Czy ksiądz Saduś na pewno był pedofilem?

Czytaj więcej

Kościół

Spór o Jana Pawła II: Co o sprawie pisaliśmy w "Rzeczpospolitej"?

Od kilku tygodni w Polsce trwa medialna burza wokół osoby Jana Pawła II. Tuszował pedofilię czy z nią walczył?

Od blisko dwóch tygodni trwa w Polsce burzliwa debata dotycząca Jana Pawła II. Kluczowe pytanie brzmi: Czy jako metropolita krakowski roztaczał parasol ochronny nad sprawcami wykorzystywania seksualnego małoletnich czy nie? W tej emocjonalnej dyskusji uczestniczą publicyści, historycy, politycy. Część tych ostatnich wplotła przy okazji Jana Pawła II w kampanię wyborczą. Temat zszedł także pod strzechy. O tym, jak Karol Wojtyła podchodził do tematu wykorzystywania seksualnego małoletnich, rozmawia się przy stołach, na ulicach, w szkołach. Niejednokrotnie emocje sięgają zenitu.

Punktem wyjścia do tej debaty były nasze teksty w „Rzeczpospolitej” publikowane pod koniec 2022 r., w których opisaliśmy działania Wojtyły w odniesieniu do księży Eugeniusza Surgenta oraz Józefa Loranca. Naszym zdaniem prawidłowe, ale odmienne, wnioski wyciągnęli z tych historii Marcin Gutowski, autor reportażu „Franciszkańska 3”, który 6 marca został wyemitowany na antenie TVN 24, oraz Ekke Overbeek, holenderski dziennikarz, który wydał właśnie w Polsce książkę o Janie Pawle II. Wszyscy czterej czytaliśmy te same dokumenty, ale, co zadziwiające, jakoś nikt dotychczas nie powiedział publicznie „sprawdzam” i nie zajrzał do archiwów Instytutu Pamięci Narodowej – a jeśli nawet ktoś zajrzał, to nie wrzucił do tej debaty swojego kamyka. Szkoda.

Czytaj więcej

Plus Minus

Wiedział Wojtyła, wiedziała SB. Ksiądz-pedofil latami krzywdził chłopców

Przypadek księdza pedofila, który ujawniamy, jest częścią mrocznej historii Kościoła w Polsce. Eugeniusz Surgent przez kilkadziesiąt lat molestował chłopców w parafiach od Małopolski po Zachodniopomorskie. Mógł to robić, choć jego przestępstwa nie były tajemnicą dla biskupów. Wiedziała o nich także SB, ale uznała, że zdemoralizowany duchowny najbardziej zaszkodzi Kościołowi, jeśli pozwoli mu się grasować. I się nie pomyliła.

Pracując nad historiami księży Surgenta i Loranca, nie zetknęliśmy się z przypadkiem ks. Bolesława Sadusia, którego Wojtyła – po tym jak miał on skrzywdzić dzieci – miał ukryć w Austrii. Nie natknęliśmy się na ten przypadek, bo zakres naszych prac badawczych był nieco odmienny aniżeli Gutowskiego i Overbeeka. Nasze badania ukierunkowane były bowiem na sprawy, które podjęły organa ścigania totalitarnego państwa. Po teczki tajnych współpracowników SB sięgaliśmy, ale nie były one głównym źródłem naszych ustaleń. Tymczasem historia księdza Sadusia wypływa wyłącznie z jego teczek. A zatem powiedzieliśmy „sprawdzamy”, sięgnęliśmy i przeanalizowaliśmy cztery opasłe tomiska – ok. 1,5 tys. stron dokumentów. W efekcie tej analizy nigdy nie odważylibyśmy się na postawienie tezy, że Wojtyła schował za granicą człowieka, który seksualnie wykorzystywał dzieci.

Zanim jednak opowiemy tę historię i pokażemy słabości w rozumowaniu Gutowskiego oraz Overbeeka, musimy odnieść się do pojawiającego się tu i ówdzie zarzutu, że teczki zgromadzone w IPN są niewiarygodne, bo tworzył je aparat bezpieczeństwa totalitarnego państwa. Tego typu stwierdzenia są – delikatnie rzecz ujmując – uproszczeniem, by nie powiedzieć nadużyciem. Owszem, do IPN trafiły materiały Służby Bezpieczeństwa, tony donosów tajnych współpracowników, ale trafiły tam też akta śledztw, które prowadziły wydziały śledcze Milicji Obywatelskiej, akta dochodzeń prokuratorskich czy wreszcie akta postępowań sądowych. Są w nich zeznania pokrzywdzonych, protokoły przesłuchań oskarżonych, często opinie psychologiczne. Na ich podstawie da się odtworzyć całe śledztwo i przebieg późniejszego procesu. Zgadzając się z tezą, że to, co jest obecnie przechowywane w IPN, to fałszywki, musielibyśmy uznać, że wszystkie wyroki, które sądy wydały w okresie PRL są nieważne. A to przecież nie jest prawdą. Tak samo jak to, że w czasach komunistycznych obywatele nie mogli liczyć na sprawiedliwość. Mamy np. na biurkach sprawę księdza oskarżonego o wykorzystanie seksualne małoletniej z roku 1953. Śledztwo w tej sprawie zostało umorzone. Stało się to w czasach stalinowskich, gdy komunistyczna władza najmocniej walczyła z Kościołem. A jednak nie dopatrzono się znamion przestępstwa i ksiądz nie poszedł za kraty.

Nie da się też jednym ruchem ręki skreślić materiałów pozostałych po tajnych współpracownikach. Ich teczki personalne przynoszą bowiem odpowiedzi na pytania o to, w jaki sposób zostali oni zwerbowani. W lekturze teczek pracy, w których znajdują się donosy, trzeba jednak być ostrożniejszym. Tajni współpracownicy nie zawsze pisali swoje donosy sami, często były to spisane z ich słów relacje funkcjonariuszy, którzy dodawali coś od siebie, dokonywali swoich interpretacji itp. Tu konieczne są konfrontacje i badania w innych teczkach. Dojście do prawdy jest trudniejsze, ale możliwe.

Czytaj więcej

Plus Minus

Pedofil, któremu zaufał kardynał Wyszyński

Za sprawą kard. Stefana Wyszyńskiego ksiądz skazany za seksualne wykorzystanie siedmioletniej dziewczynki wrócił do pracy kapłańskiej. Czy ryzyko, jakie podjął prymas, się opłaciło?

Pod skrzydłami bezpieki

Ksiądz Bolesław Saduś, którego Wojtyła miał ukryć za granicą, urodził się 31 lipca 1917 r. w Dziedzicach. Był synem kolejarza. Po ukończeniu szkoły średniej w Bielsku został alumnem Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. Podczas studiów wyjechał do Rzymu. Latem 1939 r. przebywał w Polsce na wakacjach, ale po wybuchu II wojny światowej do Włoch już nie powrócił. 6 kwietnia 1941 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk kard. Adama Stefana Sapiehy. Później był wikarym w Makowie Podhalańskim i parafii Dobrego Pasterza na krakowskim Prądniku Czerwonym. Kiedy obronił doktorat (1953), rozpoczął pracę w krakowskiej kurii w Wydziale Katechetycznym i w roku 1960 został zastępcą dyrektora wydziału. Jego przełożonym był ks. Józef Rozwadowski (w latach 1968–1986 biskup łódzki).

Po wojnie Saduś mieszkał wspólnie z siostrą, najpierw przy placu Dominikańskim, później przy placu Wolnica, a na początku lat 60. zajął mieszkanie na Wawelu. Później pracował na terenie dwóch krakowskich parafii: św. Katarzyny na Kazimierzu oraz św. Floriana.

W roku 1949 został pozyskany jako informator przez krakowski Urząd Bezpieczeństwa (od roku 1956 przemianowany na Służbę Bezpieczeństwa). W archiwum IPN zachowała się informacja, że na współpracę zgodził się „na podstawie lojalności”. Przyjął pseudonim „Brodecki”, a informacje, które przekazywał, dotyczyły przede wszystkim jego najbliższego środowiska – kapłanów oraz przełożonych z kurii (w tym m.in. Karola Wojtyły). Także poglądów i opinii innych osób, które znał.

Pierwszy zachowany donos ks. Sadusia pochodzi z 5 kwietnia 1949 r. W listopadzie 1949 r. jego oficer prowadzący zauważa, iż „Inf.[ormator] »Brodecki« na spotkania przychodzi punktualnie, lecz doniesień nie pisze”. Jednak „od współpracy się nie uchyla i to co będzie wiedział to powie”. I tak było. Spotkania agenturalne odbywały się m.in. w parku Jordana, na Błoniach, na ulicy, w mieszkaniu siostry ks. Sadusia, a nawet w kościele. Oficer prowadzący określił sposób kontaktów z ks. Sadusiem jako „rozmowy towarzyskie”. Ksiądz czuł się w obecności oficera bezpieki swobodnie. Stąd też informacje otrzymywane przez niego traktowano jako niezwykle cenne i wiarygodne. Trafiały one do teczek innych figurantów rozpracowywanych przez Służbę Bezpieczeństwa, w tym m.in. do materiałów zbieranych na Karola Wojtyłę.

W 1955 r. Saduś zostaje wyeliminowany z sieci współpracowników UB, ale w styczniu 1960 r. zostaje zarejestrowany ponownie. Do grudnia 1968 r. był „prowadzony” przez siedmiu oficerów bezpieki. Wreszcie trafia pod opiekuńcze skrzydła majora Bogusława Bogusławskiego – zastępcy naczelnika Wydziału IV SB w Komendzie Wojewódzkiej MO w Krakowie. W latach 60. przyjął też nowy pseudonim „Kanon” i nadal osobiście nie sporządzał doniesień. Jego rozmowy z oficerem prowadzącym były nagrywane, a później sporządzano z nich notatki.

Saduś był dla resortu cenny do tego stopnia, że oficerowie prowadzący mocno angażowali się w jego osobiste sprawy – głównie seksualne. Doskonale wiedzieli o tym, że jest homoseksualistą. Po kilku takich działaniach pozostały ślady w zachowanych w archiwum IPN dokumentach (teczce personalnej oraz teczce pracy TW). W notatce z 15 kwietnia 1964 r. zanonimizowany do inicjału niejaki „R” donosił bezpiece, że w mieszkaniu ks. Sadusia na Wawelu widywani są młodzi „chłopcy w wieku licealnym. Dwóch z nich bywa u niego dość często. Chyba mu coś pomagają w domu”. Z innego dokumentu, sporządzonego dwa lata wcześniej, wynika z kolei, że u ks. Sadusia pomieszkiwał uczeń klasy piątej Technikum Mechanicznego, a więc chłopak w wieku co najmniej lat 19.

Do przełomowych zdarzeń związanych z seksualnymi preferencjami współpracownika SB dochodzi latem 1965 r. Saduś wyjeżdża na urlop w okolice Nowego Sącza. Spędza go pod namiotem nad rzeką. Wychodzi na miasto i tam, podając się za lekarza, zaprasza na wódkę i wino młodych pełnoletnich chłopców zamieszkałych w okolicach Nowego Sącza. W pewnym momencie trafił jednak na mężczyzn, którzy skojarzyli jego podobne zachowania sprzed lat i zgłosili to na milicję. Sprawa wyglądała groźnie, choć zaczepiani przez ks. Sadusia mężczyźni byli – podkreślmy to – pełnoletni (w aktach zachowały się ich zeznania z pełnymi danymi personalnymi, w tym datami urodzenia), czego autor reportażu w TVN 24 nie zauważył.

Z opałów wyratował księdza oficer Wydziału IV w KWMO w Krakowie, który osobiście przyjechał w jego sprawie do Nowego Sącza, by zapobiec nieszczęściu, czyli podjęciu ewentualnego śledztwa przeciwko kapłanowi. Mógł być przecież oskarżony o namawianie innej osoby do czynu nierządnego. Swoje spostrzeżenia esbek zawarł w kilkustronicowej notatce sporządzonej kilkanaście dni po zdarzeniu: „Przypuszczać należy, że [Saduś] jest homoseksualistą”. Dalej sugerował, by okazać księdzu oświadczenia braci, których częstował on alkoholem, a którzy rozpoznali w ks. Sadusiu mężczyznę, z którym zetknęli się już kilkanaście lat wcześniej. Jednego z nich miał on upić, a w nocy odbyć stosunek płciowy. Co prawda, obydwaj podczas opisywanych czynów ks. Sadusia byli pełnoletni, ale i tak pracownik krakowskiej kurii mógł mieć przez nich kłopoty.

Esbek podkreślał w notatce: „Ten fakt winien stanowić decydujący czynnik w przełamaniu niektórych oporów występujących u t.w. we współpracy z nami. (Nie chce chodzić na spotkania do mieszkania, pisać doniesień itp.)”. Miesiąc później ks. Saduś usłyszał od funkcjonariusza SB, że osobiście nikt nie wierzy w sprawę z Nowego Sącza, „ale po tym co zaszło naszym obowiązkiem było przyjść mu z pomocą”. Bezpieka zdobyła tzw. kompromat, a jednocześnie ochroniła cennego agenta.

Od połowy lat 60. Służba Bezpieczeństwa wiedziała więc o homoseksualizmie swojego tajnego współpracownika. Odnotowywano m.in., że pojawia się on w krakowskiej łaźni rzymskiej z jakimiś młodzieńcami. Nie wykorzystywano tego faktu do skompromitowania księdza, tylko do jeszcze większego związania go z resortem. I to się udało, choć Saduś nadal niechętnie odnosił się do własnoręcznego sporządzania doniesień i ich przekazywania na spotkaniach z esbekami. Był jednak cennym źródłem informacji. To wystarczało. I wszyscy byli zadowoleni.

Szybka ucieczka?

Rok 1972. Saduś pracuje wtedy w parafii św. Floriana. Wcześniej był proboszczem u św. Katarzyny. Nie był z tego zadowolony. Żalił się funkcjonariuszowi, że dochody małe i będzie prosił o przeniesienie do Żywca albo Suchej Beskidzkiej, bo „tam jest dziekaństwo”. Wojtyła skierował go jednak do św. Floriana i nagle – w połowie 1972 r. – „ustnie” zwalnia go z probostwa. SB zachodzi w głowę, co się stało. Sam Saduś milczy jak zaklęty. Opowiada, że jest w parafii w Jabłonce, gdzie pomaga proboszczowi. Poza tym u Floriana trzymają dla niego pokój. Ponadto uczy się angielskiego i niemieckiego, bo lada moment ma wyjechać za granicę, w co funkcjonariusz nie do końca wierzy. Zapisuje pod donosem własne spostrzeżenia. Domyśla się, że chodzi o jakieś sprawy obyczajowe. SB ciągnie za język współpracowników wywodzących się z kręgów duchowieństwa. Jeden z nich o pseudonimie Zbigniew twierdzi, że do odejścia z tej parafii doprowadziło zachowanie samego Sadusia, ponieważ „zdemoralizował on wielu młodych chłopców, których wykorzystywał do spraw seksualnych”. Z kolei TW o pseudonimie Pątnik powiada, że Saduś „ma tam sprawy z kobietą” i stąd decyzja o jego odejściu. Jeszcze inaczej na dymisję Sadusia patrzy TW „Jurek”. Według niego powodem były kłopoty, które „sprawili mu rodzice dzieci, których on był katechetą w ubiegłym roku szkolnym”. Śledztwa w sprawie jednak nie ma.

Czy bezpieka nadal trzymała nad cennym dla siebie duchownym ochronną tarczę? Czy też nie ruszano sprawy, licząc, że po wyjeździe za granicę ks. Saduś będzie cennym agentem Departamentu I MSW (wywiad)? Kolejne pytanie: Co o preferencjach seksualnych swojego wieloletniego tajnego współpracownika wiedziała sama Służba Bezpieczeństwa? Bo TW „Koło” twierdził jednoznacznie, że Saduś był homoseksualistą. Dopiero w notatce sporządzonej w 1979 r. przez szefa Wydziału IV SB w Krakowie – ppłk. Józefa Biela – pojawia się informacja na temat „skandalu obyczajowego (na tle homoseksualnym”), który doprowadził do dymisji z probostwa u św. Floriana. Skandal ten zdaniem esbeka spowodowany „został przez skargi rodziców, zarzucających mu [Sadusiowi] deprawację nieletnich chłopców. Skargi te kierowano do kurii i niewątpliwie były one uzasadnione”. Ten sam ppłk Biel sądził przy tym, że to kard. Wojtyła, by zatuszować skandal, ułatwił Sadusiowi „szybki wyjazd za granicę”. Tyle tylko, że notatka ta powstała sześć lat po wyjeździe Sadusia z Polski, niespełna dwa i pół miesiąca po wyborze Karola Wojtyły na papieża, na polecenie płk. Zenona Płatka – ówczesnego naczelnika Wydziału I Departamentu IV MSW, który zajmował się działaniami dezintegracyjnymi wobec Kościoła (wcześniej był szefem tzw. Samodzielnej Grupy „D”). Na marginesie trzeba wspomnieć, że do dziś niejasny pozostaje domniemany związek Płatka z zamachem na życie Jana Pawła II w 1981 r. oraz porwaniem i zabójstwem ks. Jerzego Popiełuszki w 1984 r. Można zatem przypuszczać, że w 1979 r. SB szukała, gdzie mogła, jakichś haków na papieża, by ewentualnie wykorzytać je w celu jego kompromitacji.

Ale – i to wydaje się kluczowe – nigdzie nie pada żadne słowo o wieku pokrzywdzonych. Z donosu o dzieciach, których Saduś miał być katechetą, nie dowiadujemy się, czy byli to uczniowie szkoły podstawowej czy średniej. W notatce z 1979 r., w której pojawia się słowo „nieletnich”, też tego wieku nie ma. Tu trzeba przypomnieć, że wiek ochrony prawnej nieletnich to lat 15., a w prawie kościelnym wynosił wówczas 16. Ile lat miały domniemane ofiary Sadusia? Nie wiadomo. Gutowski stawia twardą tezę: były to osoby małoletnie. A zatem była to pedofilia. Dowodem słowa świadka, emerytowanego księdza, który pracował wówczas w kurii. Ale i on mówi w filmie wyraźnie o młodych chłopcach. Zatrzymajmy się na moment przy tym określeniu. Dziś o homoseksualistach (dawniej określanych mianem pederastów) mówi się, że są to mężczyźni odczuwający pociąg seksualny do innych mężczyzn. Takie ujęcie definicyjne znajdziemy w wielu współczesnych słownikach. Ale np. „Słownik wyrazów obcych” Władysława Kopalińskiego podaje, że rzeczownik pederasta genetycznie (etymologicznie) jest nazwą mężczyzny odczuwającego pociąg seksualny do chłopców: „gr. paiderastía dosł. »miłość do chłopców« od paiderastes dosł. »kochający chłopców«”. I tak w latach 70. XX w. określano właśnie homoseksualistów: „lubiący chłopców”, „kochający chłopców”. Twierdzenie zatem, że Saduś krzywdził małoletnich – bez próby ustalenia ich wieku – jest po prostu nadinterpretacją.

Idźmy dalej. Jest skandal, Saduś miał wykorzystać seksualnie jakieś dzieci. Wojtyła postanawia go zatem ukryć. Działając w porozumieniu z arcybiskupem Wiednia wypycha skandalistę do Austrii. Błyskawicznie.

Tyle tylko, że dokumenty mówią coś innego. Po raz pierwszy o zamyśle wyjazdu za granicę Saduś wspomina swojemu oficerowi prowadzącemu już 20 grudnia 1971 r. (notatka ma datę o jeden dzień późniejszą). Wyznał w przypływie szczerości, że zamierza wyjechać do USA. Pobyt w Stanach Zjednoczonych miał trwać góra dwa lata. „Głównym motywem – pisał esbek – tego rozpatrywanego przez t.w. wyjazdu jest, jak mówi [Saduś] chęć oderwania się od trudnej pracy zarządzania wielką parafią i robienia pieniędzy dla innych”. Ks. Saduś skarży się oficerowi prowadzącemu, że u św. Floriana ma za mało rąk do pracy i sporo wydatków. „W związku z tym prosiłem »Kanona«, aby zechciał mnie poinformować o podjętej decyzji, którą uzależnia on w jakimś stopniu od stanowiska kard. Wojtyły. Dałem mu także odczuć, że z naszej strony nie będzie miał przeszkód w uzyskaniu paszportu” – pisze esbek.

Blisko dwa miesiące później, w lutym 1972 r., ks. Saduś wyznaje oficerowi prowadzącemu, że z kard. Wojtyłą na razie nie rozmawiał o swoim wyjeździe, który ma mieć charakter naukowy. Zrobi to – co esbek skrzętnie zapisuje – kiedy uzyska tzw. promesę wizową. W końcu marca 1972 r. sprawa wyjazdu wydaje się przesądzona: „O moich staraniach zorientowany jest kardynał Wojtyła i bp [Stanisław] Smoleński [od 1970 r. biskup pomocniczy krakowski] i nie będą mi czynić trudności, uważając, że jest to dla mnie szansa. Nie jadę do USA dla pieniędzy, kupować już nie mam co. Wyjeżdżam z gotowością świadczenia pracy, za którą mogę spodziewać się utrzymania, co mnie w zupełności urządzi. Jeżeli wyjazd nastąpi w tym roku, to najwcześniej od października”.

Na kolejnym spotkaniu informuje funkcjonariusza, że pojawił się pomysł, by pojechał do Niemiec, do pracy w Polskiej Misji Katolickiej – na co zresztą przystać miał kard. Wyszyński. W notatce z 7 czerwca 1972 r. major SB notuje, iż plan wyjazdu ks. Sadusia został „wstępnie zaakceptowany przez ks. kardynała”. Tłumaczy: „Zamierzam kontynuować studia w zakresie socjologii i psychologii rozwojowej. Problematykę tych kierunków, chcę poznać na terenie USA i NRF-u. Studia potrwają 2-3 lata i chciałbym przystąpić do nich w listopadzie b. roku”.

Dopiero 30 sierpnia ks. Saduś na krótko spotyka się z esbekiem i wyznaje, że nie jest już proboszczem u św. Floriana. Nie podaje przyczyn swojej dymisji. Informuje jednak, że plany uległy zmianie. Esbek notuje: „ordynariusz w uzgodnieniu z kard. Wyszyńskim wyznaczył go na następcę ks. [Edwarda] Lubowieckiego [rektora Polskiej Misji Katolickiej w RFN – aut.] wobec czego zrezygnować musiał z pierwotnej koncepcji wyjazdu do USA. Kwestia ta aktualnie krystalizuje się co do czasu wyjazdu oraz trasy pośredniej. W grę wchodzi – jest rozpatrywany kilkumiesięczny pobyt w Wiedniu”.

Ostatecznie Saduś wyjeżdża z Polski w grudniu 1972 r. Wyjazd nie był zatem błyskawiczny – jak utrzymują Gutowski i Overbeek – Saduś starał się o to co najmniej pół roku przed wybuchem jakiejś nie do końca jasnej – także dla esbeków – afery na tle obyczajowym.

Czytaj więcej

Kościół

Ochrona przed wykorzystywaniem seksualnym. Impuls idzie z Polski

Watykan dał zielone światło dla stworzenia nowego projektu w zakresie ochrony nieletnich przed wykorzystywaniem seksualnym. Liderami są polscy eksperci.

Biskup nie informuje?

Kolejny zarzut, jaki podnosi się w debacie publicznej, dotyczy tego, że arcybiskup krakowski napisał do abp. Franza Königa, metropolity Wiednia, list z prośbą o przyjęcie Sadusia i nie podał powodów, dla których chciałby go na jakiś czas schować. Autora reportażu w TVN 24 nie przekonuje jego własny ekspert, który tłumaczy, że powodów w tego typu listach nie podawano. Fakt, że w Austrii Sadusia szybko wysłano do pracy w parafii, staje się obciążeniem dla Wojtyły, bo przecież gdyby poinformował, to zapewne Wiedeń trzymałby go blisko siebie. Dowodem rzekomego braku poinformowania strony austriackiej znów staje się notatka tajnego współpracownika. TW Koło w sierpniu 1974 r. – półtora roku po wyjeździe Sadusia – mówi, że o tym, że duchowny „jest pederastą władze kościelne Austrii podobno nie wiedzą”. W trybie przypuszczającym.

Przywołajmy zatem o kilka lat wcześniejszą historię, którą badaliśmy, z innej polskiej diecezji. Pewien duchowny został skazany na kilka miesięcy aresztu za próbę zgwałcenia 13-letniej dziewczynki. Po wyjściu z więzienia zostaje skierowany do normalnej pracy w duszpasterstwie, uczy religii w szkole. Patologiczne skłonności dają jednak znów o sobie znać i kilka miesięcy po wyjściu z więzienia ksiądz ponownie zostaje skazany – tym razem za pobicie uczniów na religii. Gdy wychodzi na wolność, stawia się przed obliczem biskupa, a ten wprost mówi mu, że pracy w jego diecezji nie dostanie nigdy. Po pewnym czasie ulega błaganiom i daje księdzu list polecający. Ksiądz jedzie na spotkanie z biskupem Kominkiem we Wrocławiu. Przebieg tego spotkania relacjonuje oficerowi prowadzącemu (był uwikłany we współpracę z SB). Ten zapisuje w notatce: „Tam [we Wrocławiu] usłyszał od bpa Kominka, że ten ma sporo problemów z własnymi księżmi, że ks. […] jest zbyt »uczuciowy« i powinien fizycznie pracować i rąbać drzewo”.

Skąd Kominek wiedział o jego problemach? Z całą pewnością nie z listu polecającego. Biskupi obu diecezji musieli się porozumieć w opisanej sprawie w inny sposób. Ten sam kapłan kilka lat później – wciąż pozostający bez pracy – bez pozwolenia ordynariusza wyjeżdża do RFN. Esbek pisze, że wyjeżdża, bo „matka nie zezwala mu na rezygnację ze [stanu] duchownego z uwagi na otoczenie”. Za granicą ksiądz prosi tamtejszego biskupa o to, by przyjął go do swojej diecezji. Ten – jak wynika z dokumentów, które widzieliśmy – konsultuje się z ordynariuszem w Polsce i dopiero po tej konsultacji decyduje się na przyjęcie księdza, który w kolejnych latach sprawia mu sporo problemów – także na tle obyczajowym. Autor jego nekrologu w diecezjalnym piśmie wprost zapisał, że biskup wykazywał się w odniesieniu do jego osoby „dużą cierpliwością”. A zatem i tu jest ślad po wzajemnym informowaniu się hierarchów o sytuacji danego kapłana. W przypadku Wojtyły zatrzymywanie się nad listem polecającym dla Sadusia i nieuwzględnienie tego, że wymiana informacji mogła odbyć się w inny sposób, nie jest zatem żadnym dowodem na chęć ukrycia problemu, ale daleko idącą nadinterpretacją.