Pożyczkobiorco, chroń się przed lichwą, masz swoje prawa

Idąc ulicą, oglądając telewizję czy błądząc po stronach www, można odnieść wrażenie, że „świat żyje na kredyt”. Współcześnie pieniądze pożyczają sobie nie tylko zwykli ludzie, ale też firmy, instytucje pożyczkowe, spółdzielnie, banki, a nawet kraje czy organizacje międzynarodowe.

Publikacja: 29.04.2023 19:43

Pożyczkobiorco, chroń się przed lichwą, masz swoje prawa

Foto: Tomasz Warszewski/AdobeStock

Form pożyczania pieniędzy jest tak wiele, że często trudno zorientować się, na czym polega różnica pomiędzy chwilówką, kredytem a pożyczką ratalną. Jeszcze trudniej zrozumieć, jakie są zasady ich udzielania i zwrotu.

Od kogo pożyczamy?

Pożyczek udzielają nie tylko banki, ale także firmy pożyczkowe czy pracownicze kasy pożyczkowe. Nie można zapominać o pożyczkach udzielanych przez podmioty prywatne czy pożyczkach społecznościowych (udzielanych przez osoby fizyczne za pomocą specjalnych serwisów internetowych).

Pożyczki pozabankowe stanowią istotną część rynku. Na polskim rynku działa aż 517 instytucji pożyczkowych.1 Tak duża ilość firm jest odpowiedzią na duże zapotrzebowanie Polaków na łatwo dostępne, niskokwotowe finansowanie, niezbędne do pokrycia bieżących wydatków czy pokrywanie dziur w budżecie domowym. Według danych na koniec 2022 r. firmy pożyczkowe udzieliły 3,6 mln pożyczek na łączną kwotę ponad 9,1 mld zł. W stosunku do 2021 r. wzrosła zarówno ich liczba (+22,9 proc.), jak i wartość (+27,0 proc.).2

Czytaj więcej

Teresa Siudem: Rewolucja na rynku pożyczkowym

Formy pożyczania

Do najpopularniejszych form pozabankowego pożyczania pieniędzy aktualnie należą:

- CHWILÓWKA – to pożyczka na małą kwotę, z bardzo krótkim okresem spłaty (od 7 do 60 dni). Udzielana „na dowód” w kilkanaście minut, często przez internet.

- POŻYCZKA NA RATY – to pożyczka przypominająca kredyt bankowy, udzielana na większą kwotę, spłacana w ratach. Udzielana w większości po weryfikacji klienta.

- POŻYCZKA KONSOLIDACYJNA – to pożyczka dla osób już zadłużonych przeznaczona na pokrycie innych zobowiązań, spłacana w ratach.

- POŻYCZKA BEZ BIK – udzielana osobom ze złą historią kredytową, bez weryfikacji w Biurze Informacji Kredytowej i bez rejestrowania w tym rejestrze.

Rynek firm pożyczkowych po załamaniu w okresie pandemii ma się dobrze, jeśli weźmie się pod uwagę wartość uruchomionych pożyczek:

rp.pl

Łatwo i szybko

Skąd tak duże i ciągle rosnące zainteresowanie Polaków pieniędzmi z parabanków?

Odpowiedź jest stosunkowo prosta – pożyczka od firmy pożyczkowej jest łatwiej dostępna niż pożyczka czy kredyt bankowy. Owa łatwość wynika z faktu, że instytucje pozabankowe nie były dotychczas objęte szczegółowymi regulacjami dotyczącymi udzielania finansowania, takimi jak na przykład konieczność badania zdolności kredytowej. W konsekwencji finansowanie mogły uzyskać także osoby już bardzo zadłużone, nawet w bardzo trudnej sytuacji. Brak żmudnej weryfikacji finansowej spowodował, że pożyczek zaczęto udzielać ekspresowo, zdalnie czy „na dowód” i nierzadko w gotówce. W przypadku pożyczek poniżej 1 tys. zł nie było nawet konieczności zawarcia umowy na piśmie.

Jak wynika ze statystyk za 2022 r., ponad połowa pożyczek pozabankowych nie przekracza kwoty 5 tys. zł 

rp.pl

Interesujące jest też, kto najczęściej korzysta ze wsparcia firm pożyczkowych:

rp.pl

Najczęściej pożyczają Polacy zamieszkujący zachodnią i północno-zachodnią część kraju:

rp.pl

Pole do nadużyć

Łatwy i powszechny dostęp do gotówki spowodował, że przy udzielaniu finansowania pojawiło się sporo nadużyć. Duże ryzyko kredytowe firmy pożyczkowe zaczęły rekompensować sobie równie dużymi i ciągle rosnącymi kosztami. Po wprowadzeniu ustawowego ograniczenia górnej wysokości odsetek, jakie można żądać od udzielonej pożyczki w umowach, jak grzyby po deszczu zaczęły pojawiać się zapisy wprowadzające inne koszty należne pożyczkodawcy. Szczególnie dotkliwe okazały się tak zwane koszty pozaodsetkowe, czyli różnego rodzaju opłaty, prowizje i dodatkowe koszty, o których klienci częstokroć nie byli należycie informowani.

Czytaj więcej

Maksymalne koszty pożyczki: odsetkowe i pozaodsetkowe

Szczególnie trudne zjawiska lichwy pojawiły się na tle udzielania pożyczek przez podmioty prywatne udzielające pożyczek na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, które nie były instytucjami pożyczkowymi. Oprócz wysokich kosztów obsługi pożyczek w tego typu umowach pojawiły się wymagania ustanowienia przez pożyczkobiorców niewspółmiernie wysokiego zabezpieczenia spłaty pożyczki jak na przykład przeniesienie własności swojego domu czy mieszkania na zabezpieczenie spłaty czy też poddania się dobrowolnie egzekucji do bardzo wysokich kwot wielokrotnie przewyższających wartość pożyczonych pieniędzy.

Coraz częściej powtarzające się przypadki nadużyć oraz nagłaśniane przez media wypadki wykorzystania przymusowego położenia dłużników, którzy stracili swój cały majątek z powodu braku spłaty stosunkowo niewielkich pożyczek, skłoniły ustawodawcę do poszukiwania kompleksowych rozwiązań.

Ustawa antylichwiarska, czyli co?

Właśnie w celu ochrony prawa pożyczkobiorców będących konsumentami 6 października 2022 r. uchwalono ustawę o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (DzU z 2022 poz. 2339) potocznie zwaną ustawą „antylichwiarską”.

Wbrew obiegowej nazwie „ustawa antylichwiarska” nie jest jednym spójnym aktem prawnym, ale zbiorem przepisów różnych ustaw, które mają kompleksowo regulować rynek pożyczek. Zmiany dotyczą m.in. przepisów takich ustaw, jak Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego czy ustawa o kredycie konsumenckim.

Czytaj więcej

Jak firma pożyczkowa zbada, czy możesz spłacać kredyt

Ustawa antylichwiarska nie jest też rozwiązaniem nowym, gdyż przepisy przeciwdziałające lichwie funkcjonują w naszym kraju już od 2006 r. Wówczas po raz pierwszy ograniczono wysokość odsetek, jaką można było żądać od pożyczonej kwoty. Kolejne zmiany wprowadzane w latach 2015 i 2019 stopniowo, choć nieznacznie, ograniczały uprawnienia firm pożyczkowych. Istotne zmiany w sposobie udzielania pożyczek wprowadzono także ustawą antykryzysową przyjętą po wybuchu pandemii w 2020 r.

W dniu 26 stycznia 2021 r. Sejm rozpoczął pracę nad rządowym projektem ustawy antylichwiarskiej przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które zakończyły się jej uchwaleniem 6 października 2022 r. Właśnie ustawa antylichwiarska w wersji 3.0 ma zrewolucjonizować rynek pożyczek w Polsce dzięki nowym rozwiązaniom, które postaramy się Państwu przybliżyć.

Kogo dotyczy ustawa…

Główną intencją nowo wprowadzonych przepisów było to, aby działaniem ustawy objąć przede wszystkim podmioty prywatne udzielające pożyczek bez określonych jasno zasad i poza jakąkolwiek kontrolą oraz firmy pożyczkowe działające w sektorze pozabankowym, które udzielają pożyczek konsumentom na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim. Niemniej nowe przepisy chcąc nie chcąc dotyczą także zwykłych pożyczek udzielanych przez osoby prywatne (np. w rodzinie) czy pożyczek społecznych. Zatem każda pożyczka udzielana osobie fizycznej będzie podlegała odpowiednio nowym przepisom. Wyjątkiem są pożyczki udzielane przedsiębiorcom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą, które nie podlegają pod działanie ustawy antylichwiarskiej.

…i jakie produkty jej podlegają?

Nowe rozwiązanie z zasady mają objąć wszelkiego rodzaju umowy pożyczek, bez względu na czas, na jaki je zawarto, oraz cel ich udzielenia. Regulacja dotyczy zatem zarówno chwilówek, pożyczek ratalnych czy konsolidacyjnych, jak i zakupów na raty, które kusiły często pozornym 0%.

W dalszej części poradnika przybliżymy Państwu zasady, jakie będą obowiązywały przy udzielaniu pożyczek pozabankowych (i nie tylko) pod rządami nowo przyjętej ustawy.

TOMASZ ROMANOWSKI, adwokat, partner w RESIST Rezanko Sitek

1 Rejestr Pośredników Kredytowych i Instytucji Pożyczkowych – stan na dzień 23 marca 2023 roku

2 Biuro Informacji Kredytowej – podsumowanie roku 2022 (https://media.bik.pl/informacje-prasowe/789059/bik-podsumowuje-2022-r-na-rynku-kredytow-i-pozyczek-oraz-prognozuje-2023-r)

Co zmienia ustawa antylichwiarska

Najważniejsze zmiany prawne, jakie wprowadza nowa ustawa, to:
- uzależnienie udzielenia pożyczki przez firmę pożyczkową od oceny zdolności kredytowej konsumenta,
- ograniczanie nadmiernego zadłużania klientów – zakaz rolowania pożyczek,
- określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych dla pożyczek prywatnych i firm pożyczkowych,
- ograniczenia w nadmiernym zabezpieczaniu pożyczek i egzekucji pożyczek prywatnych,
- objęcie firm pożyczkowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego,
- sankcje za naruszenie ustawy.


Form pożyczania pieniędzy jest tak wiele, że często trudno zorientować się, na czym polega różnica pomiędzy chwilówką, kredytem a pożyczką ratalną. Jeszcze trudniej zrozumieć, jakie są zasady ich udzielania i zwrotu.

Od kogo pożyczamy?

Pozostało 97% artykułu
Prawo karne
Wypadek na Trasie Łazienkowskiej. Nowe, szokujące informacje ws. Łukasza Żaka
Prawo dla Ciebie
Chronili swoje samochody przed powodzią. Policja wzywa ich na komendę. Będą mandaty?
Prawo karne
Ekstradycja Sebastiana M. Pomoże interwencja Radosława Sikorskiego?
Prawo dla Ciebie
Pracodawcy wypłacą pracownikom wynagrodzenie za 10 dni nieobecności
Materiał Promocyjny
Zarządzenie samochodami w firmie to złożony proces
Prawo pracy
Powódź a nieobecność w pracy. Siła wyższa, przestój, czy jest wynagrodzenie