Mrożek w odsłonach w księgarniach

Część artystów odsyła Sławomira Mrożka do lamusa, ale jest to działanie absurdalne.

Fakty mówią za siebie: w ciągu ostatnich 20 lat był najczęściej granym polskim dramatopisarzem, jego sztuki wystawiono 40 razy. „Miłość na Krymie" przeniesiono z Narodowego do Teatru Telewizji i NINATEKA.pl. Niesamowitą wystawę portretów autorstwa Pawła Chary, sekretarza pisarza, prezentowano z powodzeniem na Woodstocku, teraz można ją oglądać na stołecznym Trakcie Królewskim.

Kiedy już wiadomo, że Polacy nie chcą się żegnać ze Sławomirem Mrożkiem, większego znaczenia nabierają odpowiedzi na pytanie: jaki był? W ukazującej się dzisiaj książce mówi o tym 39 przyjaciół i artystów.

Wstrząsnąć światem

W młodości Mrożek miał kompleksy związane z wiejskim pochodzeniem. Po przeprowadzce z Borzęcina do Krakowa mówił o sobie, że wyszedł spod podłogi. Krzyczał: „Jak ja tego wszystkiego, co chłopskie, nienawidzę!". Nabijał się z ciemnoty, kpił z takich symboli jak sukmana czy pawie pióro. Mama, z którą był silnie związany emocjonalnie, zmarła na gruźlicę. Z ojcem się skonfliktował, choć znajomi twierdzą, że był człowiekiem kulturalnym.

Za przejaw kompleksów i samotniczej natury uznawano milkliwość autora „Policji". Zamiast mówić, wręczał karteczki „Co u Ciebie?". Dla dowcipnisiów, którzy próbowali się komunikować w podobny sposób, miał przygotowane zawczasu odpowiedzi. Również na karteczkach.

Jednocześnie fascynował się aktorstwem i lubił recytować inwokację „Pana Tadeusza". Zdawał na wydział aktorski, ale nie dostał się z powodu wady strun głosowych. Był jednak częstym gościem premier w Starym Teatrze i upatrywał szansy w zostaniu kierownikiem literackim.

Bohdanowi Paczowskiemu już na emigracji wyznał: „Właściwie chciałbym napisać coś, co by wstrząsnęło światem". Chyba siebie nie doceniał. Ze wspomnień wynika, że Gombrowicz zwrócił na Mrożka uwagę również ze względu na sławę, jaką zdobyły „Tango" i „Policja". Spotkanie pisarzy przypomina spektakl „Dowód na istnienie drugiego" Macieja Wojtyszki w Narodowym.

Mrożek, wzorując się na Gombrowiczu, zaczął poważnie traktować pisanie „Dziennika". Najwcześniejsze notatki zniszczył. Miał powody – podczas jego nieobecności w domu przeglądała je ubecja w celu rozpoznania życia intymnego pisarza.

Publikacja kolejnych tomów w ostatnich latach, związana też z sytuacją finansową, była szokiem dla czytelników. Otrzymali zapis depresji, szamotania się z kobietami i alkoholem. Wojciech Pszoniak, znający Mrożka z Paryża, tonuje pijacką legendę. Dla aktora pisarz miał kamienną twarz Bustera Keatona i jak wielu komików wydał się podszyty smutkiem.

„Uderzało w nim niesamowite poczucie humoru i dlatego kolacja z nim była zawsze wspaniałym wydarzeniem. W głębi duszy był jednak człowiekiem smutnym, a nawet depresyjnym – wspomina Pszoniak. – Był ironiczny, tak jak to potrafią tylko inteligentni ludzie, i ciągle miałem wrażenie, że przebywa w innym świecie, z którego tylko od czasu do czasu wymyka się do nas". To zdaniem Pszoniaka sprawiało, że interesowały się nim kobiety. Chciały się opiekować. Chciały być tą jedyną.

Jak wspomina Antoni Libera, był wolny od snobizmów. Słynne było spotkanie z Samuelem Beckettem, podczas którego pili whisky i głównie milczeli. Nie umiał się ekscytować nie tylko własną, ale i cudzą sławą. Jana Nowickiego, który podjął ten temat, zbył odstręczającą obojętnością. „W ogóle się nie starał. Nie chciał imponować. Nie chciał być lepszy i zabawiać towarzystwa, jeśli nie miał na to ochoty" – dodaje Pszoniak.