Miał nadzieję, że z polską polityką da się coś jeszcze zrobić, dlatego zgodził się kandydować w wyborach parlamentarnych 2005 roku. Próbował przekonać polityków do wyższych standardów, wartości. Gdy spotkałem go w 2006 roku, już jako posła PO, zapytałem: „Jak idzie wdrażanie wyższych wartości w polityce?”. Tylko skrzywił się i machnął ręką. – Był bardzo rozgoryczony polityką, która zamiast się poprawiać, z mozołem stacza się w dół – powiedział prof. Antoni Dudek, historyk i politolog z UKSW o prof. Pawle Śpiewaku.
Socjolog i historyk idei, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, publicysta, poseł na Sejm V kadencji, zmarł nagle 30 marca 2023 roku. – Kiedy ostatni raz widziałem się z nim w jednej telewizji, powiedział: „Został mi rok życia”. Zamurowało mnie. Musieliśmy już wchodzić na antenę i później tematu nie podjął, a mi nie wypadało pytać – wspomina prof. Ryszard Bugaj, ekonomista i były szef Unii Pracy. Był krytyczny wobec ugrupowań politycznych, z każdej ze strony. – Nie przymilał się do żadnej strony, był krytyczny bez względu na cenę, jaką później płacił – zauważa prof. Andrzej Friszke, historyk, który był ze Śpiewakiem w Klubie Inteligencji Katolickiej.
Czytaj więcej
Wiele wskazuje na to, że III Rzeczpospolita wyczerpała swoje możliwości samonaprawy. Czas zacząć myśleć o IV Rzeczypospolitej.
Znamienne, że ani prezydent Andrzej Duda, ani premier Mateusz Morawiecki czy Donald Tusk nie zdobyli się na kondolencje w mediach społecznościowych zaraz po śmierci Śpiewaka, mimo że często reagują błyskawicznie, gdy odchodzą znani ludzie. Ale trafnie po śmierci o Śpiewaku napisał wicepremier prof. Piotr Gliński: „Profesor socjologii, bardzo osobny, działacz polityczny, inspirujący recenzent życia społecznego. Wybitny i bardzo niezależny. Często niełatwy w relacjach. Zasłużony dla dziedzictwa polskich Żydów. (...) Różniliśmy się w wielu sprawach, ale zasługi Pawła dla Polski są niepodważalne. Cześć Jego pamięci!”. Minister Gliński przypomniał również, że Śpiewak był jednym z kluczowych pomysłodawców powołania Muzeum Warszawskiego Getta. „Zainspirował także MKiDN do podniesienia na poziom instytucji państwowej rangi Muzeum Treblinka”.
W pamięci studentów
Życiorys miał bogaty i pełen jasnych kart. Pochodził ze znanej rodziny polsko-żydowskiej. Jego matką była pisarka i tłumaczka Anna Kamieńska, a ojcem poeta i tłumacz Jan Śpiewak. Po skończeniu studiów na Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego związał się ze środowiskiem „Więzi”, następnie należał do Towarzystwa Kursów Naukowych, a później był współzałożycielem podziemnego kwartalnika „Res Publica”. W 1980 r. wstąpił do NSZZ Solidarność, a w czasie wydarzeń sierpniowych był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.