Wyborcze konkrety. Sprzeczności Tuska, wypalenie PiS

Jeśli przyjąć, że polska polityka jest przede wszystkim produktem kultury spektaklu, możliwe, że wyścig na konwencje programowe w ostatnią sobotę wygrała Koalicja Obywatelska. Donald Tusk był żwawszy niż Jarosław Kaczyński (choć jak zwykle przesadnie drapieżny), wystąpienia jego ludzi krótsze i przynajmniej brzmiące konkretniej niż rozwlekłe mowy PiS-owskiego areopagu. 74-letni Kaczyński nadal mówi z głowy, podobnie jak 66-letni Tusk. Ale dramaturgia jego wystąpień i tembr jego głosu kojarzą się z urzędową nudą.

Skądinąd mało kto był w komfortowej sytuacji porównywania wszystkiego. Obie główne konwencje trwały w tym samym czasie. TVP pokazała wyłącznie obrady PiS. Polsat i w mniejszym stopniu TVN próbowały skakać z Tarnowa, gdzie zebrała się KO, do Końskiego, gdzie swój program ogłaszało Prawo i Sprawiedliwość. Trudno to jednak było w całości ogarnąć nawet uważnemu widzowi.

Czytaj więcej

Plus Minus

Piotr Zaremba: Czasów stalinizmu nie można oceniać według kryteriów nawet z późniejszego PRL

Jako dziennikarz polityczny mam poczucie, że parę razy w życiu coś ważnego napisałem, ale bez dwóch zdań – teatr telewizji się mniej zdezaktualizuje. Mam wrażenie, że „Praski Reytan” to widowisko nie tylko dla widzów z jednej bańki, że przekraczam tu rozmaite podziały - mówi Piotr Zaremba, publicysta, historyk i pisarz.

Tusk zawsze o jednym

Obie główne mowy ogarnąć się dało. I powtórzę, może Tusk zaprezentował lepsze aktorstwo, ale gdy przychodzi do zderzeń merytorycznych, bilans jest już dla mnie mniej jednoznaczny.

Uderzające, że Tusk mowę poświęconą tak zwanym 100 konkretom na 100 dni rządów zaczął od personalnych ataków na liderów obozu przeciwnika. Jak zdołał wpleść w teoretycznie programowe wystąpienie opowieść o tym, jak to rzekomo kiedyś jako premier zwalniał Mateusza Morawieckiego z funkcji swojego doradcy, bo tamten miał realizować interes swojego banku, a nie interes Polaków? Trudno to nawet precyzyjnie odtworzyć. Była to szkatułkowa opowieść, choć sugestywna.

Gorzej, że lider KO-PO nie objaśnił, właściwie w imię jakich wartości i jakiej wizji Polski dąży do władzy. Polacy mają wynająć jego ugrupowanie (użył takiej formułki) po to, aby położyć kres pisowskiemu kataklizmowi. Rafał Trzaskowski zapowiadający później, że nie wymieni ani razu nazwy partii Kaczyńskiego, mimowolnie ośmieszył tę stylistykę. Tusk zrobił to przecież tyle razy, ile tylko się dało.

Wystąpienie Kaczyńskiego było przewlekłe i pedantyczne. Jeśli poprzedzane radami PR-owców co do formy, to daremnymi. Ale to prezes PiS opisał aksjologiczne podstawy swojej władzy i swojej kampanii, streszczając pierwsze rozdziały 300-stronicowego programu. Można polemizować z tym, co podstawiał pod takie pojęcia jak „Wartość życia ludzkiego”, „Wolność”, „Solidarność”, „Równość”, „Rodzina”, „Naród”, „Bezpieczeństwo” czy „Państwo”, ale przynajmniej wiemy, co oznacza jego zapowiedź wyrównywania socjalnych różnic, obrony tradycyjnej rodziny, narodowej wspólnoty czy suwerenności Polski. U Tuska na tej konwencji aksjologia była głęboko zamaskowana.

Nowa Solidarność, czyli opozycja

Konsekwencją były kompletnie różne oferty. Ledwie kilka dni przed sobotnim starciem gigantów pisałem, że Tusk podczas obchodów rocznicy Porozumień Sierpniowych w Gdańsku przedstawił czytelnie swoje podejście do obecnego starcia. Ma to być starcie obozu wolnościowego z pisowskim autorytaryzmem. Aby je opisać, były premier nie zawahał się snuć analogii do pierwszej Solidarności walczącej z monopolem władzy w imię godności „prostego człowieka”. Od Lecha Wałęsy nie oczekiwano w latach 80. spójnego planu rządzenia.

Różnica jest jednak taka, że Solidarność do roku 1989 o władzy marzyć nie mogła, a nawet do kontraktowych wyborów szła bardziej jako potencjalny kontroler PZPR niż jej zmiennik, co zmieniło się dopiero potem. Koalicja Obywatelska za kilka tygodni może tworzyć rząd. Z jakim scenariuszem, poza moralistycznymi zapowiedziami, że rozliczy poprzedników z korupcji i łamania praworządności?

Opowieści o „prostym człowieku” mogłyby wskazywać na socjalny egalitaryzm, ale przecież Tusk używał języka ze wszystkich możliwych politycznych słowników – od wolnorynkowego po związkowy. A nade wszystko preferował kampanię czysto reaktywną. Dziś jeden incydent, jedna wpadka PiS była tematem, jutro następna.

Zdawać by się mogło, że ogłoszenie „100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów” zakończy czas unikania planów i scenariuszy. Ale przecież tak nie jest. W swoim przemówieniu lider KO-PO mieszał sprawy kluczowe, jak postulat podwyższenia kwoty wolnej od podatku z 30 do 60 tys. zł, z tak błahymi jak obniżenie VAT dla salonów piękności na równi z fryzjerskimi. A przecież dopiero co platformersi obśmiewali błahość niektórych propozycji PiS (lepsze posiłki w szpitalach czy bon na wycieczki po kraju dla młodzieży szkolnej).

Co jeszcze istotniejsze, nadal wszystkie słowniki są w użyciu równocześnie. Tusk nieustannie rozlicza obóz rządzący łącznie z prezesem NBP Adamem Glapińskim z inflacji i drożyzny, a równocześnie proponuje 30-proc. podwyżki dla nauczycieli, a 20-proc. dla reszty budżetówki. To oznacza propozycję gaszenia pożaru benzyną. W tym samym czasie ludzie liberalnej opozycji w Radzie Polityki Pieniężnej sprzeciwiają się obniżce stóp procentowych.

Każdy obóz polityczny, każdy lider w demokracji próbuje do pewnego stopnia prezentować różne poglądy równocześnie, czasem sprzeczne. Tu jednak mamy skrajną wersję takiego podejścia.

Czytaj więcej

Plus Minus

Między Wołyniem i NATO. Jak przełamać historyczną klątwę

Przy wszystkich różnicach można dostrzec wiele analogii w relacjach Polski z Litwą i Ukrainą po 1990 roku. Przykład stosunków Warszawy z Wilnem pokazuje, że kluczem w pojednaniu i nowym braterstwie są wspólne cele geopolityczne, delikatność w miejsce presji i wreszcie cierpliwość. PiS-owi nieraz jej brakowało, na szczęście nie stracił jej nigdy prezydent Andrzej Duda. Dyskretny i nadzwyczaj skuteczny w sąsiedzkiej dyplomacji.

Zerknijmy na konkrety

Kto nie chce oceniać nowej, bardziej „programowej” Koalicji czy Platformy Obywatelskiej po słowach lidera, powinien sięgnąć do samego spisu konkretów. Robią one wrażenie całkiem przypadkowej listy, spisanej na pół godziny przed partyjnym zlotem. Są to zdawkowe punkty, pozbawione jakiegokolwiek szerszego opisu, przede wszystkim choćby próby objaśnienia, jak te cele osiągnąć. Czasem są one same w sobie wręcz nieczytelne.

Co ma oznaczać „Obniżenie kosztów prowadzenia gospodarstw” z rozdzialiku o rolnictwie? A „Ochrona polskiego munduru” z części poświęconej obronności? Dotychczas to raczej PiS wymachiwał takim hasłem, ciekawe więc byłoby się dowiedzieć, co ma na myśli formacja Tuska.

Rozdział o bezpieczeństwie składa się z dwóch punktów: rozliczenia komendanta policji z akcji przeciw Strajkowi Kobiet oraz rozliczenia policji z innych akcji usługowych wobec władzy. Czy na pewno po ewentualnym spełnieniu tych dwóch zapowiedzi Polacy będą się czuli bezpiecznie? „Kultura” skwitowana jest obietnicą „zniesienia cenzury” (gdzie?) oraz obietnicą uchwalenia ustawy o zawodzie artysty. To ostatnie nawet na czasie, skoro minister Piotr Gliński włożył kij w mrowisko, tłumacząc, że takiej ustawy PiS nie uchwali z powodu niechęci jego elektoratu do artystycznych celebrytów. Ale czy ewentualne przyjęcie takiego projektu zapewniającego artystom specjalny fundusz emerytalny przez obecną opozycję (na jakich zasadach?) zamyka temat przyszłej polityki kulturalnej rządu premiera Tuska?

Tak jest w zasadzie ze wszystkim. Prezydent Trzaskowski rzucił populistyczny pomysł uwolnienia dzieci i młodzieży od szkolnych prac domowych. Ale w tekście tego nie ma, skądinąd wizja przyszłej edukacji to jedynie „odpolitycznienie szkoły”, podwyżki dla belfrów i likwidacja przedmiotu historia i teraźniejszość. Z tym ostatnim akurat się zgadzam, ale czy wyłania się z tego spójna wizja systemu edukacyjnego?

Także we fragmencie dotyczącym służby zdrowia niewiele mamy nowości, a zupełnie nie dostajemy konkretów na temat poprawy jej finansowania. O tyle to istotne, że cała liberalno-lewicowa opozycja ogłasza nieustannie domniemaną zapaść usług publicznych jednym z największych zaniedbań pisowskiej władzy. Co jednak w zamian?

Kto za to zapłaci?

Odrobinę szersze są zapowiedzi dotyczące gospodarki i sfery społecznej. Przedsiębiorcom obiecuje się m.in. przywrócenie zryczałtowanej składki zdrowotnej, kobietom wracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka tzw. babciowe, wszystkim wspomnianą radykalną podwyżkę kwoty wolnej od podatku (czemu kiedyś ten obóz był przeciwny) oraz zniesienie bankowego podatku Belki.

Jest to, gdy podliczyć sumy, bardzo kosztowne, ale zarazem powraca pytanie o jakąkolwiek spójność wizji społeczeństwa. KO-PO chce przywrócenia niedziel handlowych – w interesie konsumenta, a nie pracownika. A przecież całkiem niedawno Tusk eksperymentował z myślą o skróceniu czasu pracy dla wszystkich. Tu jednak tego nie znajdziemy. Dlaczego? Pomysły rodzą się i gasną w głowie lidera.

Mamy oczywiście obietnicę legalizacji aborcji na życzenie. To na razie jedyny punkt mający wiązać kandydatów tego bloku wyborczą i klubową dyscypliną. Znamienne jednak, że najdłuższy jest rozdział zapowiadający rozliczenie rządów PiS. Chętnie bym się dowiedział, za co Trybunał Stanu ma czekać na przykład wspomnianego już Glińskiego. Obok obietnic stawiania polityków wymienionych z nazwiska przed Trybunałem lub przed prokuratorem dostajemy zapowiedź czystek w radach nadzorczych spółek Skarbu Państwa, skasowania rozmaitych instytutów potworzonych podczas rządów PiS i „weryfikacji Centralnego Portu Komunikacyjnego”. I znów – z tym ostatnim ja akurat się zgadzam. Ale dominacja reaktywności nad własnymi pomysłami na nowe polityki i nowe instytucje bije po oczach.

Akces lidera Agrounii do tego obozu nie wpłynął w najmniejszym stopniu na rozdzialik o rolnictwie. Nie ma tam nic o ochronie polskiego rynku rolnego, choć dopiero co Tusk z Michałem Kołodziejczakiem u boku gromko go zapowiadał. Nie doczekamy się też choć próby zarysowania przyszłości rolnictwa, coraz mocniej podgryzanego m.in. przez konkurencję produktów z Ukrainy. Z kolei wśród niewielu punktów związanych z ekologią o proponowany zakaz wycinek drzew w miastach spytałbym prezydenta Warszawy Trzaskowskiego, który takim wycinkom nieraz patronował.

Na domniemane pytanie o koszty pomysłów finansowych Tusk odpowiedział coś takiego: „Wiecie, z czego można sfinansować nasze konkrety? Z naszej uczciwości i kompetencji”. Czy to nie przypomina sławnego pisowskiego: „Wystarczy nie kraść”? Skądinąd KO zwalnia się w ten sposób z myślenia systemowego. To lepsi ludzie, jakimi podobno dysponuje ta formacja, mają zrobić tak, żeby, owszem, kosztowało więcej, ale nie aż tak dużo, jak można by się obawiać.

Czytaj więcej

Plus Minus

Trzecia droga? Raczej Konfederacja, a nie Hołownia i Kosiniak-Kamysz

Coraz mocniej powątpiewam w żywotność tandemu Hołowni i Kosiniaka-Kamysza. Choćby dlatego, że wyrazistą alternatywę dla PiS i PO podsuwa nam dziś raczej Konfederacja.

Widmo rozdawnictwa nadciąga

Z rozbawieniem słuchałem posłanki Polski 2050 (a w tej chwili kandydatki Trzeciej Drogi) Joanny Muchy, która po własnej konwencji i konwencji bloku Tuska zwołanych na tę samą sobotę słała w rozmowie z Marcinem Fijołkiem w Polsat News uspokajające komunikaty. Jej zdaniem równoległe obrady dowodziły zbliżania się stanowisk potencjalnych koalicjantów mających po wyborach rządzić wspólnie.

Z jednej strony posłanka Mucha ewidentnie osłabia takimi deklaracjami (jak zresztą wszyscy pozostali politycy Trzeciej Drogi) siłę konkurencyjną swojego ugrupowania w starciu z Tuskiem. Z drugiej zaś Mucha „nie zauważa”, że pomysły KO-PO są bardziej rozdawnicze i proinflacyjne niż to wszystko, co prezentuje dziś PiS.

A przecież na swojej konwencji Trzecia Druga próbowała formułować oddzielny komunikat. Są formacją ludzi ciężkiej pracy sprzeciwiającą się nadmiernemu rozdawnictwu – w imię etosu zaradności i przedsiębiorczości. I wprawdzie na liście jej pomysłów nie widać specjalnie wielu ofert sprzyjających przedsiębiorczym, ale nie ma też, przyznajmy, budżetowej ekstrawagancji.

Jest ona natomiast zapisana w wielu spośród „100 konkretów” KO-PO. Z kolei Lewica idzie jeszcze dalej w oferowaniu ekonomicznej utopii: z krótszym czasem pracy i astronomicznymi podwyżkami. Ale i tak w jej przekazie dominuje ideologia – z otwarcie podnoszonym przez posłanki Lewicy hasłem „Aborcja jest OK”.

Gruby buch PiS i wypalenie

Co na tym tle prezentuje PiS będący tłem dla nieustających monologów prezesa Kaczyńskiego? O ile „100 konkretów na 100 dni” można przeczytać w pięć minut, o tyle program formacji rządzącej jest w swojej pełnej wersji grubym buchem, trudnym do przebrnięcia. Po katalogu wartości połowę tekstu zajmuje chwalenie się osiągnięciami ostatnich ośmiu lat. Czytamy o inwestycjach, o ambitnej polityce socjalnej, o uszczelnieniu systemu podatkowego, ale też otrzymujemy drobiazgowe wykazy najróżniejszych przedsięwzięć, przygotowane zapewne przez resorty. Dowiadujemy się, przykładowo, o powstaniu Gminnego Centrum Recyklingu w Ogrodzieńcu. Bardzo łatwo się w tym pogubić.

Zarazem kiedy PiS przechodzi do planów na kolejne cztery lata (a w zasadzie nawet do roku 2033), też trochę się gubimy w zapowiedziach równie szczegółowych, co niekonkretnych. Czytamy pochwały samych siebie za zwiększenie nakładów na służbę zdrowia, ale nie znajdujemy zasadniczych recept na likwidację kolejek w przychodniach i szpitalach (poza zapowiedzianą ogólnikowo próbą zwiększenia liczby lekarzy). Także obietnice pomnożenia liczby mieszkań wiązane z postawieniem na budownictwo komunalne są nazbyt ogólnikowe.

To znamienne, że gdy przyszło do wyboru z potężnego tekstu ośmiu „największych konkretów”, trzy były już wcześniej zapowiedziane, a nawet częściowo wdrożone – z 800+ na czele. Pozostałe były zapowiadane w kolejnych dniach tygodnia poprzedzającego konwencję. Obietnica lepszych posiłków w szpitalach i bonu na wycieczki szkolne jawią się jako tyleż błahe, co już kiedyś inicjowane. Z kolei rewitalizacja osiedli z wielkiej płyty i przymus sprzedaży lokalnych produktów rolniczych w sklepach to bardziej deklaracje intencji niż konkretnych posunięć. Skądinąd, co zabawne, to ostatnie proponowała kiedyś Agrounia. Jednak to nie Koalicja Obywatelska, ale obecnie rządzący wzięli to na sztandary.