU z 2024 r., poz. 320; dalej: u.d.p.), korzystający z dróg publicznych mają obowiązek ponosić opłaty za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania oraz w śródmiejskiej strefie płatnego parkowania. Taką opłatę pobiera się za parkowanie pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania, w wyznaczonym miejscu, w określone dni robocze, w określonych godzinach lub całodobowo (art. 13b ust. 1 u.d.p.).

Strefę płatnego parkowania ustala się na obszarach charakteryzujących się znacznym deficytem miejsc postojowych, jeżeli uzasadniają to potrzeby organizacji ruchu – a to w celu zwiększenia rotacji parkujących pojazdów samochodowych lub realizacji lokalnej polityki transportowej, w szczególności w celu ograniczenia dostępności tego obszaru dla pojazdów samochodowych lub wprowadzenia preferencji dla komunikacji zbiorowej (art. 13b ust. 2 u.d.p.). Jak stanowi art. 13f ust. 1 u.d.p., za nieuiszczenie opłat, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, pobiera się opłatę dodatkową.

Czytaj więcej

Konsumenci

Operator parkingów zwróci niesłusznie pobrane opłaty za brak biletu

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził, że firma WEIP m.in. ograniczała możliwość składania reklamacji. Zobowiązał też spółkę do zwrotu niesłusznie pobranych opłat za parkowanie aut.

Status kierowcy bez znaczenia

Choć status prawny w sferze prawa cywilnego, jaki posiada właściciel pojazdu, różni się od statusu najemcy lub użytkownika, to jednak w sferze administracyjnoprawnej, z uwagi na obowiązek uiszczania opłaty za korzystanie z dróg, mają oni równą pozycję. Artykuł 13 ust. 1 pkt 1 u.d.p. nakłada bowiem obowiązek ponoszenia opłaty za postój pojazdu na korzystających z dróg, którym jest każda osoba władająca pojazdem, niezależnie od tytułu prawnego. Wszystkie te osoby znajdują się w takiej samej sytuacji (wyrok NSA z 19 września 2019 r., I OSK 1226/19, LEX nr 2733195).

W judykaturze wskazuje się, że z istoty opłat parkingowych wynika ich związek z korzystaniem w obrębie drogi z miejsca postoju pojazdu samochodowego, a obowiązek ich ponoszenia związany jest z pozostawieniem tego pojazdu w strefie płatnego parkowania. Podkreśla się, że użycie przez ustawodawcę sformułowania „pobiera” wskazuje jednoznacznie, iż obowiązek uiszczenia opłaty za parkowanie i opłaty dodatkowej, w sytuacji gdy ta pierwsza nie zostanie uiszczona, jest obowiązkiem wynikającym z mocy prawa (ex lege). W tym zakresie nie jest wymagane określanie obowiązku w drodze indywidualnego aktu administracyjnego.

Sądy wyjaśniły, że przyjęcie poglądu, iż obowiązek ten powstaje z mocy prawa, prowadzi do wniosku, że w sprawie obowiązku uiszczenia opłaty parkingowej oraz opłaty dodatkowej nie prowadzi się postępowania administracyjnego i nie rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej, a zatem nie prowadzi się także postępowania wyjaśniającego poprzedzającego rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty. Wskazano, że skoro obowiązek uiszczenia opłaty dodatkowej powstaje z mocy prawa, to trzeba przyjąć, iż możliwość dochodzenia swoich racji przez korzystającego z drogi publicznej powstaje dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego poprzez złożenie zarzutu nieistnienia obowiązku czy błędu co do osoby zobowiązanego – art. 33 § 1 pkt 1 i 4 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2023 r., poz. 2505 ze zm.; wyrok NSA z 16 września 2021 r., II GSK 1012/21, LEX nr 3258232 oraz orzecznictwo powołane w jego uzasadnieniu).

Obiektywne uzasadnienie

Przesłankę ustawową do obciążania podmiotów opłatą dodatkową stanowi stwierdzenie obiektywnie istniejącej okoliczności parkowania pojazdu bez uiszczenia opłaty parkingowej, a nie domniemanie wysnute na podstawie okoliczności umieszczenia dowodu opłaty bez podania numeru rejestracyjnego lub bez prawidłowo podanego numeru rejestracyjnego (wyrok NSA z 12 stycznia 2022 r., II GSK 2467/21, LEX nr 3325782).

Organ powinien ocenić istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym w świetle odpowiedniej dokumentacji fotograficznej, tj. czy samochód był zaparkowany w konkretnym miejscu objętym obowiązkiem uiszczenia opłaty (wskazanie nazwy ulicy, czy ulica jest położna w strefie, przedstawienie znaków pionowych/poziomych wskazujących na istnienie strefy w miejscu, gdzie pojazd był zaparkowany). Tak uznał WSA w Krakowie w wyroku z 11 sierpnia 2023 r. (I SA/Kr 526/23, LEX nr 3604940).

Przyjmuje się, że sporządzane przez inspektorów strefy (działających z upoważnienia zarządcy drogi) zawiadomienia o nieopłaconym postoju, których oryginały umieszczane są za wycieraczką pojazdu, stanowią dokumenty (dowody) potwierdzające nieuiszczenie opłat. Jednocześnie stanowią one dla korzystającego z drogi dodatkową i wystarczającą informację o (powstałym z mocy prawa) obowiązku uiszczenia opłat. Kopie zawiadomień są wypełnianymi przez inspektorów (kontrolerów) drukami i mogą zostać udostępnione do wglądu w siedzibie biura SPP. W zawiadomieniu wpisuje się konkretne dane dotyczące ulicy postoju, godziny sporządzenia zawiadomienia, numeru rejestracyjnego i marki pojazdu, datę (dzień, miesiąc, rok) oraz numer służbowy inspektora. Dane te nie mogą być w sposób dowolny interpretowane (wyrok NSA z 28 września 2017 r., II GSK 3589/15, LEX nr 2431320).

Kompetencja rady gminy

Zgodnie z art. 13b ust. 3 u.d.p. ustalenie strefy płatnego parkowania należy do rady gminy, która podejmuje w tej sprawie uchwałę na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zaopiniowany przez organy zarządzające drogami oraz ruchem na drogach.

Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że przez ustalenie strefy płatnego parkowania należy rozumieć określenie granic obszaru, który charakteryzuje się znacznym deficytem miejsc postojowych i dlatego za postój w tym obszarze pobiera się opłatę.

Ustawodawca nakazał organowi właściwemu do zarządzania ruchem wyznaczenie w tej strefie, w uzgodnieniu z zarządcą drogi, miejsc przeznaczonych na postój pojazdów, w tym stanowisk przeznaczonych na postój pojazdów zaopatrzonych w kartę parkingową (art. 13b ust. 6 pkt 1 u.d.p.). Organ ten może także wyznaczać w strefie płatnego parkowania zastrzeżone stanowiska postojowe (koperty) w celu korzystania z nich na prawach wyłączności w określonych godzinach lub całodobowo (art. 13b ust. 6 pkt 2 ustawy).

W orzecznictwie wskazano, że posłużenie się przez ustawodawcę w tej regulacji odmiennymi pojęciami – „ustalenie” strefy płatnego parkowania oraz „wyznaczenie” miejsc płatnego postoju, jak również rozdzielenie tych kompetencji między różne podmioty, potwierdza tezę, iż ustalenie strefy płatnego parkowania nie jest równoznaczne z wyznaczeniem miejsc płatnego postoju. Dlatego też miejscem, w którym za postój pojazdów samochodowych można pobierać opłaty, nie jest cały obszar strefy płatnego parkowania. Nie powinno to budzić wątpliwości także z tego powodu, że w strefie płatnego parkowania obowiązują ogólne zasady ruchu drogowego, przewidujące ograniczenia oraz zakazy dotyczące postoju. Ponadto regulacje prawne nie wykluczają możliwości wyznaczenia w strefie płatnego parkowania miejsc bezpłatnego postoju.

Celem regulacji dotyczącej opłat za postój pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania jest usprawnienie ruchu pojazdów w obszarach o znacznym deficycie miejsc postojowych, przy uwzględnieniu ogólnych przepisów o ruchu drogowym.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego pobieranie opłat za postój w każdym miejscu w granicach wyznaczonej strefy parkowania wywoływałoby skutki odwrotne do zamierzonych, co oznaczałoby faktyczną aprobatę dla zachowań korzystających z dróg publicznych, które są niezgodne z przepisami prawa – naruszają ograniczenia i zakazy postoju. Tym sposobem cel przedsięwzięcia – ustalenie strefy płatnego parkowania – zostałby zredukowany do zapewnienia przychodów z tytułu pobierania opłat za postój w tej strefie (wyrok NSA 8 maja 2019 r., I OSK 1910/17, LEX nr 2687178).

Korzystając ze strefy płatnego parkowania, dana osoba poddaje się rygorom, które w tej strefie obowiązują. Sama okoliczność wydzielenia strefy – czyli obszaru, na którym obowiązują ściśle określone zasady parkowania pojazdów i ponoszenia opłat z tego tytułu, inne niż w miejscach nienależących do stref – wskazuje na istnienie ograniczeń, na które Konstytucja RP zezwala, czyniąc to w interesie publicznym, ewentualnie chroniąc prawo własności.

Należy pamiętać, że opłata dodatkowa naliczana jest od momentu upływu ważności biletu parkingowego do chwili uiszczenia opłaty. Ustawa o drogach publicznych nie narzuciła organom stanowiącym gmin sposobu poboru opłaty ani opłaty dodatkowej, pozostawiając im dokonanie wyboru formy (metody), w jakiej będzie ona uiszczana (wyrok NSA z 27 czerwca 2023 r., I OSK 485/20, LEX nr 3613957).