Marcin Mrowicki: Praworządność, religia i przemoc domowa

W kwietniu zakomunikowano Polsce dwie kolejne sprawy związane z kryzysem praworządności czy też tzw. reformą sądownictwa. Reformą, która nie tylko pociągnęła za sobą niekorzystne dla Polski rozstrzygnięcia sądów międzynarodowych. Reformą, która zwróciła oczy całej Europy na Polskę, niegdyś prymuskę w nadrabianiu strasburskich zaległości, teraz – w gronie najgorszych uczniów (Rosji, Turcji, Węgier) patrzącej jak tylko te strasburskie standardy kwestionować.

Mamy więc sprawę sędziego Rutkiewicza z Sądu Rejonowego w Elblągu (skarga nr 18380/22), który umorzył postępowanie karne przeciwko prokuratorowi z uwagi na uchylenie mu immunitetu przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego, organu, który w świetle orzecznictwa TSUE i Sądu Najwyższego nie stanowi „sądu ustanowionego ustawą”. Skarżący uznał, że Izba Dyscyplinarna nie jest niezależnym sądem ustanowionym na mocy prawa i w rezultacie nie może skutecznie i zgodnie z prawem uchylić immunitetu prokuratora.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Test na niezawisłość sędziego nie zablokuje wypłaty pieniędzy z UE

Obaj koalicjanci zapewniają, że uzgodnili wszystko, co istotne ws. warunków wypłaty pieniędzy z UE.

Skutkiem zastosowania przez sędziego orzecznictwa unijnego było zarządzenie przez prezesa jego sądu odsunięcia go od wykonywania obowiązków służbowych na podstawie nowatorskiego zastosowania art. 130 § 1 i 2 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych. Zastępca rzecznika dyscyplinarnego postawił mu zarzut przewinienia służbowego w postaci działania kwestionującego umocowanie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej a także przestępstwo nadużycia władzy.

Arbitralne zawieszenie

Skarżący został następnie zawieszony w czynnościach sędziowskich na czas trwania postępowania dyscyplinarnego z obniżeniem mu wynagrodzenia o 40 proc. Orzekła o tym Izba Dyscyplinarna, której status kwestionował.

W swojej skardze do Strasburga skarżący podnosi, że jego sprawę rozpoznaje organ, który nie spełnia wymogów „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą” na podstawie art. 6 ust. 1 Konwencji. Skarży się również na podstawie art. 8 Konwencji, że jego arbitralne zawieszenie negatywnie wpłynęło na jego reputację zawodową, a w konsekwencji doprowadziło do naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego.

Druga komunikacja dotyczy sprawy Półtorak-Libura i Libura p. Polsce (skarga nr 43211/21) oraz statusu tzw. neo-sędziego zasiadającego w składzie Sądu Najwyższego, który rozpoznał skargę kasacyjną skarżących.

Skarżący zarzucają, że ich sprawa została rozpoznana przez skład Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, w którym był sędzia wybrany z rekomendacji Krajowej Rady Sądownictwa z naruszeniem ich prawa do „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą”, gwarantowanego przez ustawę. Rozstrzygnięcie w tej sprawie wydaje się jednoznaczne w świetle dotychczasowego orzecznictwa, a w szczególności wyroków Trybunału w sprawach Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce z 3 lutego 2022 r. i Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii z 1 grudnia 2020 r.

Nóż i leki nadające się do samobójstwa

Włoskie władze nie uchroniły kobiety i jej rocznego dziecka przed przemocą (Landi przeciwko Włochom, skarga nr 10929/19). Nie zrobiły nic, by zapobiec tragedii matki i jej zmarłego syna przed agresją nieobliczalnego ojca dzieci. Pomimo zgłaszanych przez nią incydentów z nasilającą się agresją, odsyłaniem agresora do psychiatry, zawsze koniec końców wracał do domu i zaczynał znęcać się nad domownikami. W konsekwencji, zadźgał nożem roczne dziecko, pobił i dźgnął jego matkę oraz jeszcze jedno dziecko.

W swojej skardze do Trybunału strasburskiego pani Landi twierdziła, że ​​państwo włoskie nie podjęło wymaganych działań w celu ochrony jej i jej dwójki dzieci przed przemocą domową wyrządzoną przez jej partnera, która doprowadziła do zabójstwa jej rocznego syna i usiłowania jej zabójstwa w 2018 r.

Trybunał zauważył, że władze krajowe nie dopełniły obowiązku przeprowadzenia natychmiastowej i proaktywnej oceny ryzyka możliwości powtórzenia się aktów przemocy popełnionych przeciwko pani Landi i jej dzieciom oraz podjęcia środków operacyjnych i zapobiegawczych w celu zmniejszenia ryzyka i ochrony osób zainteresowanych. W szczególności władze pozostały bierne w obliczu poważnego ryzyka złego traktowania pani Landi, a ich bezczynność umożliwiła partnerowi skarżącej dalsze grożenie, nękanie i atakowanie jej bez przeszkód i bezkarnie.

Władze powinny były ocenić ryzyko ponownej przemocy i podjąć odpowiednie i adekwatne środki. Takie środki mogły zostać podjęte przez władze, zgodnie z włoskim ustawodawstwem, bez względu na to, czy wniesiono skargę lub jakakolwiek zmiana w postrzeganiu ryzyka przez ofiarę. Władze nie zareagowały ani natychmiast, jak jest to wymagane w przypadkach przemocy domowej, ani w żadnym innym momencie. W związku z tym nie wykazano wymaganej staranności i nie dotrzymano obowiązku ochrony życia pani Landi i jej syna. Jednocześnie Trybunał nie uznał, że kwestionowane uchybienia mogą być postrzegane jako wskazujące na jakąkolwiek dyskryminującą postawę ze strony władz. Skarga dotycząca art. 14 (zakaz dyskryminacji) w związku z art. 2 była zatem oczywiście bezzasadna. Trybunał przyznał skarżącej słuszne zadośćuczynienie w wysokości 32 tys. euro.

Niezwykle ciekawa jest też sprawa pana Lingsa, lekarza, który w 2015 r. założył stowarzyszenie o nazwie „Lekarze na rzecz eutanazji” dla lekarzy, którzy chcą, aby eutanazja była legalna w Danii (Lings przeciwko Danii, skarga nr 15136/20). W tym celu skarżący przygotował przewodnik „Leki nadające się do samobójstwa”, dostępny w internecie. Poradnik zawierał szczegółową procedurę popełnienia samobójstwa, w tym listę około 300 powszechnie stosowanych środków farmaceutycznych, które mogą doprowadzić do śmierci oraz opis dawki wymaganej do samobójstwa. Zgodnie z prawem duńskim opublikowanie takiego przewodnika w internecie lub w innym miejscu było zgodne z prawem.

Problem polegał na tym, że w wywiadzie radiowym w 2017 r. lekarz przyznał się, że pomógł umrzeć pacjentowi ze śmiertelną chorobą płuc, podając mu odpowiedni lek. Ponieważ pomoc w samobójstwie jest zakazana, oskarżony został skazany, wymierzono mu 40 dni pozbawienia wolności w zawieszeniu i cofnięto licencję na wykonywanie zawodu lekarza.

W swojej skardze do Strasburga wskazywał na naruszenia jego prawa do wolności wypowiedzi (art. 10). Trybunał stwierdził jednak, że władze działały w ramach swojego szerokiego uznania, skazując pana Lingsa. Stosowne prawo kryminalizowało konkretne akty wspomaganego samobójstwa, wina skarżącego została udowodniona. Problemem zaś wbrew twierdzeniom skarżącego nie było dostarczanie informacji o możliwości popełnienia samobójstwa, ale czynne pomaganie w jego popełnieniu.

Z islamu na chrześcijaństwo

Trybunał uznał w sprawie M.A.M. przeciwko Szwajcarii (skarga nr 29836/20), że wydalenie do Pakistanu obywatela tego kraju, który nawrócił się na chrześcijaństwo w Szwajcarii, groziło naruszeniem jego praw wynikających z Konwencji. Sprawa dotyczyła ewentualnego wydalenia skarżącego.

MAM jest obywatelem Pakistanu, który zmienił wiarę - z islamu na chrześcijaństwo - podczas pobytu w Szwajcarii, gdzie przybył w 2015 roku i gdzie jego wniosek o azyl został odrzucony. Trybunał jednogłośnie stwierdził, że w przypadku wykonania decyzji o wydaleniu skarżącego do Pakistanu doszłoby do naruszenia art. 2 (prawo do życia) i art. 3 (zakaz tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wobec braku oceny ryzyka, na jakie narażony był skarżący ze względu na ogólną sytuację chrześcijan nawróconych w Pakistanie oraz jego własną sytuację osobistą.