Zmiany w prawie ważne dla sektora produktów bateryjnych

Rozporządzenie 2023/1542 w sprawie baterii i zużytych baterii (zwane dalej „Rozporządzeniem”) zmienia dyrektywę 2008/98/WE oraz rozporządzenie (UE) 2019/1020 i jednocześnie uchyla dotychczasową regulację w tym zakresie, tj. dyrektywę 2006/66 (zwaną potocznie „dyrektywą bateryjną”). Rozporządzanie częściowo weszło w życie 18 lutego 2024 r. Dla części zmian zaplanowano okresy przejściowe.

Zakres i cel rozporządzenia

Podstawą wprowadzenia nowego Rozporządzenia jest plan przekształcenia Unii Europejskiej w środowisko nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarki, która z czasem osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych i w ramach której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych.

Czytaj więcej

Biznes

Zmiany na europejskim rynku baterii. Co czeka przedsiębiorców?

18 lutego 2024 r. weszła w życie część przepisów rozporządzenia 2023/1542 w sprawie baterii i zużytych baterii, przyjętego przez Unię Europejską w lipcu ubiegłego roku. Unijny ustawodawca wprowadził wymogi dotyczące całego cyklu życia baterii. To istotne zmiany dla producentów, importerów i dystrybutorów baterii oraz dla podmiotów gospodarujących odpadami.

Rozporządzenie zawiera 143 motywy, 96 artykułów i 15 załączników. Obszerność Rozporządzenia jest konsekwencją istotności i kompleksowości uregulowanych w nim kwestii. Rynek baterii staje się coraz bardziej strategiczny na poziomie światowym, a postęp naukowy i techniczny w dziedzinie technologii baterii wymusza zmiany w przepisach prawnych. Baterie stanowią bowiem istotny element dla wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu, a także są jednym z warunków niezbędnych do osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 r. (a więc głównego celu Europejskiego Zielonego Ładu). Powinny być jednak wprowadzane do obrotu i sprzedawane w Unii, o ile są pozyskiwane i produkowane w sposób zrównoważony.

Zakres zmian obejmuje wymogi w przedmiocie zrównoważonego rozwoju, bezpieczeństwa, etykietowania i oznaczania oraz zobowiązania informacyjne, których spełnienie uzależnia wprowadzenie do obrotu lub oddanie do użytku baterii na obszarze Unii, jak również wymogi w zakresie zbierania, przetwarzania i recyklingu zużytych baterii.

Nowe przepisy mają zastosowanie do wszystkich kategorii baterii wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku w Unii, niezależnie od tego, czy zostały one wyprodukowane w Unii czy też sprowadzone na jej terytorium, w tym do baterii zaprojektowanych specjalnie dla określonych produktów, jak i tych przeznaczonych do użytku uniwersalnego, niezależnie od tego, czy są one montowane w produkcie, czy dostarczane z nim lub osobno, w szczególności bez względu na to, czy bateria jest częścią urządzeń, lekkich pojazdów, czy innych produktów, czy też została do nich dołączona w inny sposób. Dotyczy to również sytuacji, gdy baterie są wprowadzane do obrotu lub używane oddzielnie od dedykowanych dla nich produktów.

Nowa definicja baterii

Rozporządzenie wprowadza zmiany w zakresie pojęcia baterii, która na ten moment obejmuje każdy wyrób dostarczający energię elektryczną wytwarzaną przez bezpośrednie przetwarzanie energii chemicznej, wyposażony w magazyn wewnętrzny lub zewnętrzny i składający się z jednego lub kilku ogniw, modułów lub zestawów baterii nadających lub nienadających się do powtórnego naładowania, i obejmuje baterię, która została przygotowana do ponownego użycia, przygotowana do wykorzystania do innych celów, poddana wykorzystaniu do innych celów lub poddana regeneracji.

W porównaniu do dotychczasowych przepisów, nowa definicja zaproponowana w Rozporządzeniu rozszerza zakres pojęciowy i umożliwia zaklasyfikowanie baterii jako w zasadzie każdego produktu, który dostarcza energię elektryczną generowaną poprzez bezpośrednią konwersję energii chemicznej, a nie jako każdego źródła energii elektrycznej.

Zrównoważony rozwój

Zgodnie nowymi przepisami, wprowadzanie do obrotu lub oddawanie do użytku baterii opiera się na kilku filarach, a jednym z nich jest wymóg adaptacji polityki zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa. Przez kwestie zrównoważonego rozwoju oraz bezpieczeństwa należy rozumieć regulacje wyrażone w dalszych artykułach Rozporządzenia obejmujące kwestie ograniczeń dotyczących substancji, śladu węglowego, zawartości materiałów z recyklingu w bateriach, a także wytyczne dotyczące wydajności i trwałości baterii przenośnych ogólnego stosowania, baterii przemysłowych nadających się do powtórnego użycia (naładowania), baterii LMT (baterie do lekkich środków transportu) i baterii do pojazdów elektrycznych oraz zagadnienia związane z bezpieczeństwem stacjonarnych systemów magazynowania energii.

W odniesieniu do śladu węglowego, Rozporządzenie przewiduje wprowadzenie obowiązkowego sporządzania deklaracji dotyczącej śladu węglowego dla każdego modelu baterii. Z kolei, w przedmiocie zawartości recyklatów (materiałów pochodzących z recyklingu), przewidywany jest obowiązek wykazywania w dokumentacji technicznej ich minimalnej procentowej zawartości w materiale czynnym danej baterii (lit 6 proc., kobalt 16 proc., nikiel 6 proc. i ołów 85 proc., a do 18 sierpnia 2036 r.: lit 12 proc., kobalt 26 proc., nikiel 15 proc. i ołów 85 proc.).

W kontekście wydajności i trwałości baterii, Rozporządzenie wskazuje wymóg zgodności wartości parametrów baterii z aktami delegowanymi, tj. aktem, który ma zostać przyjęty do 18 sierpnia 2027 r.

Stacjonarne systemy magazynowania energii wprowadzone do obrotu lub oddane do użytku muszą być bezpieczne podczas zwykłego działania i użytkowania, co potwierdzi – zgodnie z Rozporządzeniem do 18 sierpnia 2024 r. – odpowiednia dokumentacja techniczna. Obejmie ona m.in. potwierdzenie poddania systemów odpowiednim testom pod kątem bezpieczeństwa, a także ocenę możliwych zagrożeń bezpieczeństwa stacjonarnego systemu magazynowania energii czy instrukcje dotyczące ograniczenia ryzyka w związku ze wskazanymi zagrożeniami.

Obowiązkowe etykietowanie baterii

Od 18 sierpnia 2026 r. wszystkie baterie będą:

- oznaczone etykietami z informacjami ogólnymi lub o pojemności, zależnie od typu,

- posiadały symbol selektywnej zbiórki, a te z metalem ciężkim – dodatkowy symbol chemiczny, oraz

- znakowane kodem QR z dostępem do informacji o produkcie i recyklingu. Etykiety i kody QR będą widoczne i trwałe, a w przypadku małych baterii – umieszczone na opakowaniu.

Optymalizacja gospodarowania zużytymi bateriami

Dotychczasowa polityka unijna dotycząca gospodarowania odpadami na rynku baterii nie była precyzyjna oraz kompleksowa. Co więcej, nie odpowiadała dynamicznemu rozwojowi technologicznemu. W ślad za zagadnieniami zrównoważonego rozwoju, Rozporządzenie przewiduje optymalizację w zakresie zużytych baterii, która opiera się na rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym.

Rozporządzenie wprowadza zobowiązanie państw członkowskich do utworzenia i prowadzenia rejestru producentów, który ma na celu monitorowanie zgodności działań producentów z przepisami o  gospodarowaniu zużytymi bateriami. Przepisy dotyczące gospodarowania zużytymi bateriami wchodzą w życie z dniem 18 sierpnia 2025 r.

Na podstawie nowych przepisów producenci dostarczający na rynek państwa członkowskiego baterie są objęci rozszerzoną odpowiedzialnością. Producent musi pokryć koszty związane z selektywną zbiórką, transportem, przetwarzaniem zużytych baterii oraz informowaniem o zarządzaniu odpadami. W przypadku baterii, które poddano operacji przygotowania do ponownego użycia lub przygotowania do wykorzystania do innych celów, producenci mogą ustanowić i dostosować mechanizm podziału kosztów oparty na rzeczywistym podziale kosztów między poszczególnymi producentami.

Rozporządzenie nakłada na użytkowników końcowych obowiązek oddzielania zużytych baterii od innych odpadów, co ma na celu ich efektywny recykling. Użytkownicy powinni korzystać z punktów selektywnej zbiórki, aby umożliwić bateriom przemysłowym, lekkim pojazdom i pojazdom elektrycznym „drugie życie” poprzez ponowne użycie lub zmianę przeznaczenia.

Recykling baterii musi spełniać określone normy wydajności i poziomy odzysku metali, takich jak kobalt, miedź, ołów, lit i nikiel.

- Do 2025 r., cele recyklingu to 75 proc. dla baterii kwasowo-ołowiowych, 65 proc. dla litowych, 80 proc. dla niklowo-kadmowych i 50 proc. dla innych typów

- Do 2030 r., cele wzrastają odpowiednio do 80 proc. dla baterii kwasowo-ołowiowych i 70 proc. dla litowych.

Rozporządzenie ma więc na celu nie tylko zwiększenie efektywności recyklingu baterii, ale także promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, minimalizując odpady i maksymalizując ponowne wykorzystanie zasobów. Dzięki temu, baterie mogą być traktowane nie jako odpad, ale jako cenny zasób do odzysku i ponownego wykorzystania, wspierając tym samym zrównoważony rozwój i ochronę środowiska.

Cyfrowy paszport bateryjny

Rozporządzenie wprowadza nowy mechanizm, który będzie od 18 lutego 2027 r., obejmował każdą baterię LMT, baterię przemysłową o pojemności powyżej 2 kWh i baterie do pojazdów elektrycznych. Zgodnie z Rozporządzeniem, każda z powyższych wprowadzona do obrotu lub oddana do użytku będzie posiadać elektroniczny wpis, określony jako „paszport baterii”.

To elektroniczne świadectwo zawierać będzie dane o modelu, składzie, pojemności, śladzie węglowym, udziale komponentów odnawialnych, żywotności, napięciu, okresie gwarancji, deklaracjach zgodności i innych parametrach. Informacje te będą dostępne publicznie lub ograniczone dla określonych grup, w zależności od ich charakteru i potrzeb. Paszport baterii, dostępny za pomocą kodu QR, zapewni pełną przejrzystość dotyczącą pochodzenia, składu, wydajności i stanu zdrowia baterii, wspierając zrównoważony rozwój i recykling. Paszport będzie aktualizowany przez cały cykl życia baterii, aż do jej recyklingu.

Należyta staranność oraz kwestie nadzoru unijnego

Rozporządzenie nakłada na podmioty gospodarcze z obrotami poniżej 40 mln euro i które nie należą do grupy składającej się z jednostek dominujących i zależnych, która w formie skonsolidowanej przekracza limit 40 mln euro, obowiązki dot. należytej staranności. Obejmują one zarządzanie ryzykiem surowców w bateriach i zagrożeniami społeczno-środowiskowymi.

Od 18 sierpnia 2025 r. podmioty gospodarcze wprowadzające baterie do obrotu lub oddające je do użytku, wypełniają obowiązki w zakresie należytej staranności oraz w tym celu ustanawiają i wdrażają polityki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii.

Ponadto, wprowadzona została dwupoziomowa procedura ochronna dla baterii, z wymogami na szczeblu krajowym i unijnym. Organy nadzoru mogą interweniować, gdy istnieje podejrzenie zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa.

Środki krajowe są oceniane pod kątem zgodności z prawem unijnym, a Komisja może podjąć dalsze kroki, jeśli są one uzasadnione. Wszystkie państwa członkowskie muszą zapewnić wycofanie z rynku baterii niespełniających nałożonych wymogów. Procedura ta ma na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa obywateli oraz środowiska, a także zapewnienie, że wszelkie działania naprawcze są odpowiednio monitorowane i egzekwowane.

Dalszy rozwój polityki bateryjnej w UE

Rozporządzenie ma na celu dostosowanie sektora do rosnącego globalnego popytu i promowanie zrównoważonego rozwoju, co ma kluczowe znaczenie dla przyszłości energetycznej Europy. Unia dąży do tego, by stać się liderem w zakresie zrównoważonych praktyk w technologiach akumulatorowych, które są fundamentem dla gospodarki niskoemisyjnej i cyrkularnej. Rozporządzenie ma więc potencjał, by stać się globalnym punktem odniesienia, ustanawiając standardy dla zrównoważonego rozwoju, bezpieczeństwa i  zarządzania bateriami.

Zmiana polityki sektora bateryjnego w związku z Rozporządzeniem może wpłynąć na globalny łańcuch przemysłu akumulatorowego, stawiając przed producentami baterii, w tym spoza Unii, wyzwania związane z dostosowaniem się do rygorystycznych wymagań.