rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Rzecznika Praw Obywatelskich – M. Taborowski i P. Filipek,
– w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, A. Dalkowska i S. Żyrek, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – K. Herrmann, N. Ruiz García i P.J.O. Van Nuffel, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 8 lipca 2021 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek
o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2,
art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1 i 3, art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE,
art. 38 i art. 47 akapity pierwszy i drugi Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej (zwanej dalej „Kartą praw podstawowych” lub „KPP”),
art. 267 akapit trzeci TFUE, a także art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy Rady
93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków
w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29; sprostowania:
Dz.U. 2016, L 276, s. 17; Dz.U. 2018, L 155, s. 35; Dz.U. 2020, L 359,
s. 21).
2 Wniosek
ten został złożony w ramach sporu między BN, DM i EN a Getin Noble Bank
S.A., instytucją bankową, w przedmiocie podnoszonego nieuczciwego
charakteru warunku zamieszczonego w umowie kredytu zawartej przez BN,
DM i EN z tą instytucją.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Artykuł 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 stanowi:
„1. Zarówno
w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie
zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie
dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez
sprzedawców lub dostawców z konsumentami.
2. Środki
określone w ust. 1 obejmują postanowienia, według których osoby
i organizacje mające uzasadniony interes na mocy prawa krajowego,
związany z ochroną konsumentów, będą mogły wszcząć postępowanie zgodnie
z właściwym prawem krajowym przed sądami lub przed organami
administracyjnymi mającymi odpowiednie kwalifikacje do decydowania, czy
warunki umowy sporządzone do celów ogólnego wykorzystania są nieuczciwe,
co umożliwi powyższym osobom i organizacjom podjęcie stosownych i
skutecznych środków w celu zapobieżenia dalszemu stosowaniu takich
warunków”.
Prawo polskie
Konstytucja
4 Na mocy art. 179 Konstytucji:
„Sędziowie
są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej
Rady Sądownictwa [(zwanej dalej »KRS«)], na czas nieoznaczony”.
5 Zgodnie z art. 180 ust. 1 Konstytucji sędziowie są nieusuwalni.
6 Zgodnie z art. 186 ust. 1 Konstytucji:
„[KRS] stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów”.
7 Artykuł 187 Konstytucji stanowi:
„1. [KRS] składa się z:
1) Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego
Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta
Rzeczypospolitej,
2) piętnastu
członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych,
sądów administracyjnych i sądów wojskowych,
3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.
[…]
3. Kadencja wybranych członków [KRS] trwa cztery lata.
4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy [KRS] oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa”.
8 Artykuł 190 ust. 1 Konstytucji przewiduje:
„Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne”.
Rozporządzenie z mocą ustawy z dnia 6 lutego 1928 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
9 Rozporządzenie
z mocą ustawy z dnia 6 lutego 1928 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 września 1985 r.,
które ma znaczenie dla sporu w postępowaniu głównym (tekst jednolity:
Dz.U. z 1964 r. Nr 6 poz. 40, zwane dalej „p.u.s.p. z dnia 6 lutego
1928 r.”) przewidywało w art. 2:
„Wymiar sprawiedliwości w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma za zadanie ochronę:
a) ustroju demokracji ludowej i jej rozwoju w kierunku socjalizmu;
[…]”.
10 Zgodnie
z art. 53 p.u.s.p. z dnia 6 lutego 1928 r. sędziów sądów powszechnych
powoływała Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na wniosek
Ministra Sprawiedliwości.
11 Na
podstawie art. 57 p.u.s.p. z dnia 6 lutego 1928 r. sędzia powołany
przez Radę Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, obejmując
stanowisko, składał ślubowanie wobec prezesa właściwego sądu według
przepisanej roty, zaś przechodząc na kolejne stanowisko, ponownego
ślubowania nie składał.
12 Rota
ślubowania była zapisana w dekrecie z dnia 6 października 1948 r.
o rocie ślubowania ministrów, funkcjonariuszów państwowych, sędziów
i prokuratorów oraz funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa publicznego
(Dz.U. z 1948 r. Nr 49 poz. 370). Zgodnie z art. 1 lit. C tego dekretu
sędzia składał ślubowanie według następującej roty:
„Ślubuję
uroczyście na powierzonym mi stanowisku sędziego […] przyczyniać się
w moim zakresie działania ze wszystkich sił do ugruntowania wolności,
niepodległości i potęgi demokratycznego Państwa Polskiego, któremu
wierności zawsze dochowam; ochraniać i umacniać ład, oparty na
społecznych, gospodarczych i politycznych zasadach ustrojowych Polski
Ludowej; strzec niezłomnie przepisów prawa, mając wszystkich obywateli
w równym poszanowaniu; umacniać poszanowanie prawa i wierność dla
demokratycznego Państwa Polskiego; obowiązki mojego urzędu wypełniać
gorliwie i sumiennie, sprawiedliwość wymierzać bezstronnie według mego
sumienia i zgodnie z przepisami prawa, dochować tajemnicy służbowej,
a w postępowaniu kierować się zasadami godności, uczciwości
i sprawiedliwości społecznej”.
13 Zgodnie
z art. 59 ust. 1 p.u.s.p. z dnia 6 lutego 1928 r. Rada Państwa Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej na wniosek Ministra Sprawiedliwości odwoływała
sędziego, jeżeli nie dawał on rękojmi należytego wykonywania obowiązków
sędziego.
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
14 Ustawa
z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
z 1985 r. poz. 137), w brzmieniu obowiązującym do dnia 29 grudnia
1989 r., przewidywała w art. 6 § 2:
„Sędziów powołuje i odwołuje Rada Państwa [Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej] na wniosek Ministra Sprawiedliwości”.
15 Artykuł 59 tej ustawy brzmiał następująco:
„§ 1. Obejmując stanowisko, sędzia składa wobec Ministra Sprawiedliwości ślubowanie według następującej roty:
»Ślubuję
uroczyście na powierzonym mi stanowisku sędziego przyczyniać się w moim
zakresie działania ze wszystkich sił do ugruntowania wolności,
niepodległości i wszechstronnego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej, której wierności zawsze dochowam; stać na straży Jej
politycznego, społecznego i gospodarczego ustroju, ochraniać zdobycze
ludu pracującego, własność społeczną oraz prawa i prawem chronione
interesy obywateli; strzec praworządności ludowej i umacniać świadomość
prawną obywateli; obowiązki mojego urzędu wypełniać sumiennie,
sprawiedliwość wymierzać bezstronnie według mego sumienia i zgodnie
z przepisami prawa, dochować tajemnicy państwowej i służbowej,
a w postępowaniu kierować się zasadami godności, uczciwości
i sprawiedliwości społecznej«.
[…]
§ 3. Sędzia,
przechodząc na inne stanowisko sędziowskie, nie składa ponownie
ślubowania; nie dotyczy to powołania na stanowisko sędziego Sądu
Najwyższego [Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]”.
16 Artykuł 61 wspomnianej ustawy stanowił:
„§ 1. Rada
Państwa [Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej], na wniosek Ministra
Sprawiedliwości, odwołuje sędziego, jeżeli nie daje on rękojmi
należytego wykonywania obowiązków sędziego. Przed złożeniem wniosku
Minister Sprawiedliwości wysłuchuje wyjaśnień sędziego, chyba że nie
jest to możliwe […].
[…]
§ 3. Sędzia traci prawo do orzekania z chwilą zawiadomienia go o uchwale o odwołaniu”.
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
17 Artykuł 11
ust. 1–5 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(Dz.U. z 2011 r. Nr 126 poz. 714, zwanej dalej „ustawą z dnia 12 maja
2011 r. o KRS”) stanowił:
„1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego wybiera spośród sędziów tego Sądu dwóch członków Rady.
2. Zgromadzenie
Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie
z przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów
administracyjnych wybiera spośród sędziów sądów administracyjnych dwóch
członków Rady.
3. Zebranie
przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych wybiera
spośród sędziów sądów apelacyjnych dwóch członków Rady.
4. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów wybiera spośród swego grona ośmiu członków Rady
5. Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych wybiera spośród swego grona jednego członka Rady”.
18 Artykuł 12 tej ustawy brzmiał następująco:
„1. Zgromadzenia
ogólne sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych wybierają spośród
swoich członków po dwóch przedstawicieli.
2. Wybory
przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów wojewódzkich sądów
administracyjnych przeprowadza się najpóźniej na miesiąc przed upływem
kadencji członków Rady, wybieranych spośród sędziów sądów
administracyjnych. Przedstawiciele wybierani są na okres czterech lat”.
19 Artykuł 13 wspomnianej ustawy przewidywał:
„1. Zgromadzenia
ogólne sędziów sądów apelacyjnych wybierają przedstawicieli zgromadzeń
ogólnych sędziów sądów apelacyjnych spośród sędziów sądów apelacyjnych
w liczbie jednej piątej liczby tych sędziów.
2. Zgromadzenia
ogólne sędziów okręgów wybierają przedstawicieli zgromadzeń ogólnych
sędziów okręgów spośród swych członków w liczbie jednej pięćdziesiątej
liczby sędziów okręgu.
3. Wybory
przedstawicieli zgromadzeń ogólnych przeprowadza się najpóźniej na
miesiąc przed upływem kadencji członków Rady, wybieranych spośród
sędziów sądów powszechnych. Przedstawiciele wybierani są na okres
czterech lat.
[…]”.
Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa
20 Ustawa
z dnia 12 maja 2011 r. o KRS została zmieniona między innymi ustawą
z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3) i ustawą z dnia
20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1443) (w tej wersji
zwana dalej „ustawą o KRS”).
21 Artykuł 9a ustawy o KRS stanowi:
„1. Sejm
wybiera spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów
administracyjnych i sądów wojskowych piętnastu członków [KRS] na wspólną
czteroletnią kadencję.
[…]”.
22 Artykuł 37 ust. 1 tej ustawy stanowi:
„Jeżeli
na stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden kandydat, [KRS]
rozpatruje i ocenia wszystkie zgłoszone kandydatury łącznie. W takim
przypadku [KRS] podejmuje uchwałę obejmującą rozstrzygnięcia
w przedmiocie przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu
sędziego w stosunku do wszystkich kandydatów”.
23 Artykuł 44 wspomnianej ustawy stanowi:
„1. Uczestnik
postępowania może odwołać się do Sądu Najwyższego z powodu sprzeczności
uchwały [KRS] z prawem, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej
[…].
1a. W sprawach indywidualnych
dotyczących powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu
Najwyższego odwołanie przysługuje do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W sprawach tych odwołanie do Sądu Najwyższego nie przysługuje. Odwołanie
do Naczelnego Sądu Administracyjnego nie może być oparte na zarzucie
niewłaściwej oceny spełniania przez kandydatów kryteriów uwzględnianych
przy podejmowaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie przedstawienia wniosku
o powołanie do pełnienia urzędu sędziego na stanowisku sędziego Sądu
Najwyższego.
1b. Jeżeli uchwały,
o której mowa w art. 37 ust. 1, w sprawach indywidualnych dotyczących
powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego
nie zaskarżyli wszyscy uczestnicy postępowania, staje się ona prawomocna
w części obejmującej rozstrzygnięcie o przedstawieniu wniosku
o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego, a także
w części obejmującej rozstrzygnięcie o nieprzedstawieniu wniosku
o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego tych
uczestników postępowania, którzy nie wnieśli odwołania.
2. Odwołanie
wnosi się za pośrednictwem Przewodniczącego [KRS], w terminie
dwutygodniowym od doręczenia uchwały z uzasadnieniem […].
[…]
4. W
sprawach indywidualnych dotyczących powołania do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Najwyższego uchylenie przez Naczelny Sąd
Administracyjny uchwały [KRS] o nieprzedstawieniu wniosku o powołanie do
pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego jest równoznaczne
z przyjęciem zgłoszenia uczestnika postępowania, który wniósł odwołanie,
kandydatury na wolne stanowisko sędziowskie w Sądzie Najwyższym, co do
którego w dniu wydania orzeczenia przez Naczelny Sąd Administracyjny
postępowanie przed [KRS] nie zostało zakończone, a w przypadku braku
takiego postępowania, na kolejne wolne stanowisko sędziowskie w Sądzie
Najwyższym objęte obwieszczeniem”.
Kodeks cywilny
24 Artykuł 3851
§ 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r.
Nr 16) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym
stanowi:
„Postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli
kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi
obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia
umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia
stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane
w sposób jednoznaczny”.
Kodeks postępowania cywilnego
25 Zgodnie
z art. 367 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu
głównym (zwanej dalej „k.p.c.”):
„§ 1. Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja do sądu drugiej instancji.
§ 2. Apelację
od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu
okręgowego jako pierwszej instancji – sąd apelacyjny.
§ 3. Sąd
rozpoznaje sprawę w składzie trzech sędziów. Na posiedzeniu niejawnym
sąd orzeka w składzie jednego sędziego, z wyjątkiem wydania wyroku”.
26 Artykuł 379 k.p.c. przewiduje:
„Nieważność postępowania zachodzi:
[…]
4) jeżeli
skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli
w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy […]”.
27 Artykuł 3983 k.p.c. stanowi:
„§ 1. Skargę kasacyjną strona może oprzeć na następujących podstawach:
[…]
2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy […]”.
28 Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. „Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach zaskarżenia bierze
jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania”.
29 Artykuł 39815 k.p.c. stanowi:
„§ 1. Sąd
Najwyższy w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone
orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, lub innemu sądowi
równorzędnemu […].
§ 2. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie”.
30 Artykuł 401 k.p.c. stanowi:
„Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:
1) jeżeli
w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał
sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się
wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;
[…]”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
31 Pozwem
z dnia 28 lutego 2017 r., złożonym w Sądzie Okręgowym w Świdnicy
(Polska) w dniu 3 marca 2017 r., BN, DM i EN domagali się zasądzenia od
Getin Noble Banku na ich rzecz solidarnie kwoty 175 107,10 PLN (około
39 485 EUR) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, podnosząc
nieuczciwy charakter mechanizmu indeksacji kredytu hipotecznego
zawartego w umowie kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej,
to jest franka szwajcarskiego (CHF), a także nieuczciwy charakter
klauzuli pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia
hipoteki przez trzy pierwsze miesiące kredytowania.
32 Wyrokiem
z dnia 21 sierpnia 2018 r. sąd ten zasądził od Getin Noble Bank na
rzecz powodów postępowaniu głównym łączną kwotę 16 120,12 PLN (około
3634 EUR) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i uznał za
niedozwolone warunki umowy kredytu będące przedmiotem postępowania
głównego, które dawały temu bankowi możliwość określenia kursu franka
szwajcarskiego w sposób dowolny, zamiast ustalenia go przy uwzględnieniu
kursu średniego Narodowego Banku Polskiego (Polska), jednak nie
stwierdził nieważności całego mechanizmu indeksacji.
33 Od
tego wyroku powodowie w postępowaniu głównym wnieśli apelację do Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu (Polska). Wyrokiem z dnia 28 lutego 2019 r.
sąd ten utrzymał w mocy wspomniany wyrok.
34 Z
kolei od tego wyroku powodowie w postępowaniu głównym wnieśli skargę
kasacyjną do sądu odsyłającego, Sądu Najwyższego, w której podnoszą
zasadniczo naruszenie art. 3851 k.p.c. w brzmieniu mającym
zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, polegające na przyjęciu
przez sąd, że nieuczciwy charakter klauzuli indeksacyjnej zawartej
w umowie będącej przedmiotem postępowania głównego nie wpływa na
skuteczność między stronami całego mechanizmu indeksacyjnego
przewidzianego w tej umowie.
35 W
ramach badania dopuszczalności tej skargi sąd odsyłający, w składzie
jednego sędziego Izby Cywilnej Sądu Najwyższego (Polska), zauważa, że na
mocy art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 państwa członkowskie powinny
zapewnić drogę sądową lub przed organami administracyjnymi dla
rozstrzygnięcia tego, czy warunki umowy są nieuczciwe oraz że w tym
zakresie polskie prawo przewiduje drogę sądową. W konsekwencji sąd
odsyłający uważa, że organ krajowy, który bada nieuczciwy charakter
warunków umownych, powinien spełniać wszystkie przesłanki pozwalające na
uznanie go za „sąd” w rozumieniu prawa Unii.
36 W
tym względzie sąd odsyłający zwraca uwagę na fakt, że w składzie
orzekającym Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (Polska), który wydał wyrok
z dnia 28 lutego 2019 r. będący przedmiotem kasacji przed sądem
odsyłającym (zwany dalej „zaskarżonym wyrokiem”), zasiadało trzech
sędziów, mianowicie FO, GP i HK, których niezawisłość może być
kwestionowana w świetle okoliczności związanych z ich powołaniem do
pełnienia urzędu sędziego.
37 Sąd
odsyłający wskazuje przede wszystkim, że FO został po raz pierwszy
powołany do pełnienia urzędu sędziego przez Radę Państwa Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z dnia 9 marca 1978 r., następnie
został powołany na stanowisko sędziego Sądu Wojewódzkiego (Polska) przez
Radę Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z dnia
18 kwietnia 1984 r. i wreszcie został powołany na stanowisko sędziego
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, na wniosek KRS, postanowieniem
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 stycznia 1998 r. Co się
tyczy GP i HK, zostali oni powołani do pełnienia urzędu na stanowiskach
sędziów Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu postanowieniami Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 marca 2015 r. i 16 kwietnia 2012 r.
38 Sąd
odsyłający zauważa, że FO został zatem powołany po raz pierwszy do
pełnienia urzędu sędziego w czasie, gdy Polska Rzeczpospolita Ludowa
(zwana dalej „PRL”) była państwem komunistycznym, i wskazuje, że jego
późniejsze powołanie na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu było konsekwencją wcześniejszej decyzji podjętej przez organy
niedemokratyczne i niegwarantujące bezstronności. Ponadto po upadku
reżimu komunistycznego PRL nie przeprowadzono żadnej kontroli, czy
sędziowie powołani przez ten reżim przestrzegali w czasach jego
obowiązywania zasady niezawisłości sędziowskiej.
39 Sąd
odsyłający wskazuje również, że w 1998 r., kiedy powołano FO do Sądu
Apelacyjnego we Wrocławiu, uchwały KRS nie tylko nie musiały być
uzasadniane, ale również nie podlegały zaskarżeniu do sądu.
40 Ponadto
sąd odsyłający wskazuje, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia
20 czerwca 2017 r. stwierdził, że w latach 2000–2018 KRS nie działała
w sposób transparentny, a jej składy były niezgodne z Konstytucją.
Tymczasem według sądu odsyłającego to w tym okresie GP i HK zostali
powołani do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Apelacyjnego
we Wrocławiu.
41 W
tym kontekście sąd odsyłający staje przed pytaniem, czy w celu
zapewnienia poszanowania prawa do skutecznej ochrony sądowej jest
zobowiązany zbadać z urzędu, czy skład orzekający Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu, który wydał zaskarżony wyrok, spełnia wymogi niezawisłości
i bezstronności, i to nie bacząc na polskie przepisy konstytucyjne
gwarantujące nieusuwalność sędziów.
42 Zdaniem
sądu odsyłającego okoliczności faktyczne i prawne związane z powołaniem
sędziego na każdym etapie postępowania powinny podlegać badaniu pod
kątem stwierdzenia niezawisłości składu orzekającego, w którym ten
zasiada. Ocenę poszanowania wymogów niezawisłości i bezstronności należy
zatem przeprowadzać in concreto, czyli z uwzględnieniem ewentualnego
wpływu sposobu powoływania sędziów na rozpatrywaną sprawę.
43 Zdaniem
sądu odsyłającego ocenianie niezależności sądu lub prawidłowości
nominacji sędziowskiej in abstracto, to jest bez badania ewentualnego
wpływu procesu powołania sędziego na rozpatrywaną sprawę, pozwalałoby
bowiem na obejście reguł dotyczących nieusuwalności sędziów, które są co
do zasady ustanowione w przepisach konstytucyjnych. W tym względzie sąd
odsyłający podkreśla, że w świetle Konstytucji i polskiego orzecznictwa
konstytucyjnego podważenie powołania sędziego jest w zasadzie
niemożliwe.
44 W
związku z tym, zdaniem sądu odsyłającego, w ramach oceny niezawisłości
sędziego jedynie badanie in concreto „indywidualnych cech” sędziego,
takich jak jego postawa etyczna, pozwoliłoby na ochronę zaufania
jednostek do instytucji sądowych.
45 Tymczasem
sąd odsyłający uważa, że w świetle wyroku z dnia 19 listopada 2019 r.,
A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego)
(C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982) można dokonać jedynie
abstrakcyjnej oceny niezależności sądu lub prawidłowości powołania
sędziego.
46 W
tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że w wyroku z dnia 5 grudnia
2019 r. Sąd Najwyższy w następstwie tego wyroku Trybunału orzekł, po
pierwsze, że KRS nie jest organem bezstronnym i niezawisłym od władzy
ustawodawczej i wykonawczej, a po drugie, że Izba Dyscyplinarna Sądu
Najwyższego nie jest sądem w rozumieniu prawa Unii, a przez to
w rozumieniu prawa krajowego.
47 W
dniu 23 stycznia 2020 r. Izby Cywilna i Karna oraz Izba Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego przyjęły, bez udziału
sędziego orzekającego jako sąd odsyłający, wspólną uchwałę, w której
potwierdzono stanowisko prawne wynikające z wyroku z dnia 5 grudnia
2019 r., o którym mowa w poprzednim punkcie.
48 Jednak
uchwała ta, zdaniem tego sędziego, jest niezgodna z inną uchwałą,
z dnia 8 stycznia 2020 r., która również ma moc zasady prawnej, wydaną
przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych tego sądu.
Z uchwały tej wynika, po pierwsze, że Sąd Najwyższy, rozpoznając
odwołanie od uchwały KRS dotyczącej kandydata do powołania do pełnienia
urzędu sędziego, powinien zbadać, czy KRS jest organem niezależnym
w świetle wyroku z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność
Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) (C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18,
EU:C:2019:982), a po drugie, że Sąd Najwyższy może uchylić taką uchwałę
KRS jedynie w dwóch przypadkach, a mianowicie jeżeli odwołujący się
wykaże, że brak niezależności KRS miał wpływ na treść tej uchwały, lub –
w wypadku gdy dany sędzia został już powołany i przy uwzględnieniu
konstytucyjnego zakazu badania skuteczności aktu ustrojowego powołania
sędziego – jeżeli odwołujący się wykaże, że sąd, w którego składzie taki
sędzia zasiada, nie jest niezależny i bezstronny.
49 W
tych okolicznościach Sąd Najwyższy postanowił zawiesić postępowanie
i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy
art. 2, art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 19 ust. 1 drugi
akapit [TUE] w związku z art. 47 [akapity pierwszy i drugi] [KPP]
i z art. 267 akapit trzeci TFUE oraz art. 38 KPP i art. 7 ust. 1 i 2
dyrektywy Rady [93/13] należy interpretować w ten sposób, że jest sądem
niezawisłym i bezstronnym oraz mającym odpowiednie kwalifikacje
w rozumieniu prawa Unii Europejskiej organ, w którym zasiada osoba
powołana po raz pierwszy lub kolejny (do sądu wyższej instancji) do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego przez polityczny organ władzy
wykonawczej państwa o totalitarnym, niedemokratycznym, komunistycznym
systemie władzy (»Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej«) na
wniosek ministra sprawiedliwości tego państwa, w szczególności z uwagi
na 1) brak transparentności kryteriów powołania, 2) możliwość odwołania
sędziego w każdym czasie, 3) brak udziału w procedurze nominacyjnej
samorządu sędziowskiego ani 4) odpowiednich organów władzy publicznej
ukształtowanych w demokratycznych wyborach, co mogłoby podważyć
zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w społeczeństwie
demokratycznym?
2) Czy znaczenie
dla rozstrzygnięcia zagadnienia określonego w punkcie 1 ma okoliczność,
że powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego na kolejnych
stanowiskach (w sądach wyższej instancji) mogło nastąpić z powodu
uznania odpowiedniego okresu (stażu) pracy oraz na podstawie oceny pracy
na stanowisku, na które osoba ta została powołana co najmniej po raz
pierwszy przez polityczne organy, o których mowa w punkcie 1, oraz na
podstawie procedury w tym punkcie opisanej, co mogłoby podważyć
zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w społeczeństwie
demokratycznym?
3) Czy znaczenie
dla rozstrzygnięcia zagadnienia określonego w punkcie 1 ma okoliczność,
że powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego na kolejnych
stanowiskach (w sądach wyższej instancji, z wyjątkiem Sądu Najwyższego)
nie było uzależnione od złożenia ślubowania sędziowskiego przestrzegania
wartości społeczeństwa demokratycznego, a osoba powołana po raz
pierwszy składała przyrzeczenie stania na straży ustroju politycznego
państwa komunistycznego i tak zwanej »praworządności ludowej«, co
mogłoby podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić
w społeczeństwie demokratycznym?
4) Czy
art. 2, art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 19 ust. 1 drugi
akapit TUE w związku z art. 47 [akapity pierwszy i drugi] KPP
i z art. 267 akapit trzeci TFUE oraz art. 38 KPP i art. 7 ust. 1 i 2
dyrektywy [93/13] należy interpretować w ten sposób, że jest sądem
niezawisłym i bezstronnym oraz mającym odpowiednie kwalifikacje
w rozumieniu prawa Unii Europejskiej organ, w którym zasiada osoba
powołana po raz pierwszy lub kolejny (do sądu wyższej instancji) do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego z rażącym naruszeniem przepisów
konstytucyjnych państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z uwagi na
niezgodne z konstytucją państwa członkowskiego obsadzenie organu
wyłaniającego tę osobę jako kandydata powołanego następnie do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego (Krajowej Rady Sądownictwa), co zostało
stwierdzone przez sąd konstytucyjny państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, a co w konsekwencji mogłoby podważyć zaufanie, jakie
sądownictwo powinno budzić w społeczeństwie demokratycznym?
5) Czy
art. 2, art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 19 ust. 1 drugi
akapit TUE w związku z art. 47 [akapity pierwszy i drugi] KPP
i z art. 267 akapit trzeci TFUE oraz art. 38 KPP i art. 7 ust. 1 i 2
dyrektywy [93/13] należy interpretować w ten sposób, że jest sądem
niezawisłym i bezstronnym oraz mającym odpowiednie kwalifikacje
w rozumieniu prawa Unii Europejskiej organ, w którym zasiada osoba
powołana do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego po raz pierwszy lub
kolejny (do sądu wyższej instancji) wyłoniona jako kandydat
przedstawiony do powołania na ten urząd w postępowaniu przed organem
oceniającym kandydatów (Krajową Radą Sądownictwa), jeżeli postępowanie
to nie spełniało kryteriów jawności oraz transparentności reguł wyboru
kandydatów, co mogłoby podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno
budzić w społeczeństwie demokratycznym?
6) Czy
art. 19 ust. 1 akapit drugi, art. 2, art. 4 ust. 3 oraz art. 6
ust. 3 TUE w związku z art. 47 [akapity pierwszy i drugi] KPP, a także
z art. 267 akapit trzeci TFUE oraz art. 38 KPP i art. 7 ust. 1 i 2
dyrektywy [93/13] należy interpretować w ten sposób, że sąd ostatniej
instancji państwa członkowskiego Unii Europejskiej (Sąd Najwyższy) dla
zapewnienia skutecznej ochrony sądowej jako środka mającego na celu
zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach
zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami obowiązany jest
dokonać z urzędu na każdym etapie postępowania oceny, czy:
a) spełnia
kryteria niezawisłego i bezstronnego oraz mającego odpowiednie
kwalifikacje w rozumieniu prawa Unii Europejskiej sąd, o którym mowa
w punkcie 1 oraz w punkcie 4, bez względu na wpływ oceny kryteriów
wskazanych w tych punktach na treść rozstrzygnięcia w zakresie
stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego, a ponadto
b) postępowanie przed sądem, o którym mowa w punkcie 1 oraz w punkcie 4, jest ważne?
7) Czy
art. 2, art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 19 ust. 1 drugi akapit TUE
w związku z art. 47 [akapity pierwszy i drugi] KPP i z art. 267 akapit
trzeci TFUE oraz z art. 38 KPP i art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy [93/13]
należy interpretować w ten sposób, że na przeszkodzie stwierdzeniu braku
niezależności sądu lub niezawisłości sędziego w nim zasiadającego
z powodu okoliczności, o których mowa w punktach 1–5, zgodnie z prawem
Unii Europejskiej, mogą stać przepisy konstytucyjne państwa
członkowskiego Unii Europejskiej dotyczące ustroju sądów lub powoływania
sędziów, uniemożliwiające ocenę skuteczności powołania sędziego?”.
Wniosek o zastosowanie trybu przyspieszonego i postępowanie przed Trybunałem
50 Sąd
odsyłający zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o rozpoznanie
niniejszej sprawy w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105
regulaminu postępowania przed Trybunałem. Na poparcie tego wniosku
podnosi on, że zastosowanie takiego trybu jest co do zasady uzasadnione
nie tylko potrzebą dokonania oceny prawidłowości wydania zaskarżonego
wyroku, lecz również koniecznością ustalenia dopuszczalności podważania
w świetle prawa Unii konstytucyjnego statusu wielu polskich sędziów
i w rezultacie potrzebą ustalenia charakteru i skutków orzeczeń
wydawanych przez składy orzekające, w których sędziowie ci zasiadają.
Ponadto zastosowanie takiego trybu jest uzasadnione z uwagi na fakt, że
wyrok Trybunału w niniejszej sprawie może uzupełnić wykładnię prawa Unii
w sposób, który pozwoli na uniknięcie sprzeczności między Konstytucją
a prawem Unii, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w wyroku z dnia
19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu
Najwyższego) (C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982)
i w orzeczeniach polskich sądów wydanych na podstawie tego wyroku.
51 Artykuł 105
§ 1 regulaminu postępowania przewiduje, że na wniosek sądu
odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter
sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może
postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy
i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego
w trybie przyspieszonym.
52 W
tym względzie należy przypomnieć, że taki tryb przyspieszony jest
instrumentem procesowym służącym zaradzeniu nadzwyczaj pilnej sytuacji.
Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika również, że tryb przyspieszony
może nie podlegać zastosowaniu, gdy delikatny i złożony charakter
problemów prawnych, które rodzą się w związku z daną sprawą, jest trudny
do pogodzenia z zastosowaniem takiego trybu, zwłaszcza gdy nie wydaje
się właściwe skrócenie pisemnego etapu postępowania przed Trybunałem
(wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociaţia „Forumul Judecătorilor din
România” i in., C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19
i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 103 i przytoczone tam orzecznictwo).
53 W
tym wypadku postanowieniem z dnia 8 maja 2020 r. prezes Trybunału, po
zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika
generalnego, nie uwzględnił wniosku o rozpoznanie niniejszej sprawy
w trybie przyspieszonym. O ile bowiem co do zasady nie ma związku między
stopniem trudności sprawy a tym, jak pilnie należałoby ją rozpoznać,
o tyle należy stwierdzić, że delikatny i złożony charakter problemów
prawnych, które zostały poruszone w niniejszej sprawie, jest trudny do
pogodzenia z zastosowaniem trybu przyspieszonego (zob. analogicznie
postanowienie prezesa Trybunału z dnia 18 października 2017 r., Weiss
i in., C‑493/17, niepublikowane, EU:C:2017:1792, pkt 13). Ponadto
podkreślenia wymaga, że postanowienie odsyłające wpłynęło do Trybunału
prawie trzy miesiące po jego ogłoszeniu, co wskazuje na to, że niniejsza
sprawa nie dotyczy nadzwyczaj pilnej sytuacji.
54 Niemniej
w świetle argumentów przedstawionych przez sąd odsyłający prezes
Trybunału, w dniu 8 maja 2020 r., zdecydował na podstawie art. 53 § 3
regulaminu postępowania o rozpoznaniu sprawy w pierwszej kolejności.
W przedmiocie wniosku o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo
55 Pismem
złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 29 grudnia 2021 r. rząd
polski wniósł o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo.
56 Na
poparcie powyższego wniosku rząd polski przywołał okoliczność, że
postanowieniem z dnia 13 grudnia 2020 r. Sąd Najwyższy uchylił
postanowienie tego samego sądu wydane w innym składzie, wskazując
w szczególności na brak gwarancji dochowania wymaganego od sądów
standardu niezawisłości i bezstronności przez sąd w składzie, który
wydał uchylone postanowienie. Zdaniem tego rządu treść przywołanego
postanowienia i wypływające z niego konsekwencje wzmacniają argumentację
zaprezentowaną już Trybunałowi w niniejszej sprawie i w rezultacie
zasługują na rozważenie ich w jej ramach.
57 W
tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 83 regulaminu
postępowania Trybunał może w każdej chwili, po zapoznaniu się ze
stanowiskiem rzecznika generalnego, postanowić o otwarciu ustnego etapu
postępowania na nowo, w szczególności jeśli uzna, że okoliczności
zawisłej przed nim sprawy nie są wystarczająco wyjaśnione, lub jeśli po
zamknięciu ustnego etapu postępowania strona przedstawiła nowy fakt
mogący mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia Trybunału.
58 W
niniejszym wypadku Trybunał stwierdza jednak, po zapoznaniu się ze
stanowiskiem rzecznika generalnego, że w następstwie pisemnego etapu
postępowania oraz przeprowadzonej przed Trybunałem rozprawy dysponuje on
wszystkimi informacjami koniecznymi do wydania wyroku w przedmiocie
rozpatrywanego tu wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
Trybunał stwierdza ponadto, że złożony przez rząd polski wniosek
o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo nie wskazuje na
zaistnienie nowej okoliczności faktycznej, która mogłaby mieć wpływ na
orzeczenie, jakie ma zapaść.
59 Rząd
polski nie podnosi bowiem, że postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
13 grudnia 2020 r. ma jakikolwiek wpływ na postępowanie główne. Twierdzi
on jedynie, że uzasadnienie przedstawione w tym postanowieniu „wzmacnia
argumenty” zaprezentowane już Trybunałowi w niniejszej sprawie.
60 W tych okolicznościach nie ma potrzeby zarządzenia otwarcia ustnego etapu postępowania na nowo.
W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
61 Rzecznik
Praw Obywatelskich (Polska) podnosi, że wniosek o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny z powodu nieprawidłowości
zaistniałych przy powołaniu sędziego orzekającego jako sąd odsyłający
do pełnienia urzędu i wątpliwości, jakie można zasadnie powziąć co do
jego niezawisłości i bezstronności.
62 W
tym względzie Rzecznik Praw Obywatelskich podnosi, po pierwsze, że
w niniejszym wypadku sędzia ten nie może być traktowany jako „sąd”
w rozumieniu prawa Unii. Charakter i waga nieprawidłowości zaistniałych
przy powołaniu sędziego orzekającego jako sąd odsyłający do pełnienia
urzędu zniweczyły skutek procesu powołania i z tego powodu doprowadziły
do utraty przez skład z udziałem tego sędziego przymiotu sądu.
Nieprawidłowości te nie pozwalają bowiem uznać, że skład orzekający
z udziałem takiego sędziego stanowi skutecznie ukształtowany sąd
spełniający kryterium „ustanowienia na mocy ustawy”.
63 W
drugiej kolejności Rzecznik Praw Obywatelskich podnosi, że całościowa
ocena okoliczności prawnych i faktycznych procesu, w którym został
powołany sędzia orzekający jako sąd odsyłający, nie pozwala wykluczyć
uzasadnionych wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności tego
sędziego.
64 W
konsekwencji zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich sędzia orzekający
jako sąd odsyłający nie odpowiada zatem dwóm zasadniczym kryteriom
„sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE, a mianowicie kryterium ustanowienia
na mocy ustawy oraz kryterium niezawisłości i bezstronności.
Niespełnienie tych wymogów, łącznie lub samodzielnie, wystarczy do
uznania, że sąd odsyłający nie jest uprawniony do wystąpienia do
Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi w ramach procedury współpracy
przewidzianej w art. 267 TFUE.
65 Komisja
Europejska, chociaż nie podniosła, że wniosek o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny, zwraca uwagę, że akt
powołania sędziego orzekającego jako sąd odsyłający do Sądu Najwyższego
opierał się na uchwale KRS z dnia 28 sierpnia 2018 r. Otóż Prezydent RP
powołał tego sędziego do Sądu Najwyższego, mimo że wykonanie tej uchwały
zostało wstrzymane postanowieniami Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 27 września i 8 października 2018 r. W tych okolicznościach
Komisja uważa, że istnieją wątpliwości co do tego, czy wspomniany sędzia
spełnia wymóg „sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy”
przewidziany w art. 19 ust. 1 TUE i art. 47 Karty praw podstawowych.
66 W
tym względzie należy przypomnieć na wstępie, że zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem Trybunału przy ustalaniu, czy dany organ występujący
z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma charakter
„sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE, co stanowi wyłącznie kwestię prawa
Unii, a w rezultacie przy dokonywaniu oceny, czy wniosek o wydanie
orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny, Trybunał bierze
pod uwagę całokształt okoliczności, takich jak ustanowienie organu na
podstawie ustawy, jego stały charakter, obligatoryjny charakter jego
jurysdykcji, kontradyktoryjność postępowania, stosowanie przez organ
przepisów prawa oraz jego niezawisłość (wyroki z dnia 21 stycznia
2020 r., Banco de Santander, C‑274/14, EU:C:2020:17, pkt 51
i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 16 listopada 2021 r.,
Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C‑748/19 do
C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 42).
67 W
niniejszej sprawie wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
został złożony przez Sąd Najwyższy, który aby rozstrzygnąć kwestię
wstępną dotyczącą dopuszczalności skargi kasacyjnej, o której mowa
w pkt 34 niniejszego wyroku, jest zobowiązany na podstawie prawa
krajowego zbadać zgodność z prawem składu orzekającego, który wydał
zaskarżony wyrok.
68 Bezsporne
jest, że Sąd Najwyższy jako taki spełnia wymogi przypomniane w pkt 66
niniejszego wyroku. W niniejszej sprawie Rzecznik Praw Obywatelskich
przedstawia natomiast obiekcje dotyczące tego, czy dany sędzia,
zasiadający jednoosobowo w składzie orzekającym, który zwrócił się do
Trybunału z rozpatrywanym tu wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym, spełnia wymogi, jakim powinien odpowiadać organ, aby
można go było uznać za „sąd” w rozumieniu art. 267 TFUE.
69 Otóż
w zakresie, w jakim wniosek o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym został złożony przez sąd krajowy, należy domniemywać, że
spełnia on wspomniane wymogi przypomniane w pkt 66 niniejszego wyroku,
niezależnie od tego, w jakim konkretnie składzie sędziowskim orzeka.
70 Z
utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że w ramach procedury
prejudycjalnej, o której mowa w art. 267 TFUE, w świetle podziału zadań
między Trybunałem a sądem krajowym do Trybunału nie należy badanie, czy
postanowienie odsyłające zostało wydane zgodnie z przepisami krajowymi
regulującymi ustrój sądów i postępowanie przed nimi. Trybunał powinien
zatem oprzeć się na postanowieniu odsyłającym wydanym przez sąd państwa
członkowskiego, o ile postanowienie to nie zostało uchylone na skutek
wniesienia środków zaskarżenia przewidzianych ewentualnie przez prawo
krajowe (wyroki: z dnia 14 stycznia 1982 r., Reina, 65/81, EU:C:1982:6,
pkt 7; a także z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa
w Mińsku Mazowieckim i in., od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931,
pkt 44).
71 Ponadto
należy przypomnieć, że kluczowym elementem systemu sądowniczego
określonego w traktatach jest przewidziana w art. 267 TFUE procedura
odesłania prejudycjalnego, która poprzez ustanowienie dialogu na
poziomie sędziego z sędzią między Trybunałem a sądami państw
członkowskich ma na celu zapewnienie jednolitej wykładni prawa Unii
i umożliwia tym samym zapewnienie jego spójności, pełnej skuteczności
i autonomii oraz wreszcie odrębnego charakteru prawa ustanowionego
w traktatach [wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie
sędziów Sądu Najwyższego – Odwołanie) (C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 90
i przytoczone tam orzecznictwo].
72 Domniemanie
przedstawione w pkt 69 niniejszego wyroku może jednak zostać obalone,
jeżeli prawomocne orzeczenie sądowe wydane przez sąd krajowy lub
międzynarodowy prowadziłoby do uznania, że sędzia orzekający jako sąd
odsyłający nie jest sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym
uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE
w świetle art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych.
73 W
niniejszej sprawie, ponieważ w chwili zamknięcia ustnego etapu
postępowania Trybunał nie posiadał wiedzy na temat tego, by w stosunku
do sędziego orzekającego jako sąd odsyłający wydano takie prawomocne
orzeczenie sądowe, ewentualne nieprawidłowości, do jakich mogło dojść
w ramach krajowej procedury jego powołania, nie mogą spowodować
niedopuszczalności rozpatrywanego tu wniosku o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym.
74 Należy
podkreślić, że domniemanie, o którym mowa w pkt 69 niniejszego wyroku,
przyjmuje się wyłącznie na potrzeby oceny dopuszczalności wniosków
o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym kierowanych na podstawie
art. 267 TFUE. Z powyższego nie można wywodzić, że warunki powołania
sędziów wchodzących w skład sądu odsyłającego zawsze będą pozwalały na
przyjęcie, że spełnione są gwarancje dostępu do niezawisłego
i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu
art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE lub art. 47 Karty praw podstawowych.
75 Należy
wreszcie wyjaśnić, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 77 opinii, że
ocena odmienna od tej, która wynika z pkt 68–74 niniejszego wyroku,
mogłaby okazać się konieczna w okolicznościach, w których poza sytuacją
osobistą sędziego lub sędziów, którzy formalnie występują z wnioskiem na
podstawie art. 267 TFUE, inne czynniki miałyby mieć wpływ na
funkcjonowanie sądu odsyłającego, w którym sędziowie ci zasiadają,
przyczyniając się w ten sposób do naruszenia niezawisłości
i bezstronności tego sądu.
76 W świetle całości powyższych rozważań wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytań od pierwszego do piątego
Uwagi wstępne
77 Pytania
prejudycjalne od pierwszego do piątego dotyczą wykładni art. 2, art. 4
ust. 3, art. 6 ust. 1 i 3 oraz art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku
z art. 47 akapity pierwszy i drugi Karty praw podstawowych oraz
art. 267 akapit trzeci TFUE, a także art. 38 Karty praw podstawowych
i art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13.
78 Z
uzasadnienia postanowienia odsyłającego wynika jednak, że pytania te
odnoszą się w istocie wykładni zasady niezawisłości i bezstronności
sądów, która wynika z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i z art. 47 Karty
praw podstawowych. Ponadto należy zauważyć, iż art. 7 ust. 1 i 2
dyrektywy 93/13 przewiduje zasadniczo, że konsumenci mogą domagać się
zaprzestania stosowania nieuczciwych warunków w umowach zawieranych
przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami, w szczególności poprzez
wszczęcie postępowania przed właściwymi sądami, oraz że sprawa
w postępowaniu głównym dotyczy między innymi uznania nieuczciwego
charakteru warunków umownych.
79 W
tych okolicznościach pytania od pierwszego do piątego należy rozpatrzyć
wyłącznie w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw
podstawowych oraz art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13.
W przedmiocie pytań od pierwszego do trzeciego
80 Poprzez
pytania od pierwszego do trzeciego, które należy przeanalizować
łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 19
ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw podstawowych oraz art. 7
ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją
one na przeszkodzie uznaniu za niezawisły i bezstronny składu
orzekającego sądu państwa członkowskiego, w którym zasiada sędzia
powołany po raz pierwszy do pełnienia urzędu lub powołany następnie do
sądu wyższej instancji na podstawie aktu przyjętego przez organ
niedemokratycznego reżimu panującego w tym państwie przed jego
przystąpieniem do Unii, w tym także jeżeli podstawą powołania tego
sędziego na stanowiska sędziowskie po upadku owego reżimu był między
innymi jego staż pracy wypracowany w czasie, gdy reżim ten obowiązywał,
lub jeżeli złożył on ślubowanie sędziowskie wyłącznie w momencie, gdy
został po raz pierwszy powołany przez organ tego reżimu do pełnienia
urzędu sędziego.
81 Pytania
od pierwszego do trzeciego dotyczą trzech okoliczności związanych
z powołaniem FO, który jest jednym z trzech sędziów zasiadających
w składzie orzekającym, który wydał zaskarżony wyrok, których sytuację
sąd odsyłający uważa za problematyczną w świetle przepisów, o których
mowa w pkt 80 niniejszego wyroku.
82 Po
pierwsze, sąd odsyłający wskazuje, że FO został powołany po raz
pierwszy do pełnienia urzędu sędziego przez Radę Państwa, która była
politycznym organem władzy wykonawczej PRL, na wniosek ówczesnego
Ministra Sprawiedliwości na podstawie rozporządzenia z mocą ustawy
z dnia 6 lutego 1928 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, przy czym
powołanie to nie było oparte na przejrzystych kryteriach, w procedurze
nominacyjnej tego sędziego nie brał udział żaden organ samorządu
sędziowskiego ani organ władzy publicznej ukształtowany
w demokratycznych wyborach, a sam FO nie korzystał z gwarancji
nieusuwalności.
83 Po
drugie, sąd odsyłający zauważa, że podstawą kolejnych powołań FO do
pełnienia urzędu sędziego w sądach wyższej instancji mogły być jego staż
pracy w charakterze sędziego w okresie, w którym w Polsce obowiązywał
reżim komunistyczny, oraz ocena wypełniania przez niego obowiązków
sędziowskich na stanowisku, na które został powołany przez ten reżim.
84 Po
trzecie, sąd odsyłający wskazuje, że FO nie złożył ślubowania
sędziowskiego po upadku reżimu komunistycznego PRL, a ślubował jedynie
wtedy, gdy został przez ten reżim po raz pierwszy powołany do pełnienia
urzędu sędziego, przysięgając wówczas między innymi stać na straży
ustroju politycznego państwa komunistycznego.
85 W
tym względzie należy na wstępie zaznaczyć, że wszystkie okoliczności,
których dotyczą zadane pytania, miały miejsce przed dniem 1 maja
2004 r., czyli przed dniem przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do
Unii.
86 Warto
natomiast przypomnieć, że Trybunał jest właściwy do dokonywania
wykładni prawa Unii jedynie w zakresie, w jakim dotyczy to jego
stosowania w nowym państwie członkowskim od momentu jego przystąpienia
do Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 10 stycznia 2006 r., Ynos, C‑302/04,
EU:C:2006:9, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).
87 Należy
niemniej zauważyć, że kwestia wstępna, przed której rozstrzygnięciem
stoi sąd odsyłający, nie dotyczy sytuacji, która wywołała wszystkie
swoje skutki przed przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do Unii
(zob. podobnie wyroki: z dnia 3 września 2014 r., X, C‑318/13,
EU:C:2014:2133, pkt 23; a także z dnia 6 października 2016 r., Paoletti
i in., C‑218/15, EU:C:2016:748, pkt 41). Wystarczy bowiem zauważyć, że
FO, mimo że został powołany do pełnienia urzędu sędziego przed tym
przystąpieniem, posiada obecnie status sędziego i sprawuje funkcje temu
statusowi odpowiadające.
88 Poruszywszy
w ten sposób kwestię dotyczącą właściwości Trybunału, warto
przypomnieć, że chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach
członkowskich należy do kompetencji tych ostatnich, to przy wykonywaniu
tej kompetencji państwa członkowskie mają obowiązek dotrzymywać
zobowiązań wynikających dla nich z prawa Unii (wyrok z dnia 20 kwietnia
2021 r., Repubblika, C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 48).
89 Jak
stanowi art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, państwa członkowskie są
zobowiązane do ustanowienia środków niezbędnych do zapewnienia
jednostkom poszanowania ich prawa do skutecznej ochrony prawnej
w dziedzinach objętych prawem Unii. Zasada skutecznej ochrony sądowej
praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii, do której odnosi się art. 19
ust. 1 akapit drugi TUE, stanowi zasadę ogólną prawa Unii wynikającą
z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, wyrażoną
w art. 6 i 13 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.
(zwanej dalej „EKPC”), a obecnie potwierdzoną w art. 47 Karty praw
podstawowych. To ostatnie postanowienie powinno być zatem należycie
uwzględnione przy dokonywaniu wykładni art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE
[wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej
i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19,
EU:C:2021:798, pkt 102 i przytoczone tam orzecznictwo].
90 Co
się tyczy zakresu przedmiotowego stosowania art. 19 ust. 1 akapit
drugi TUE, postanowienie to odnosi się do „dziedzin objętych prawem
Unii”, niezależnie od tego, w jakiej sytuacji państwa członkowskie
stosują to prawo w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty praw podstawowych
[wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej
i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19,
EU:C:2021:798, pkt 103 i przytoczone tam orzecznictwo].
91 Na
podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE każde państwo członkowskie
powinno zatem zapewnić w szczególności, by organy należące – jako „sądy”
w rozumieniu prawa Unii – do systemu środków odwoławczych w dziedzinach
objętych prawem Unii i mogące w związku z tym rozstrzygać w tym
charakterze o stosowaniu lub wykładni prawa Unii odpowiadały wymogom
skutecznej ochrony sądowej [wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż.
(Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego –
Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 104 i przytoczone tam
orzecznictwo].
92 W
niniejszym wypadku bezsporne jest, że sąd należący do polskiego
sądownictwa powszechnego, taki jak Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, który –
jak ma to miejsce w kontekście sprawy w postępowaniu głównym – orzeka
o kwestiach związanych ze stosowaniem lub z wykładnią przepisów prawa
Unii, w tym przypadku dyrektywy 93/13, należy, jako „sąd” w znaczeniu
zdefiniowanym w tym prawie, do polskiego systemu środków odwoławczych
„w dziedzinach objętych prawem Unii” w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit
drugi TUE, a w związku z tym powinien spełniać wymogi skutecznej ochrony
sądowej.
93 Dla
zagwarantowania, by taki sąd mógł sam zapewniać skuteczną ochronę
prawną wymaganą na podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, kluczowe
jest zachowanie jego niezawisłości i bezstronności, co potwierdza
art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych, w którym wśród wymogów
związanych z prawem podstawowym do skutecznego środka prawnego
wymieniono dostęp do niezawisłego sądu [wyrok z dnia 16 listopada
2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C‑748/19 do
C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo].
94 Jak
wielokrotnie podkreślał Trybunał, ten wymóg niezawisłości
i bezstronności sądów, stanowiący integralny element sprawowania wymiaru
sprawiedliwości, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony
sądowej oraz prawa podstawowego do rzetelnego procesu sądowego, które to
prawo ma fundamentalne znaczenie jako gwarancja ochrony wszystkich
praw, jakie podmioty prawa wywodzą z prawa Unii, oraz jako gwarancja
zachowania wartości wspólnych państwom członkowskim określonych
w art. 2 TUE, w szczególności wartości państwa prawnego [wyrok z dnia
16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in.,
od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 66 i przytoczone tam
orzecznictwo].
95 Zgodnie
z utrwalonym orzecznictwem niezbędne na podstawie prawa Unii gwarancje
niezawisłości i bezstronności wymagają istnienia zasad, w szczególności
co do składu organu, powoływania jego członków, okresu trwania ich
kadencji oraz powodów ich wyłączania lub odwołania, pozwalających
wykluczyć, w przekonaniu jednostek, wszelką uzasadnioną wątpliwość co do
niezależności tego organu od czynników zewnętrznych oraz jego
neutralności względem ścierających się przed nimi interesów [wyrok
z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim
i in., od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 67 i przytoczone tam
orzecznictwo].
96 W
tym względzie ważne jest, by sędziowie byli chronieni przed ingerencją
lub naciskami z zewnątrz, które mogłyby zagrozić ich niezawisłości
i bezstronności. Normy mające zastosowanie do statusu sędziów
i wykonywania przez nich obowiązków powinny umożliwiać w szczególności
wykluczenie nie tylko wszelkiego bezpośredniego wpływu w postaci
zaleceń, ale również bardziej pośrednich form oddziaływania, które mogą
zaważyć na decyzjach danych sędziów, i w ten sposób pozwalać na
niedopuszczenie do braku widocznych oznak niezawisłości lub
bezstronności tych sędziów, który to brak mógłby podważyć zaufanie,
jakie sądownictwo powinno budzić w jednostkach w społeczeństwie
demokratycznym i w państwie prawnym [wyrok z dnia 16 listopada 2021 r.,
Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C‑748/19 do
C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo].
97 Jest
zatem konieczne, by materialne warunki oraz zasady proceduralne
odnoszące się do decyzji o powołaniu tych członków były sformułowane
w sposób nieprowadzący do powstania w przekonaniu jednostek
uzasadnionych wątpliwości co do niepodatności danych sędziów na czynniki
zewnętrzne oraz ich neutralności względem ścierających się przed nimi
interesów po tym, jak zostaną oni powołani. W szczególności ważne jest,
by te warunki i zasady zostały opracowane w taki sposób, aby spełniały
wymogi przypomniane w poprzednim punkcie niniejszego wyroku (zob.
podobnie wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika, C‑896/19,
EU:C:2021:311, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo).
98 Wymagania
przypomniane w pkt 94–97 niniejszego wyroku powinno stosować się
w szczególności do sądu, któremu prawo państwa członkowskiego powierza
właściwość w zakresie nakazania zaprzestania stosowania nieuczciwych
warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców
z konsumentami na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13. Ten
ostatni przepis potwierdza bowiem prawo do skutecznego środka prawnego,
które przysługuje konsumentom, gdy poczują się oni poszkodowani w wyniku
stosowania takich warunków.
99 Ponadto
w sprawie w postępowaniu głównym powodowie domagają się naprawienia
szkody, którą, jak twierdzą, ponieśli w związku z nieuczciwym, ich
zdaniem, charakterem warunków, o których mowa w pkt 31 niniejszego
wyroku, w rozumieniu wspomnianej dyrektywy. Sprawa ta ma zatem swe
źródło w sytuacji podlegającej prawu Unii, w związku z czym powodowie
mogą zasadnie powoływać się na prawo do skutecznej ochrony sądowej
zagwarantowane im w art. 47 Karty praw podstawowych [zob. podobnie wyrok
z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby
Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) (C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18,
EU:C:2019:982, pkt 81]
100 Poprzez
trzy pierwsze pytania sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy
przedstawione w pkt 82–84 niniejszego wyroku okoliczności sprzed
przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii mają wpływ na
niezawisłość i bezstronność sędziego zasiadającego obecnie w jednym ze
składów orzekających.
101 Taki
wpływ można jednak ustalić tylko wtedy, gdy wykazany zostanie związek
między przepisami krajowymi, pod rządami których zaistniały te
okoliczności, a obecnym pojawieniem się w przekonaniu jednostek
uzasadnionych i poważnych wątpliwości co do niezawisłości
i bezstronności danego sędziego.
102 Sąd
odsyłający opiera swoje wątpliwości w tym względzie wyłącznie na
stwierdzeniu, że sędziowie powołani przez organy niedemokratycznego
reżimu, który panował wcześniej w Polsce, nie są „niezawiśli”, ponieważ
zostali powołani przez te właśnie organy, część swojego stażu pracy
wypracowali w czasie, gdy ów reżim panował, i złożyli ślubowanie
sędziowskie wyłącznie w tamtym okresie.
103 Dodaje
on, że nawet jeśli niektóre środki lustracyjne zostały zastosowane po
upadku reżimu komunistycznego PRL, to w ramach demokratycznego porządku
konstytucyjnego, który nastał po tym reżimie komunistycznym,
dopuszczono, by sędziowie powołani przez organy tego reżimu mogli co do
zasady pozostać w służbie, co zostało potwierdzone przez rząd polski na
rozprawie przed Trybunałem. Tak więc trzy pierwsze pytania dotyczą
sytuacji sędziów, którzy pozostali na swoich stanowiskach po upadku
niedemokratycznego reżimu PRL.
104 W
tym względzie należy przypomnieć, że aby móc przystąpić do Unii,
Rzeczpospolita Polska musiała spełnić kryteria, którym podlegają państwa
kandydujące do przystąpienia, a które zostały ustanowione przez Radę
Europejską podczas szczytu w Kopenhadze w dniach 21 i 22 czerwca 1993 r.
Kryteria te wymagają w szczególności, aby państwo kandydujące
„zapewniło stabilność instytucji gwarantujących demokrację,
praworządność, prawa człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości”.
Jednocześnie art. 49 TUE, który przewiduje, że każde państwo
europejskie może złożyć wniosek o członkostwo w Unii, precyzuje, że Unia
łączy państwa, które swobodnie i dobrowolnie przyjęły wspólne wartości
określone w art. 2 TUE, a wśród nich także wartości państwa prawnego,
przestrzegają tych wartości i zobowiązują się je wspierać (zob. podobnie
wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika, C‑896/19, EU:C:2021:311,
pkt 61). W związku z tym w momencie przystąpienia Rzeczypospolitej
Polskiej do Unii uznano, że co do zasady system sądowniczy w tym
państwie był zgodny z prawem Unii.
105 Tymczasem
w kontekście przypomnianym w pkt 103 i 104 niniejszego wyroku sąd
odsyłający nie przedstawił żadnej informacji, która mogłaby wskazywać,
dlaczego warunki pierwszego powołania, które nastąpiło w czasach
niedemokratycznego reżimu PRL, sędziego, który pozostał na stanowisku po
upadku tego reżimu, mogłyby wzbudzić w przekonaniu jednostek
uzasadnione i poważne wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności
tego sędziego przy wykonywaniu jego obowiązków sędziowskich.
106 W
szczególności postanowienie odsyłające nie pozwala na wywiedzenie
żadnego jasnego i konkretnego wyjaśnienia co do tego, w jaki sposób owe
warunki, w których doszło do pierwszego powołania takiego sędziego,
mogłyby umożliwić jakiejkolwiek osobie, instytucji lub organowi
rzeczywiste wywieranie na tego sędziego nienależnego wpływu.
107 Z
powyższego wynika, że okoliczności związanych z pierwszym powołaniem
sędziego do pełnienia urzędu, które nastąpiło w czasach
niedemokratycznego reżimu PRL, takich jak wskazane w pkt 82–84
niniejszego wyroku, nie można samych w sobie uznać za mogące wzbudzić
w przekonaniu jednostek uzasadnione i poważne wątpliwości co do
niezawisłości i bezstronności tego sędziego przy późniejszym wykonywaniu
jego obowiązków sędziowskich.
108 W
świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na pytania od pierwszego
do trzeciego winna brzmieć: art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47
Karty praw podstawowych oraz art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 należy
interpretować w ten sposób, że okoliczność, iż sędzia został po raz
pierwszy powołany do pełnienia tego urzędu w państwie członkowskim lub
po raz kolejny powołany do sądu wyższej instancji na podstawie aktu
przyjętego przez organ niedemokratycznego reżimu panującego w tym
państwie przed jego przystąpieniem do Unii, w tym także jeżeli podstawą
powołania tego sędziego na stanowiska sędziowskie po upadku owego reżimu
był między innymi jego staż pracy wypracowany w czasie, gdy reżim ten
obowiązywał, lub jeżeli złożył on ślubowanie sędziowskie wyłącznie
w momencie, gdy został po raz pierwszy powołany przez organ tego reżimu
do pełnienia urzędu sędziego, nie może sama w sobie wzbudzać
w przekonaniu jednostek uzasadnionych i poważnych wątpliwości co do
niezawisłości i bezstronności tego sędziego ani w rezultacie podważyć
w przypadku składu orzekającego, w którym taki sędzia zasiada, jego
przymiotu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na
mocy ustawy.
W przedmiocie pytań czwartego i piątego
109 Poprzez
pytania czwarte i piąte sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy
art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw podstawowych oraz
art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że
stoją one na przeszkodzie uznaniu za niezawisły i bezstronny sąd
ustanowiony uprzednio na mocy ustawy składu orzekającego sądu państwa
członkowskiego, w którym zasiada sędzia, którego pierwsze powołanie do
pełnienia urzędu lub kolejne powołania do sądu wyższej instancji
nastąpiły albo w wyniku wyłonienia jego kandydatury do powołania do
pełnienia urzędu sędziego przez organ ukształtowany na podstawie
przepisów ustawowych, które następnie zostały uznane przez sąd
konstytucyjny tego państwa członkowskiego za niekonstytucyjne, albo
w wyniku wyłonienia jego kandydatury do powołania do pełnienia urzędu
sędziego przez organ ukonstytuowany zgodnie z prawem, jednak po
przeprowadzeniu postępowania, któremu brakowało transparentności, które
nie było jawne i w którym nie przysługiwała droga odwoławcza do sądu.
110 Co
się tyczy pierwszej z tych okoliczności, sąd odsyłający wskazuje, że
Trybunał Konstytucyjny stwierdził w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r.
między innymi niezgodność z art. 187 ust. 3 Konstytucji – który
przewiduje, że kadencja wybranych członków KRS trwa cztery lata –
art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o KRS rozumianego w ten
sposób, że kadencja członków KRS wybieranych spośród sędziów sądów
powszechnych ma charakter indywidualny. W tych okolicznościach sąd
odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy fakt, że dwóch sędziów
zasiadających w składzie orzekającym, który wydał zaskarżony wyrok,
zostało powołanych do pełnienia urzędu sędziego Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu na podstawie uchwał przyjętych przez KRS w składzie, który
w przypadku większości członków tego organu wynikał z przepisów
ustawowych uznanych następnie przez Trybunał Konstytucyjny za
niekonstytucyjne, ma wpływ na niezawisłość tych sędziów.
111 Co
się tyczy drugiej ze wskazanych okoliczności, sąd odsyłający zauważa,
że w okresie, który nastał bezpośrednio po upadku reżimu komunistycznego
PRL, sędziowie powołani przez organy tego reżimu byli następnie
powoływani do pełnienia urzędu sędziego w sądach wyższej instancji po
przeprowadzeniu postępowania przed nowo utworzoną KRS, któremu brakowało
jednak transparentności i które nie było jawne, a od uchwał KRS, do
2007 r., nie przysługiwała ponadto droga odwoławcza do sądu. W świetle
tych spostrzeżeń sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy fakt, że jeden
z sędziów zasiadających w składzie orzekającym, który wydał zaskarżony
wyrok, został powołany do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w tym okresie,
pozwala na podanie w wątpliwość jego niezawisłości.
112 W
tym względzie należy wskazać, że orzecznictwo Trybunału przypomniane
w pkt 89–97 niniejszego wyroku ma również znaczenie dla dokonania
analizy pytań czwartego i piątego.
113 Ponadto
Trybunał miał już sposobność orzec, że gwarancje dostępu do
niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy,
a w szczególności gwarancje określające pojęcie, jak również skład tego
sądu, stanowią podstawę prawa do rzetelnego procesu sądowego. Badanie
pod kątem tego, czy z uwagi na swój skład organ stanowi, jeżeli pojawia
się w tym względzie poważna wątpliwość, taki właśnie sąd, jest
nieodzowne w kontekście zaufania, jakie powinny wzbudzać u jednostki
sądy w społeczeństwie demokratycznym [wyrok z dnia 26 marca 2020 r.
(szczególna procedura kontroli orzeczenia) Simpson/Rada i HG/Komisja,
C‑542/18 RX‑II i C‑543/18 RX‑II, EU:C:2020:232, pkt 57 i przytoczone tam
orzecznictwo].
114 Zważywszy
na okoliczności związane z powołaniem sędziów, o których tu mowa,
nasuwa się pytanie, czy sędziów tych można uznać za „niezawisły
i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa
Unii”.
115 Co
się tyczy powyższego pojęcia, art. 47 akapit drugi zdanie pierwsze
Karty praw podstawowych, który odzwierciedla zasadniczo, jak to zostało
też przypomniane w pkt 89 niniejszego wyroku, zasadę ogólną prawa Unii
dotyczącą skutecznej ochrony sądowej, do której odnosi się także art. 19
ust. 1 akapit drugi TUE, wskazuje na to, że każdy ma prawo do
sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie
przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy
[wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej
i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19,
EU:C:2021:798, pkt 122].
116 Ponadto
z uwagi na to, że w Karcie praw podstawowych zapisano prawa, które
odpowiadają prawom zagwarantowanym w EKPC, art. 52 ust. 3 tej karty ma
na celu zapewnienie koniecznej spójności między prawami w niej
zawartymi a odpowiadającymi im prawami gwarantowanymi przez EKPC
w sposób nienaruszający autonomii prawa Unii. Zgodnie z wyjaśnieniami
dotyczącymi Karty praw podstawowych (Dz.U. 2007, C 303, s. 17) art. 47
akapit drugi Karty praw podstawowych odpowiada art. 6 ust. 1 EKPC.
W związku z tym Trybunał jest zobowiązany dbać o to, aby dokonywana
przez niego wykładnia art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych
zapewniała poziom ochrony, który nie narusza poziomu ochrony
gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 EKPC, zgodnie z jego wykładnią
dokonaną przez Europejski Trybunał Praw Człowieka [wyrok z dnia
6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw
Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798,
pkt 123].
117 W
tym względzie Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił
w szczególności, że zagwarantowane w art. 6 ust. 1 EKPC prawo do „sądu
ustanowionego ustawą” stanowi prawo samodzielne, które pozostaje
w ścisłym związku z gwarancjami „niezawisłości” i „bezstronności”
w rozumieniu tego postanowienia. I tak w wyroku z dnia 1 grudnia 2020 r.
w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii
(CE:ECHR:2020:1201JUD002637418, §§ 231, 233) Europejski Trybunał Praw
Człowieka orzekł w szczególności, że nawet jeżeli każdemu
z instytucjonalnych wymogów art. 6 ust. 1 EKPC przyświeca określony cel,
co sprawia, że stanowią one szczególne gwarancje rzetelnego procesu, to
wszystkie te wymogi łączy to, że mają one na celu przestrzeganie
podstawowych zasad, jakimi są rządy prawa i trójpodział władzy, przy
czym sąd ten uściślił w tym względzie, że u źródła każdego z tych
wymogów znajduje się konieczność ochrony zaufania, jakie władza
sądownicza winna wzbudzać wśród jednostek, oraz niezależności władzy
sądowniczej od pozostałych władz [wyrok z dnia 6 października 2021 r.,
W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego –
Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 124].
118 W
szczególności zgodnie z zasadą podziału władz charakteryzującą
funkcjonowanie państwa prawnego konieczne jest zagwarantowanie
niezależności sądów względem władzy ustawodawczej i wykonawczej [zob.
podobnie wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa
w Mińsku Mazowieckim i in., od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931,
pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo].
119 Jak
zostało przypomniane w pkt 95 i 96 niniejszego wyroku, wymogi
niezawisłości i bezstronności wiążą się z istnieniem zasad,
w szczególności co do składu organu i powoływania jego członków, które
pozwalają wykluczyć w przekonaniu jednostek wszelką uzasadnioną
wątpliwość co do niepodatności tego organu na czynniki zewnętrzne oraz
co do jego neutralności względem ścierających się przed nim interesów
[wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej
i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19,
EU:C:2021:798, pkt 128].
120 Co
się tyczy bardziej szczegółowo procesu powoływania sędziów, Europejski
Trybunał Praw Człowieka wskazał także w wyroku z dnia 1 grudnia 2020 r.
w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii
(CE:ECHR:2020:1201JUD002637418, §§ 231, 233), że z uwagi na
fundamentalne następstwa, jakie proces ten ma dla prawidłowego
funkcjonowania oraz legitymizacji władzy sądowniczej w demokratycznym
państwie, w którym obowiązuje zasada rządów prawa, taki proces stanowi
w sposób konieczny nieodłączny element pojęcia „sądu ustanowionego
ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC, przy czym wyjaśnił on, że
niezawisłość sądu w rozumieniu tego postanowienia mierzy się między
innymi poprzez sposób, w jaki zostali powołani jego członkowie [wyrok
z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw
Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798,
pkt 125].
121 Ponadto
w pkt 73 wyroku z dnia 26 marca 2020 r. (szczególna procedura kontroli
orzeczenia) Simpson/Rada i HG/Komisja (C‑542/18 RX II i C‑543/18 RX‑II,
EU:C:2020:232) Trybunał przypomniał, nawiązując w tym względzie do
utrwalonego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że
wyrażenie „ustanowiony ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 zdanie
pierwsze EKPC ma na celu uniknięcie sytuacji, w której organizacja
wymiaru sprawiedliwości zostałaby pozostawiona uznaniu władzy
wykonawczej, oraz zapewnienie, by kwestia ta była regulowana ustawą
uchwaloną przez władzę ustawodawczą w sposób zgodny z normami
regulującymi wykonywanie jej kompetencji. Wyrażenie to odzwierciedla
w szczególności zasadę państwa prawnego i dotyczy nie tylko podstawy
prawnej samego istnienia sądu, lecz również składu orzekającego w każdej
sprawie oraz wszelkich innych przepisów prawa krajowego, których
nieprzestrzeganie sprawia, że udział jednego lub kilku sędziów
w rozpoznawaniu sprawy jest obarczony nieprawidłowością, co obejmuje
w szczególności przepisy dotyczące niezawisłości i bezstronności
członków danego sądu [wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba
Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego –
Powołanie), C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 129].
122 Trybunał
orzekł zatem, że nieprawidłowość, której dopuszczono się przy powołaniu
sędziów w ramach danego systemu sądownictwa, pociąga za sobą naruszenie
wymogu dotyczącego ustanowienia sądu na mocy ustawy, w szczególności
gdy nieprawidłowość ta ma taki charakter i wagę, że stwarza ona
rzeczywiste ryzyko, iż pozostałe władze, w szczególności władza
wykonawcza, mogłyby skorzystać z nienależnych im uprawnień
dyskrecjonalnych, narażając prawidłowość skutku, do którego prowadzi
procedura powołania, i wzbudzając w ten sposób w przekonaniu jednostek
uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności danego
sędziego lub danych sędziów, co ma miejsce, gdy dotyczy to podstawowych
norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania tego systemu
sądownictwa [wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli
Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie),
C‑487/19, EU:C:2021:798, pkt 130 i przytoczone tam orzecznictwo].
123 Z
przywołanego orzecznictwa wynika, że nie każde uchybienie, jakie może
wystąpić w trakcie procedury powołania sędziego, pozwala na podanie
w wątpliwość niezawisłości i bezstronności tego sędziego, a tym samym na
wzbudzenie wątpliwości co do tego, czy skład orzekający, w którym on
zasiada, ma przymiot „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego
uprzednio na mocy ustawy” w rozumieniu prawa Unii.
124 W
niniejszym wypadku, jak wskazano w pkt 112 niniejszego wyroku, sąd
odsyłający wyraża wątpliwości co do tego, czy skład orzekający, który
wydał zaskarżony wyrok, można – z uwagi na to, kto zasiada w tym
składzie – uznać za posiadający przymiot „niezawisłego i bezstronnego
sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy”.
125 Co
się tyczy pierwszej z sytuacji poruszonych przez sąd odsyłający,
o której mowa w pkt 110 niniejszego wyroku, a mianowicie sytuacji,
w której niektórzy sędziowie zasiadający w sądzie państwa członkowskiego
zostali powołani do pełnienia urzędu w tym sądzie na podstawie uchwał
przyjętych przez organ, którego skład wynikał z przepisów ustawowych
uznanych następnie przez sąd konstytucyjny tego państwa członkowskiego
za niekonstytucyjne, należy zauważyć, że z wniosku o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym wynika, iż w tym wypadku w wyroku z dnia
20 czerwca 2017 r. Trybunał Konstytucyjny nie dokonał oceny
niezależności KRS. Przepisy ustawowe, które we wspomnianym wyroku
zostały uznane za niekonstytucyjne, dotyczyły zasadniczo indywidualnego
charakteru kadencji członków KRS, a także zasad podziału miejsc, według
których członkowie ci zostali wybrani w ramach polskich sądów.
126 W
tych okolicznościach przywołane w pkt 110 niniejszego wyroku
stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów ustawowych, na podstawie
których została wówczas ukonstytuowana KRS, nie może samo w sobie
prowadzić do podania w wątpliwość niezależności tego organu ani tym
samym wzbudzić w przekonaniu jednostek wątpliwości co do niezawisłości
odnośnych sędziów od czynników zewnętrznych.
127 Ta
właśnie okoliczność odróżnia niniejszą sprawę od spraw, w których
wydano wyroki z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby
Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) (C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18,
EU:C:2019:982) i z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów) (C‑791/19, EU:C:2021:596).
W odróżnieniu bowiem od przepisów ustawowych stanowiących podstawę
ukonstytuowania KRS, której uchwały doprowadziły do powołania sędziów,
których sytuacja jest rozpatrywana w postępowaniu głównym, przepisy,
których dotyczyły sprawy zakończone tymi dwoma wyrokami i na podstawie
których zmieniono skład KRS, wzmocniły wpływ władzy ustawodawczej
i wykonawczej na wybór członków KRS w sposób, który w przekonaniu
jednostek mógł wzbudzić uzasadnione i poważne wątpliwości co do
niezależności KRS w kształcie omawianym w tamtych sprawach i jej roli
w procesie powoływania sędziów, których owe sprawy dotyczyły,
a w konsekwencji co do niezawisłości tych ostatnich i niezależności
sądów, w których zasiadają.
128 Powyższa
konstatacja została potwierdzona przez Europejski Trybunał Praw
Człowieka, który orzekł, że procedura powoływania sędziów do Izby
Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego na wniosek KRS ukształtowanej na
podstawie przepisów rozpatrywanych w sprawach, w których zapadły wyroki
przywołane w poprzednim punkcie, znajdowała się pod nadmiernym wpływem
władzy ustawodawczej i wykonawczej, co jest per se niezgodne z art. 6
ust. 1 EKPC (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie
Reczkowicz przeciwko Polsce, CE:ECHR:2021:0722JUD004344719, § 276).
129 Ponadto
sąd odsyłający nie przedstawił konkretnych okoliczności, które mogłyby
potwierdzić twierdzenie, że w przekonaniu jednostek istnieją uzasadnione
i poważne wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności odnośnych
sędziów, które wynikałyby z faktu, że Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodne z Konstytucją przepisy ustawowe stanowiące podstawę
ukonstytuowania KRS, która uczestniczyła w postępowaniu prowadzącym do
powołania tych sędziów.
130 Taki
sam wniosek nasuwa się w odniesieniu do drugiej z sytuacji przywołanych
przez sąd odsyłający, o której mowa w pkt 111 niniejszego wyroku,
charakteryzującej się tym, że jeden z sędziów zasiadających w sądzie
państwa członkowskiego został wybrany jako kandydat do powołania na
stanowisko sędziowskie przez organ uważany za ukonstytuowany zgodnie
z prawem, jednak po przeprowadzeniu postępowania, któremu brakowało
wówczas transparentności, które nie było jawne i w ramach którego nie
przysługiwała droga odwoławcza do sądu. Z postanowienia odsyłającego nie
wynika bowiem, że KRS w kształcie, w jakim funkcjonowała po upadku
niedemokratycznego reżimu PRL, nie była niezależna od władzy wykonawczej
i ustawodawczej.
131 W
tych okolicznościach nie można uznać, że przedstawione w pkt 110 i 111
niniejszego wyroku okoliczności, do których sąd odsyłający odniósł się
w pytaniach czwartym i piątym, mogą stanowić naruszenie podstawowych
norm znajdujących zastosowanie w dziedzinie powołań sędziowskich
w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 122 niniejszego wyroku.
132 W
świetle powyższych rozważań odpowiedź na pytania czwarte i piąte winna
brzmieć: art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw
podstawowych oraz art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować
w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uznaniu za niezawisły
i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy składu
orzekającego sądu państwa członkowskiego, w którym zasiada sędzia,
którego pierwsze powołanie do pełnienia urzędu lub kolejne powołania do
sądu wyższej instancji nastąpiły albo w wyniku wyłonienia jego
kandydatury do powołania do pełnienia urzędu sędziego przez organ
ukształtowany na podstawie przepisów ustawowych, które następnie zostały
uznane przez sąd konstytucyjny tego państwa członkowskiego za
niekonstytucyjne, albo w wyniku wyłonienia jego kandydatury do powołania
do pełnienia urzędu sędziego przez organ ukonstytuowany zgodnie
z prawem, jednak po przeprowadzeniu postępowania, któremu brakowało
transparentności, które nie było jawne i w ramach którego nie
przysługiwała droga odwoławcza do sądu, ponieważ tego rodzaju
nieprawidłowości nie mają takiego charakteru i wagi, by stworzyć
rzeczywiste ryzyko, iż pozostałe władze, w szczególności władza
wykonawcza, mogłyby skorzystać z nienależnych im uprawnień
dyskrecjonalnych, zagrażając prawidłowości skutku, do którego prowadzi
procedura powołania, i wzbudzając w ten sposób w przekonaniu jednostek
uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności danego
sędziego lub danych sędziów.
W przedmiocie pytań szóstego i siódmego
133 Z uwagi
na treść odpowiedzi udzielonych na pytania od pierwszego do piątego nie
ma konieczności udzielania odpowiedzi na pytania szóste i siódme.
W przedmiocie kosztów
134 Dla
stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter
incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem
odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty
poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty
stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Artykuł 19
ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej oraz art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia
5 kwietnia 1993 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego
traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten
sposób, że okoliczność, iż sędzia został po raz pierwszy powołany do
pełnienia tego urzędu w państwie członkowskim lub po raz kolejny
powołany do sądu wyższej instancji na podstawie aktu przyjętego przez
organ niedemokratycznego reżimu panującego w tym państwie przed jego
przystąpieniem do Unii Europejskiej, w tym także jeżeli podstawą
powołania tego sędziego na stanowiska sędziowskie po upadku owego reżimu
był między innymi jego staż pracy wypracowany w czasie, gdy reżim ten
obowiązywał, lub jeżeli złożył on ślubowanie sędziowskie wyłącznie
w momencie, gdy został po raz pierwszy powołany przez organ tego reżimu
do pełnienia urzędu sędziego, nie może sama w sobie wzbudzać
w przekonaniu jednostek uzasadnionych i poważnych wątpliwości co do
niezawisłości i bezstronności tego sędziego ani w rezultacie podważyć
w przypadku składu orzekającego, w którym taki sędzia zasiada, jego
przymiotu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na
mocy ustawy.
2) Artykuł 19
ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw podstawowych oraz art. 7
ust. 1 i 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że nie
stoją one na przeszkodzie uznaniu za niezawisły i bezstronny sąd
ustanowiony uprzednio na mocy ustawy składu orzekającego sądu państwa
członkowskiego, w którym zasiada sędzia, którego pierwsze powołanie do
pełnienia urzędu lub kolejne powołania do sądu wyższej instancji
nastąpiły albo w wyniku wyłonienia jego kandydatury do powołania do
pełnienia urzędu sędziego przez organ ukształtowany na podstawie
przepisów ustawowych, które następnie zostały uznane przez sąd
konstytucyjny tego państwa członkowskiego za niekonstytucyjne, albo
w wyniku wyłonienia jego kandydatury do powołania do pełnienia urzędu
sędziego przez organ ukonstytuowany zgodnie z prawem, jednak po
przeprowadzeniu postępowania, któremu brakowało transparentności, które
nie było jawne i w ramach którego nie przysługiwała droga odwoławcza do
sądu, ponieważ tego rodzaju nieprawidłowości nie mają takiego charakteru
i wagi, by stworzyć rzeczywiste ryzyko, iż pozostałe władze,
w szczególności władza wykonawcza, mogłyby skorzystać z nienależnych im
uprawnień dyskrecjonalnych, zagrażając prawidłowości skutku, do którego
prowadzi procedura powołania, i wzbudzając w ten sposób w przekonaniu
jednostek uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności
danego sędziego lub danych sędziów.
Podpisy