We wszystkich dyskusjach dotyczących idei demokracji pojawia się zwykle argument wskazujący na wyższość rządów demokratycznych względem wszystkich form władzy autorytarnej czy dyktatorskiej w zasadniczej kwestii wymiany rządzących elit oraz pokojowego sposobu przekazywania władzy. W niedemokratycznych systemach polityczna zmiana przychodzi wraz ze śmiercią wodza. Czy ta jego śmierć jest naturalna czy też gwałtowna, zawsze dla systemu niedemokratycznego stanowi poważny wstrząs, wywołując kryzys sukcesji władzy i walkę o nią. Na tym tle demokracja za sprawą wyborów oferowała inny, lepszy i bezpieczniejszy sposób przekazywania władzy między rządzącymi i opozycją, oraz – co może ważniejsze – między wymieniającymi się pokoleniami.
Wybory prezydenckie w USA: Dlaczego Amerykanie sobie to robią?
Patrząc na ostatnią telewizyjną debatę prezydencką w Stanach Zjednoczonych, można jednak całkowicie zwątpić w prawdziwość tych argumentów. Po ośmiu latach od 2016 r. Ameryka zatoczyła koło i wróciła do punktu, w którym starcie dwóch wiekowych kandydatów stało się doskonałą, ale też niezmiernie smutną, ilustracją całkowitego kryzysu wiarygodności wzorca zachodniej demokracji. Widząc ten spektakl niepoważnej gerontokracji, nie można nie zadać sobie pytania: dlaczego oni, Amerykanie, sobie to robią? W istocie jednak pytanie brzmi: dlaczego my wszyscy robimy to sobie?
Czytaj więcej
Joe Biden wyraźnie przegrał debatę przedwyborczą w USA, w której mierzył się z Donaldem Trumpem. W Polsce warto w tym kontekście zwrócić uwagę na to, co Trump mówił w czasie debaty o Ukrainie.
Cztery lata temu Instytut Bennetta Uniwersytetu w Cambridge opublikował badania, z których jasno wynikało, że najbardziej niezadowolone ze sposobu funkcjonowania demokracji są zachodnie społeczeństwa, które dotąd funkcjonowały raczej jako wzór i przykład skutecznej polityki demokratycznej. Ta frustracja wyborców, która przejawia się w rosnących w siłę ruchach politycznej kontestacji, wynika głównie, jak pokazały badania, z poczucia braku reprezentacji. Dzisiaj rysuje się jednak kolejny problem: brak odpowiedzialności elit za wiarygodność demokratycznego mechanizmu wymiany władzy. Ten problem może się okazać jeszcze bardziej zabójczy dla wiary w sensowność współczesnej demokracji.
Czy będziemy w stanie uratować demokrację?
Trzeba wiedzieć, że to co przeżywają współczesne demokracje, włącznie z naszą, polską, nie jest żadnym szczególnym czy nowym przypadkiem. Historia refleksji nad kryzysami demokracji jest długa i pełna przykładów. Problem w tym, że nikt jej dzisiaj nie uczy, ani nie chce z jej lekcji korzystać. A jednak właśnie bez powrotu do podstawowych pytań o sens demokracji nie będziemy w stanie jej uratować.
