Powódź a nieobecność w pracy, siła wyższa, przestój, wynagrodzenie. Najważniejsze pytania i odpowiedzi

Co zrobić, gdy powódź uniemożliwia pracownikowi dotarcie do pracy? Czy pracodawca powinien usprawiedliwić nieobecność pracownika?

W trakcie powodzi drogi mogą być nieprzejezdne, a warunki atmosferyczne mogą uniemożliwić pracownikom dotarcie do miejsca pracy. Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU z 2014 r. poz. 1632), przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność są zdarzenia i okoliczności uniemożliwiające stawienie się do pracy, jak również inne przypadki uznane przez pracodawcę. Dlatego pracodawca powinien usprawiedliwić nieobecność pracownika, jeśli ten poinformuje go o swojej sytuacji.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Powódź 2024. Prawa pracowników, obowiązki pracodawców

Osoby dotknięte skutkami powodzi oraz angażujący się w pomoc powodzianom mogą korzystać z licznych uprawnień. Wsparcie deklaruje też ZUS.

Co w przypadku, gdy pracownik jest członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej i bierze udział w akcji ratowniczej?

Zdarza się, że pracownicy angażują się w akcje ratunkowe, będąc członkami Ochotniczej Straży Pożarnej. Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej - na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także - w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego - na szkolenie pożarnicze.

W razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 1 pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Pracodawcy wypłacą pracownikom wynagrodzenie za 10 dni nieobecności

Pracodawcy z terenów objętych stanem klęski żywiołowej muszą wypłacać pracownikom wynagrodzenie za 10 dni nieobecności. Ale rozwiązania pomocowe obejmują też przedsiębiorców i mieszkańców tych terenów.

Czy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas nieobecności z powodu powodzi?

W sytuacji, gdy pracownik nie może świadczyć pracy z powodu powodzi, odpowiedź znajdziemy w Ustawie z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (DzU z 2024 r. poz. 654). Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, jeżeli pracownik nie może dotrzeć do pracy z powodu powodzi, jego nieobecność jest usprawiedliwiona. Za czas takiej usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownikowi przysługuje prawo do „odpowiedniej części” minimalnego wynagrodzenia za pracę przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracownika – chyba, że pracownik ten uprawniony jest do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia na podstawie innych przepisów (art. 8 ust. 2 i ust. 3).

Pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy, maksymalnie przez 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Jeżeli pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia na podstawie innych przepisów, pracodawca może powierzyć mu wykonywanie innej pracy, związanej z usuwaniem skutków powodzi, przy zachowaniu prawa do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego (art. 8 ust. 5).

Czytaj więcej

Bezpłatna pomoc prawna

Prezes adwokatury przestrzega powodzian. "Wykorzystują trudną sytuację"

Adwokatura na terenie objętym powodzią zorganizowała pomoc prawną pro bono dla poszkodowanych przez klęskę żywiołową. Prezes NRA przestrzega przed tzw. kancelariami odszkodowawczymi, które podczas takich zdarzeń jak powódź, wykorzystując trudną sytuację poszkodowanych.

Czy powódź może być przyczyną przestoju i czy pracownik zachowuje za ten czas prawo do wynagrodzenia?

W sytuacji, gdy zakład pracy zostanie zalany lub jego funkcjonowanie zostanie zakłócone przez powódź, mamy do czynienia z przestojem, o którym mowa w art. 81 kodeksu pracy. Przestój to nieplanowana przerwa w procesie pracy spowodowana zakłóceniami atmosferycznymi, technicznymi lub innymi. Warto podkreślić, że przestój wynikający z powodzi obejmuje zarówno przypadki zalania zakładu pracy, jak i zakłócenia w dostawie energii elektrycznej czy inne techniczne problemy uniemożliwiające pracę.

W przypadku przestoju, pracownikowi, który był gotów do świadczenia pracy, ale nie mógł jej wykonywać z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie przestojowe. Pracownikowi, który był gotów do wykonywania pracy, a doznał przeszkód w jej wykonywaniu z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie przestojowe wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określone stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony – 60% wynagrodzenia, chyba że umowa o pracę lub inne regulacje przewidują wyższą stawkę (art. 81 §1 k.p.).

Czytaj więcej

Ubezpieczenia i odszkodowania

Straty nie zawsze do odzyskania? Nie każdy powodzianin dostanie pomoc od rządu

Rząd nie pomoże wszystkim poszkodowanym w powodzi. Wiele firm będzie musiało negocjować z ubezpieczycielami.

Przez stawkę osobistego zaszeregowania należy rozumieć tylko wynagrodzenie zasadnicze z dodatkami stawkowymi, czyli składnikami wynagrodzenia, które mają charakter stały i są bezpośrednio związane z pełnioną przez pracownika funkcją lub zajmowanym stanowiskiem. Przez stawkę osobistego zaszeregowania w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. należy rozumieć wynagrodzenie zasadnicze, jak również dodatek funkcyjny (wyrok SN z 25 kwietnia 1985 r., I PRN 28/85, OSNC 1986, nr 1–2, poz. 19 oraz uchwała składu siedmiu sędziów SN z 30 grudnia 1986 r., III PZP 42/86, OSNC 1987, nr 8, poz. 106). Gdy wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania określone jest stawką miesięczną, to przy ustalaniu należności za jedną godzinę niezawinionego przez pracownika przestoju, miesięczną stawkę wynagrodzenia należy podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.

W postanowieniach układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę można określić zasady wynagradzania pracowników obowiązujące w okresie przestoju w sposób korzystniejszy dla pracowników, niż to wynika z przepisów Kodeksu pracy. Wówczas, przy obliczaniu wynagrodzenia należnego pracownikowi za czas przestoju, stosuje się korzystniejsze dla pracowników zasady, określone w układzie zbiorowym, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę.

Wynagrodzenie pracownika w miesiącu, w którym wystąpił przestój, nie może być niższe od najniższego wynagrodzenia za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, określonego przepisami ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Czytaj więcej

Prawo karne

Powódź 2024. Szaber to kradzież zasługująca na szczególne potępienie

Szabrownictwo nie jest oddzielnym przestępstwem, lecz postacią kradzieży. Za to popełniający je sprawca musi się liczyć nawet z karą do 10 lat więzienia.

Z jakich jeszcze uprawnień może skorzystać pracownik w związku z powodzią? Siła wyższa, sprawy osobiste, urlop bezpłatny

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Pracownikowi przysługuje w związku z powodzią zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika (art. 148(1) § 2 k.p.). Co istotne, pracownik zachowuje wówczas prawo do połowy wynagrodzenia.

Powódź uznawana jest w orzecznictwie za siłę wyższą (którą stanowi zdarzenie charakteryzujące się trzema następującymi cechami: zewnętrznością, niemożliwością jego przewidzenia oraz niemożliwością zapobieżenia jego skutkom) – tak np. Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w uchwale z 13 grudnia 2007 r. (III CZP 100/07) „Zdarzenia wykazujące powyższą właściwość (tj. właściwość „siły wyższej”) tradycyjnie ujmuje się w trzy grupy: klęski żywiołowe (vis naturalis), akty władzy (vis imperii) i działania zbrojne (vis armata). Do pierwszej grupy zalicza się np. powódź, uderzenie pioruna, burzę o ogromnej sile, huragan, obfite opady śniegu, nieprzeniknioną mgłę” czy Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 19 listopada 2019 r., III APa 15/19 – „za przejawy siły wyższej uznaje się katastrofalne zjawiska wywołane działaniem sił natury, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów”.

Pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia takiego zwolnienia, jeżeli dodatkowo zachodzi sytuacja pilnej sprawy rodzinnej spowodowanej chorobą lub wypadkiem, jeśli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.

O sposobie wykorzystania (2 dni albo 16 godzin) w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Z uprawnienia tego w danym roku mogą skorzystać obydwoje rodzice, nawet w sytuacji gdy obydwoje są zatrudnieni.

Wniosek o dni lub godziny wolne można złożyć ustnie lub pisemnie, nawet w dniu, w którym taka sytuacja zaistnieje. Pracodawca jest obowiązany udzielić tego zwolnienia na wniosek pracownika w terminie przez pracownika wskazanym.

Zwolnienie od pracy w celu załatwienia spraw osobistych

Na wniosek pracownika może być udzielone zwolnienie od pracy w celu załatwienia spraw osobistych. Pracownik powinien wówczas odpracować takie zwolnienie od pracy, a czas odpracowania nie jest pracą w godzinach nadliczbowych

Zgodnie z art. 151 § 21 k.p., pracy w godzinach nadliczbowych nie stanowi czas odpracowania zwolnienia od pracy udzielonego pracownikowi na jego pisemny wniosek w celu załatwienia spraw osobistych.

Urlop bezpłatny

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może także udzielić mu urlopu bezpłatnego (art. 174 k.p.). Pracodawca „może” udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego, co należy rozumieć jako pozostawienie tej sprawy swobodnemu uznaniu pracodawcy.

W konsekwencji decyzja odmowna pracodawcy nie podlega ocenie organów kontrolujących przestrzeganie prawa, a zwłaszcza organów rozpatrujących spory ze stosunku pracy, chyba że postępowaniu pracodawcy można by przypisać naruszenie zasady niedyskryminacji albo zasady równego traktowania pracowników (wyrok SN z 23.10.2003 r., I PK 559/02). Wniosek pracownika nie wymaga uzasadnienia.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Powódź zmyła sprawy z wokand

W powodu powodzi odwołano rozprawy w kilku sądach. W Nysie po zalaniu jednego z budynków rozpraw może nie być nawet do końca tygodnia. Natomiast m.in. w Prudniku do odwołania nie będzie działać prokuratura.

Czy pracodawca może skierować pracownika do pracy zdalnej na czas trwania powodzi i usuwania jej skutków?

Tak, praca zdalna jest jednym z rozwiązań, które pracodawca może wprowadzić, aby zachować ciągłość pracy. Pracodawca może wydać polecenie wykonywania pracy zdalnej w przypadku, gdy zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie jest niemożliwe z powodu siły wyższej, jaką jest powódź i jeżeli pracownik złoży, bezpośrednio przed wydaniem polecenia, w postaci papierowej lub elektronicznej oświadczenie, iż posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej (art. 67(19) § 3 k.p.). Warto podkreślić, że praca zdalna jest środkiem tymczasowym i może być cofnięta z dwudniowym wyprzedzeniem, gdy sytuacja w zakładzie pracy się ustabilizuje.

Czy pracownik ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego niedotyczącego umówionej pracy?

W przypadku wezwania przez pracodawcę pracowników do udziału w akcji związanej z ochroną przed powodzią miejsca zamieszkania pracodawcy pracownicy nie mają obowiązku wykonania takiego polecenia, zarówno w „rozkładowych” godzinach pracy, jak i poza nimi, gdyż polecenie takie nie dotyczy umówionej pracy.

Wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalne – zgodnie z art. 151 § 1 kodeksu pracy - tylko w razie:

1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii oraz