Przed pytaniem zawartym w tytule stanął Sąd Najwyższy, wydając 17 stycznia 2024 r. uchwałę w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt I KZP 6/23). Chodziło o sytuację, gdy przy pierwszym przesłuchaniu małoletniego pokrzywdzonego oskarżony był pozbawiony obrońcy. SN wskazał, że złożenie przez oskarżonego wniosku o ponowne przesłuchanie w trybie art. 185a § 1 kodeksu postępowania karnego (w brzmieniu obowiązującym do 14 sierpnia 2023 r.), zobowiązywało do powtórzenia tej czynności procesowej. Nie powtórzy się jej jednak, gdy stan psychiczny małoletniego świadka wykluczy ponowne przeprowadzenie tego dowodu albo zajdą wyjątkowe, szczególnie uzasadnione okoliczności, z których by wynikało, że powtórne przeprowadzenie czynności prowadziłoby do istotnych lub trwałych zaburzeń stanu psychicznego małoletniego.
Procedura karna nakazuje przesłuchanie małoletniego świadka, który jest jednocześnie pokrzywdzonym, w szczególny sposób. Ten specjalny tryb stosuje się do osoby przed ukończeniem 15. roku życia, jednak na mocy art. 185a § 4 k.p.k. należy w ten sam sposób przesłuchiwać pokrzywdzonego, który ukończył 15 lat, gdy „zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny”.
Czytaj więcej
Trzeba przesłuchać małoletniego pokrzywdzonego przemocą na żądanie oskarżonego pozbawionego obrońcy podczas pierwszego przesłuchania, jeśli nie godzi to w stan psychiczny dziecka.
Zasadą jest zatem, że przesłuchanie małoletniego odbywa się raz i gdy jego zeznania mogą być istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Jednokrotność przesłuchania ma uchronić małoletniego pokrzywdzonego przed powracaniem do traumatycznych wydarzeń. Nakazanie mu składania zeznań powtórnie może bowiem prowadzić do wtórnej wiktymizacji.
W przypadku, gdy oskarżony nie miał obrońcy w trakcie pierwszego przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego, może żądać powtórzenia tej czynności. Udział obrońcy w tak ważnej czynności jest istotny z punktu widzenia prawa do obrony. Praktyka wskazuje, iż zdarzają się sytuacje np. błędnego powołania biegłego, którzy bierze udział w przesłuchaniu, lub niezgodności protokołu pisemnego z nagraniem z przesłuchania. W przypadku zaistnienia nieprawidłowości obrońca podejmuje działania, których sam oskarżony może nie podjąć.
