Po drugie, koszty pozaodsetkowe w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki. Zatem w naszym przykładzie nie mogą przekroczyć kwoty 1250 zł (5000 zł x 25%).
MPK = K x 25%
Aby wytłumaczyć zasadę działania tego drugiego ograniczenia, posłużymy się podobnym, ale nieco zmienionym przykładem.
PRZYKŁAD
Załóżmy, że pożyczkodawca wypłaca biorącemu pożyczkę w takiej samej kwocie 5000 zł, pożyczając ją tym razem na okres nie 90 dni, ale na 2 lata (730 dni). W takim wypadku wysokość kosztów pozaodsetkowych, obliczonych proporcjonalnie do czasu trwania umowy, będzie wynosić 2000 zł.
5000 zł x 730 dni/365 dni x 20% = 2000 zł
Jednak, jak już ustaliliśmy, koszty pozaodsetkowe w całym okresie spłaty nie mogą przekroczyć kwoty 1250 zł, co oznacza, że pożyczkodawca nie może żądać od pożyczkobiorcy zapłaty 2000 zł tytułem kosztów pozaodsetkowych, choć pozwala mu na to pierwszy mechanizm, a jedynie 1250 zł.
WAŻNE!
W nowej ustawie zastrzeżono, że jeśli koszty pozaodsetkowe będą przekraczały którykolwiek z maksymalnych limitów, pożyczkodawca będzie mógł domagać się wyłącznie kosztów maksymalnych.
Dodatkowo w celu zabezpieczenia interesów osób zaciągających prywatne pożyczki wprowadzono obowiązek poinformowania pożyczkobiorcy w sposób jednoznaczny i zarozumiały o:
- łącznej wysokości kosztów pozaodsetkowych,
- wysokości odsetek,
- kwocie należnej z tytułu odsetek w związku z zawarciem umowy.
WAŻNE!
Zgodnie z nowymi przepisami w przypadku przedterminowej spłaty pożyczki dający pożyczkę nie tylko nie będzie już mógł żądać odsetek za okres pozostały do zakończenia umowy, ale nadto będzie musiał zwrócić biorącemu pożyczkę poniesione koszty pozaodsetkowe za okres pozostały do zakończenia umowy (nawet jeśli koszty te zostały przez pożyczkobiorcę poniesione przed spłatą).
Na koniec, w celu zapobieżenia próbom obejścia przepisów ustawy przewidziano, że nowe przepisy należy stosować do każdej umowy, która polega na przeniesieniu na osobę fizyczną za wynagrodzeniem wierzytelności lub innych praw majątkowych, których wartość oznaczono sumą pieniężną z obowiązkiem ich zwrotu, jeżeli umowy te nie są związane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową.
Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, „ma to na celu wyeliminowanie sytuacji, w których przepisy przeciwdziałające lichwie mogłyby być obchodzone pod pretekstem »denominowania« przedmiotu czynności pod postacią wierzytelności lub praw majątkowych, jak np. tzw. »waluty« wirtualne, podczas gdy w rzeczywistości przedmiotem umowy byłoby pożyczenie określonej kwoty pieniężnej”. Z drugiej strony taka regulacja wyraźnie wyłącza spod działania ustawy umowy pożyczek zawarte pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, w związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą.
…i udzielanych przez instytucje pożyczkowe, banki i SKOK-i
Jak wskazywaliśmy już wcześniej, nowa ustawa antylichwiarska nie tylko reguluje po raz pierwszy rynek pożyczek prywatnych, ale także wprowadza bardziej restrykcyjne niż dotychczas zasady udzielania pożyczek przez instytucje pożyczkowe, banki i SKOK-i. Omówione w poprzednim rozdziale znowelizowane przepisy Kodeksu cywilnego nie mają zastosowania do wyspecjalizowanych firm pożyczkowych, banków ani SKOK-ów. Podmioty te udzielą kredytów i pożyczek na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim1 oraz odpowiednio dodatkowo ustawy – prawo bankowe i ustawy o SKOK-ach.
W ustawie o kredycie konsumenckim rozróżnienie na kredyt i pożyczkę nie ma znaczenia, gdyż pod pojęciem kredytu rozumie się tu także m.in. pożyczkę. W tej części przewodnika dowiecie się Państwo, jak zmieniły się zasady naliczania kosztów pozaodsetkowych w przypadku pożyczek udzielanych na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim.
Definicja kosztów pozaodsetkowych w ustawie o kredycie konsumenckim jest nieco inna niż ta wprowadzona przez ustawę antylichwiarską do Kodeksu cywilnego. Na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim koszty pozaodsetkowe to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową z wyjątkiem odsetek.
Zaliczyć można do nich:
- opłaty, prowizje, marże oraz podatki,
- koszty usług dodatkowych (np. ubezpieczeń)
– z wyjątkiem opłat notarialnych.
Nowa ustawa drastycznie obniża dotychczas obowiązujące limity kosztów pozaodsetkowych. Projektując nowe przepisy, Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło podzielić pod tym względem kredyty na dwie grupy w zależności od okresu kredytowania.
Zgodnie z nowymi przepisami maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni oblicza się według wzoru:
MPKK = K x 5%
MPKK – maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K – całkowita kwota kredytu2
PRZYKŁAD
Jeśli firma pożyczkowa udziela klientowi kredytu w kwocie 5000 zł np. na 14 dni, maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych wynosi 250 zł.
Z kolei maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni oblicza się według wzoru:
MPKK = (K x 10%) + (K x n/R x 10%)
MPKK – maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K – całkowita kwota kredytu,
n – okres spłaty wyrażony w dniach,
R – liczba dni w roku.
Tak określony limit pozaodsetkowych kosztów kredytu składa się zatem z sumy dwóch elementów. Pierwszy element (K x 10%) ma charakter stały dla danej kwoty kredytu. Drugi element (K x n/R x 10%) jest zmienny, gdyż zależy bezpośrednio od długości okresu kredytowania wyrażonego w dniach.
PRZYKŁAD
Jeśli firma pożyczkowa udziela klientowi kredytu w kwocie 5000 zł na okres 90 dni, maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych będzie wynosić 623,29 zł.
(5000 zł x 10%) + (5000 x 90 dni/365 dni x 10%) = 623,29 zł
Jednocześnie ustawa antylichwiarska zmniejszyła pułap pozaodsetkowych kosztów kredytu. Aktualnie nie mogą one być w sumie wyższe niż 45% całkowitej kwoty kredytu. Zatem w naszym przykładzie pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą przekroczyć w sumie kwoty 2250 zł (5000 zł x 45%).
Aby wytłumaczyć zasadę działania tego drugiego ograniczenia, posłużymy się nieco zmodyfikowanym przykładem. Załóżmy, że firma pożyczkowa udziela klientowi kredytu w takiej samej kwocie 5000 zł, pożyczając ją tym razem na okres nie 90 dni, a na 4 lata (1460 dni). W takim wypadku wysokość kosztów pozaodsetkowych, obliczonych proporcjonalnie do czasu trwania umowy będzie wynosić 2500 zł.
(5000 zł x 10%) + (5000 x 1460 dni/365 dni x 10%) = 2500 zł
Jednak jak już ustaliliśmy, koszty pozaaodsetkowe nie mogą przekroczyć kwoty 2250 zł, co oznacza, że firma pożyczkowa nie może żądać od klienta zapłaty 2500 zł tytułem kosztów pozaaodsetkowych, choć pozwala mu na to pierwszy mechanizm, a jedynie 2250 zł. W nowej ustawie zastrzeżono bowiem, koszty pozaodsetkowe nie należą się w części przekraczającej maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Pożyczka prywatna a udzielana przez firmę pożyczkową
W stosunku do rozwiązań przyjętych w ustawie o kredycie konsumenckim pożyczka udzielana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego jest z całą pewnością mniej opłacalna dla pożyczkodawcy i jednocześnie mniej kosztowna dla pożyczkobiorcy niż pożyczka udzielana przez instytucje pożyczkową podlegającą szczególnemu reżimowi i nadzorowi. Różnica ta została uzasadniona „względami ekonomicznymi związanymi z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych z działalnością gospodarczą i spełnianiem wymogów stawianych przez nadzór, jak i dalej idącymi standardami w zakresie bezpieczeństwa obrotu, jakie gwarantują podmioty profesjonalne (np. w ramach obowiązków informacyjnych, czy ochroną przed udzieleniem pożyczek osobom niewypłacalnym)”3. W istocie wprowadzona zmiana ma służyć wyeliminowaniu z rynku najbardziej uciążliwych pożyczek prywatnych niepodlegających żadnemu nadzorowi. To właśnie w tym obszarze dochodziło bowiem do największych nadużyć.
WAŻNE!
Przepisy dotyczące maksymalnych pozaodsetkowych kosztów pożyczki weszły w życie 18 grudnia 2022 roku, a więc 30 dni po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw. Jednak przepisów nowej ustawy nie stosuje się do umów zawartych przed jej wejściem w życie.
Przypisy:
1 Na gruncie tej ustawy rozróżnienie na kredyt i pożyczkę nie ma znaczenia, gdyż w świetle ustawy pod pojęciem kredytu kryje się także m.in. pożyczka. Także my, w tym rozdziale przewodnika, pod pojęciem kredytu będziemy rozumieli także pożyczkę.
2 W uproszczeniu jest to maksymalna kwota wszystkich środków udostępnianych konsumentowi na podstawie umowy, z wyjątkiem kredytowanych kosztów kredytu. Przykład: Firma pożyczkowa udzieliła konsumentowi pożyczki w wysokości 3000 zł. W umowie zastrzeżono prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 100 zł. Postanowiono, że prowizja ta zostanie pobrana w ciężar kapitału pożyczki przy jej wypłacie na rzecz klienta. Całkowita kwota kredytu w takim wypadku wynosi 2900 zł, a nie 3000 zł.
3 Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie.
Definicje
Odsetki – koszt, który jest naliczany za korzystanie z pożyczonego kapitału. Dla pożyczkodawcy stanowi on wynagrodzenie.
Odsetki za opóźnienie – odsetki należne pożyczkodawcy za czas opóźnienia. Przysługują pożyczkodawcy, gdy dłużnik nie reguluje swoich zobowiązań w terminie.
TOMASZ ROMANOWSKI, adwokat, partner w RESIST Rezanko Sitek
