Typowym elementem restrukturyzacji przeprowadzanych w ramach grup kapitałowych jest zbywanie pomiędzy spółkami udziałów lub akcji spółek wchodzących w skład tej grupy. Ze względu na możliwość zaistnienia pomiędzy tymi spółkami stosunku dominacji lub zależności oraz przez brak kompleksowej regulacji prawa koncernowego w Polsce, istnieje ryzyko nabycia przez daną spółkę udziałów bądź akcji własnych. Biorąc pod uwagę generalny zakaz nabywania udziałów (akcji) własnych oraz surowe sankcje związane z nabyciem udziałów (akcji) wbrew zakazowi, ważne jest, aby transakcja bądź restrukturyzacja poprzedzona została analizą wzajemnych powiązań pomiędzy spółkami. Jest to szczególnie istotne w świetle pojawiającej się praktyki sądów rejestrowych polegającej na kwestionowaniu ważności dokonanego w takiej konfiguracji przeniesienia praw udziałowych.
Udziały (akcje) własne
O udziałach lub akcjach własnych można mówić, gdy to spółka (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna bądź komandytowo-akcyjna), na podstawie dowolnej czynności prawnej, staje się nominalnie swoim własnym wspólnikiem, na skutek nabycia swoich udziałów lub akcji. Kodeks spółek handlowych zasadniczo zabrania nabywania udziałów oraz akcji własnych przez spółki. Wyjątki od generalnego zakazu zostały enumeratywnie określone w Kodeksie spółek handlowych (np. nabycie udziałów w celu ich umorzenia). Ten zakaz rozciąga się również na nabywanie udziałów spółki przez jej spółki zależne, co oznacza, że spółka dominująca nie może nabywać udziałów (akcji) własnych za pośrednictwem spółek zależnych.
Stosunek dominacji i zależności
Polskie prawo nie doczekało się dotychczas kompleksowej regulacji prawa holdingowego. Kodeks spółek handlowych zawiera enumeratywne wyliczenie relacji, które stanowią o stosunku dominacji/zależności pomiędzy spółkami handlowymi, którymi są w szczególności:
- dysponowanie większością głosów na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej;
- uprawnienie do powoływania i odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innej spółki kapitałowej;