Na czym polega odfrankowienie kredytu?

Odfrankowienie kredytu jest jednym z dwóch zasadniczych korzystnych dla kredytobiorców rozstrzygnięć, które zapadają w sprawach dotyczących kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej CHF. Drugim takim rozstrzygnięciem jest nieważność całości zawartej umowy. Po sankcje nieważności umowy kredytowej sądy sięgają znacznie częściej niż po odfrankowienie kredytu.

Publikacja: 10.09.2023 14:59

Na czym polega odfrankowienie kredytu?

Foto: Adobe Stock

Z dostępnych danych wynika, że ok. 98 proc. wszystkich wygranych spraw frankowych kończy się ustaleniem (względnie stwierdzeniem) nieważności umowy kredytu przez sąd (vide: https://nawigator.bankowebezprawie.pl/statystyki). Nie dziwi więc to, że w procesach dotyczących tzw. kredytów frankowych najczęściej roszczenie o odfrankowienie nie jest roszczeniem głównym, a roszczeniem ewentualnym, tj. rozpatrywanym na wypadek nieuwzględnienia przez sąd roszczenia zasadniczego.

Zmiana warunków zawartej umowy

Odfrankowienie kredytu opiera się na kilku łącznie spełnionych założeniach. Pierwszym założeniem jest utrzymanie w mocy zawartej pomiędzy kredytobiorcą a bankiem umowy kredytu. Drugim założeniem jest pozbawienie umowy kredytu mechanizmu indeksacji/denominacji kredytu walutą obcą CHF, trzecim założeniem jest zastosowanie dotychczasowego oprocentowania towarzyszącego pierwotnej umowie kredytu. Na skutek powyższych zabiegów umowa kredytu indeksowanego/denominowanego do CHF przekształca się w zwykły kredyt złotowy, ale oprocentowany jak kredyt indeksowany/denominowany do waluty obcej – najczęściej taki kredyt jest określany jako złoty na LIBORZE.

Nie można przy tym zapomnieć, że na oprocentowanie składa się również marża, z racji tego, że sąd bada umowę pod kątem występowania w niej postanowień niedozwolonych na chwilę jej zawarcia (vide: uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 roku, sygn. akt: III CZP 29/17, LEX nr 2504739) – do wyliczeń pełnomocnicy kredytobiorców i biegły przyjmują stałą marżę kredytu z dnia zawarcia umowy.

Czytaj więcej

Kredyty frankowe. Poradnik - jak rozwiązać spór z bankiem

Przeprowadzenie symulacji spłat rat

Ustalenie wszystkich parametrów przekształcenia kredytu indeksowanego/denominowanego do CHF na kredyt PLN+LIBOR+marża pozwala na przeprowadzenie symulacji spłat rat takiego kredytu i porównanie sumy tak otrzymanych spłat rat na konkretnie wskazany dzień z historią spłaty rat kredytu przedstawioną przez bank w stosownym zaświadczeniu, które kredytobiorcy pozyskują na potrzeby procesu. W ten sposób powstaje tzw. nadpłata wynikająca z różnicy pomiędzy środkami, które kredytobiorca wpłacił faktycznie na rzecz banku z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych, a tym, co hipotetycznie wpłaciłby z tego samego tytułu, gdyby zawarta przez niego umowa kredytu została pozbawiona mechanizmu indeksacji tudzież denominacji kredytu walutą obcą CHF. Oprócz wygenerowanej w ten sposób nadpłaty kolejnym skutkiem odfrankowienia kredytu jest znaczące, bo zazwyczaj ok. 70-proc. obniżenie salda zadłużenia kredytobiorcy wobec banku.

Dla zobrazowania odfrankowienia kredytu powyższego posłużę się następującym przykładem.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że w styczniu 2008 roku kredytobiorca zaciągnął kredyt indeksowany do waluty obcej CHF w kwocie: 200 000 zł na 30 lat (360 miesięcy). W okresie od lutego 2008 roku do lipca 2023 roku tytułem spłat rat kapitałowo-odsetkowych uiścił on na rzecz banku kwotę w łącznej wysokości: 250 000 zł. Do spłaty pozostało mu jeszcze kwota 220 000 zł (na skutek wzrostu kursów waluty obcej CHF kwota kapitału kredytu jest wyższa niż kwota otrzymana przez kredytobiorcę i to pomimo 16 lat terminowej spłaty rat kredytu). W wyniku przeprowadzonej symulacji kredytu PLN+LIBOR+marża okazuje się, że przy tak przyjętych założeniach kredytobiorca wpłaciłby na rzecz banku w okresie od lutego 2008 do lipca 2023 roku tytułem spłat rat kapitałowo-odsetkowych łącznie kwotę: 150 000 zł, a saldo zadłużenia wynosiłoby 154 000 zł. Z powyższego przykładu wywnioskować można, że nadpłata kredytobiorcy wynosi kwotę: 100 000 zł, a saldo zadłużenia wynosi: 154 000 zł na lipiec 2023 roku.

W procesach sądowych pełnomocnicy banków podnoszą bardzo często, że powyżej wskazane założenia są nie do przyjęcia, argumentując, że taki kredyt nigdy nie istniał w obrocie i żaden bank by go nie udzielił. Nie można zgodzić się z powyższym twierdzeniem, ponieważ odfrankowienie kredytu ma charakter sankcyjny dla nieuczciwego przedsiębiorcy, który w umowach z konsumentami stosował niedozwolone postanowienia umowne. Nie ma zatem najmniejszego znaczenia, że takiego kredytu bank nigdy by nie udzielił.

Sąd posiłkuje się opinią biegłego

Z uwagi na to, że przeprowadzenie wyżej wskazanej symulacji wymaga wiadomości specjalnych, jeśli sąd zamierza odfrankowić umowę kredytu, musi posiłkować się opinią biegłego z zakresu bankowości (matematyki bankowej) i rachunkowości. Odfrankowić umowę kredytu można zarówno przy kredycie spłacanym (aktywnym), jak również kredycie całkowicie spłaconym. Odfrankowienie kredytu jest zdecydowanie łatwiejsze dla kredytów indeksowanych do CHF, albowiem kwota kredytu w tych umowach była wyrażana w PLN. W przypadku zaś kredytu denominowanego do CHF – taki zabieg wydaje się trudniejszy, ponieważ kwota kredytu w umowie była wyrażona w walucie obcej CHF. Eliminacja postanowień umownych odnoszących się do kursów kupna/sprzedaży CHF z tabel kursowych banku w kredycie denominowanym do CHF oznacza, że nie wiadomo, po jakim kursie biegły miałby przeliczyć wskazaną w umowie kwotę kredytu w CHF na PLN.

Czytaj więcej

Czym są „kredyty frankowe”?

Odfrankowienie nieprawidłowo rozumiane

W praktyce zdarza się, że odfrankowienie kredytu jest nieprawidłowo rozumiane zarówno przez sądy, jak również przez samych biegłych. Kategorycznie należy stwierdzić, że odfrankowieniem kredytu nie jest zastąpieniem kursów stosowanych przez bank kursami średnimi NBP dla waluty obcej CHF. Orzecznictwo TSUE jak i przepisy prawa krajowego nie przewidują możliwości zastosowania takiego rozwiązania (vide: wyroki TSUE z 8 września 2022 roku C-80/21 do C-82/21). Podobnie rzecz się ma do zastąpienia oprocentowania kształtowanego w oparciu o stawkę bazową LIBOR stawką bazową WIBOR – czyli stawką bazową dla klasycznego kredytu złotowego (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt: I CSK 1049/14 i z 27 listopada 2019 roku, sygn. akt: II CSK 483/18).

Podsumowując, jeżeli sąd w sprawie umowy kredytu indeksowanego/denominowanego do CHF zdecyduje się odfrankowić umowę kredytu, w sentencji wyroku powinien zasądzić na rzecz kredytobiorcy wyliczoną nadpłatę z tytułu wyłączenia z umowy klauzul abuzywnych dotyczących indeksacji/denominacji kredytu walutą obcą CHF. Taki wyrok obliguje bank do rekalkulacji (od początku spłaty kredytu) dotychczasowego „kredytu frankowego” na kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR+marża. Z kolei zasądzoną nadpłatę kredytobiorca może przeznaczyć na wcześniejszą spłatę części lub całości kredytu.

Można zatem postawić pytanie dlaczego sądy tak rzadko sięgają po odfrankowienie kredytu. Przede wszystkim dlatego, że w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, iż postanowienia umowne zawierające odesłanie do tabel kursowych banku odnoszą się do głównych świadczeń stron umowy kredytu, tj. jej elementów przedmiotowo istotnych – wypłaty i spłaty kredytu (vide: wyroki Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt: V CSK 382/18 i z 4 kwietnia 2019 r. w sprawie III CSK 159/15 oraz wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 marca 2019 r. w sprawie Dunai C-118/17 i z 12 lutego 2014 r. w sprawie Kasler C-26/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 sierpnia 2020 r., sygn. akt: VI ACa 801/19).

Umowa kredytu bez elementów przedmiotowo istotnych jest od początku i z mocy prawa nieważna – dlatego w tak wielu sprawach sądy orzekają nieważność umów kredytu.

Norbert Warakomski - adwokat w MSN Legal Mazepus Szychowski Niedziałek

Z dostępnych danych wynika, że ok. 98 proc. wszystkich wygranych spraw frankowych kończy się ustaleniem (względnie stwierdzeniem) nieważności umowy kredytu przez sąd (vide: https://nawigator.bankowebezprawie.pl/statystyki). Nie dziwi więc to, że w procesach dotyczących tzw. kredytów frankowych najczęściej roszczenie o odfrankowienie nie jest roszczeniem głównym, a roszczeniem ewentualnym, tj. rozpatrywanym na wypadek nieuwzględnienia przez sąd roszczenia zasadniczego.

Zmiana warunków zawartej umowy

Pozostało 94% artykułu
Nieruchomości
Posiadaczy starych kominków czeka kara lub wymiana. Terminy zależą od województwa
W sądzie i w urzędzie
Prawo jazdy nie do uratowania, choć kursanci zdali egzamin
Prawo karne
Przerwanie wałów w Jeleniej Górze Cieplicach. Jest stanowisko dewelopera
Prawo dla Ciebie
Pracodawcy wypłacą pracownikom wynagrodzenie za 10 dni nieobecności
Materiał Promocyjny
Wpływ amerykańskich firm na rozwój polskiej gospodarki
Prawo pracy
Powódź a nieobecność w pracy. Siła wyższa, przestój, czy jest wynagrodzenie