Niewypłacalność pracodawcy rodzi po stronie pracownika wiele problemów, głównie finansowych. Dochodzenie roszczeń z tytułu wynagrodzenia i innych świadczeń w procesie cywilnym albo w postępowaniu upadłościowym jest długotrwałe, mało efektywne, a ponadto pociąga za sobą konieczność poniesienia znacznych wydatków.
Prawo zapewnia pracownikom dodatkowe uprawnienia. W praktyce nie rozwiązuje to jednak wszystkich problemów. Wejście w życie proponowanej nowelizacji może pozytywnie wpłynąć na efektywność ochrony, ale nie dla wszystkich.
Należności pod ochroną
Chcąc zapewnić ochronę pracownikowi, który z dnia na dzień traci pracę, a razem z nią wszelkie świadczenia przysługujące mu z tego tytułu, a także zagwarantować mu uzyskanie środków na bieżące utrzymanie, polski ustawodawca, opierając się na zaleceniach prawodawcy unijnego, wprowadził liczne ułatwienia w tym zakresie. Kwestie związane z ochroną roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy reguluje ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (dalej: Ustawa). Wprowadza ona specjalny mechanizm zaspokajania roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ze środków specjalnie w tym celu utworzonego funduszu – Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Jednak nie wszystkie wierzytelności mogą zostać zaspokojone z tego funduszu. Wypłaty są bowiem ustawowo limitowane tak w zakresie podmiotowym, jak i co do okresów, za jakie mogą być dochodzone (tzw. okresy referencyjne).
Nie tylko na etacie
Pracownikiem, którego roszczenia podlegają ochronie w rozumieniu Ustawy, jest nie tylko osoba fizyczna pozostająca z pracodawcą w stosunku pracy lub zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą. Za pracownika uznaje się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług. Ponadto przepisy Ustawy znajdują zastosowanie w stosunku do osób wykonujących pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną – jeśli takie osoby podlegają z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Wyjątkiem są: małżonek pracodawcy oraz inni członkowie najbliższej rodziny, w tym jego dzieci i dzieci drugiego małżonka oraz osoby wykonujące pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.