Polskie weto w sprawie budżetu unijnego służyć ma opamiętaniu się instytucji unijnych przed naruszaniem traktatu. Uzasadnienie weta znajduje się w opinii Służby Prawnej Rady Unii Europejskie. Nie osiągnięto jednomyślności w sprawie budżetu unijnego na lata 2021–2027 – tak najkrócej można opisać zgłoszoną przez Polskę zapowiedź weta podczas poniedziałkowego (16 listopada 2020 r.) spotkania stałych przedstawicieli (ambasadorów) państw członkowskich Unii Europejskiej. Chodzi o wetowanie projektu rozporządzenia Rady ustanawiającego wieloletnie ramy finansowe (WRF) na lata 2021–2027.
Czytaj także:
Prof. Gontarski: Na wecie relacje Polski z Unią Europejską się nie kończą
Instrument odbudowy
Wydawałoby się, że nic się nie stanie, jeśli Polska zawetuje. Będziemy mieli prowizorium (art. 312 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej), co oznacza stosowanie od nowego roku rozporządzenia dotyczącego obecnych ram finansowych 2014–2020. Jednak rozporządzenie to nie przewiduje nowego instrumentu odnowy. Mówimy o zaproponowanym podczas szczytu unijnego z lipca br., po raz pierwszy w historii integracji europejskiej, jednorazowym Instrumencie Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy (Next Generation EU). Ma to być źródło finansowania w związku z pandemią Covid-19. Zarówno WRF, jak i instrument odbudowy oparte są na tym samym akcie, tj. decyzji o zasobach własnych Unii (art. 311 akapit trzeci TFUE). W myśl pkt 5 konkluzji Rady Europejskiej (wspomniany lipcowy szczyt) z 17–21.07.2020 r. Komisja Europejska w odniesieniu do Next Generation EU zostanie uprawniona – właśnie na mocy decyzji w sprawie zasobów własnych – do zaciągnięcia w imieniu Unii pożyczek na rynkach kapitałowych do wysokości 750 mld EUR w cenach z 2018 r.; niespotykana w historii Unii federalizacja i to poprzez uwspólnotowienie długu. Decyzja o zasobach własnych wchodzi w życie po ratyfikacji przez państwa członkowskie (zd. trzecie akapit trzeci art. 311 TFUE).
Polski minister może zawetować rozporządzenie ustanawiające WRF (wymagana jest jednomyślność Rady – art. 312 ust. 2 TFUE). Polski parlament może wetować decyzję o zasobach własnych (w Polsce wymagana jest ratyfikacja w trybie ustawowym). Wystarczy jedno z tych wet, aby instrument Next Generation EU nie mógł być stosowany.