Dlaczego Tusk nie pojedzie do Brukseli

Europejscy przywódcy negocjują nowego przewodniczącego Rady Europejskiej. I wbrew dywagacjom polskich mediów w stylu „co po Tusku" nie będzie to premier z Polski. Tusk nie ma wsparcia ze strony najpotężniejszych, jego kandydatura nie mieści się w unijnej układance i nie jest to wybór kompromisowy.

Musi być kompromis

Wybór szefa Rady Europejskiej determinuje poplątana sieć interesów, wpływów, proporcji, parytetów i wymagań. 28 państw układających się w doraźne i trwałe sojusze, gdzie wspólnym mianownikiem dla porozumienia mogą być kwestie ekonomiczne, energetyczne, imigracyjne, ekologiczne, dotyczące rozszerzenia, bezpieczeństwa i relacji z państwami spoza UE itd. Kilka ponadnarodowych rodzin politycznych, które chcą odgrywać rolę w kształtowaniu europejskiej polityki. Parytety geograficzne, mające zabezpieczać to, żeby żadne europejskie regiony nie były poszkodowane. Parytety płci, bo Unia to nie jest staroświecki klub dżentelmenów i na najwyższe stanowiska wybierane są kobiety (wystarczy spojrzeć na skład ostatniej Komisji Europejskiej).

A nadto wymogi kompetencyjne stawiane kandydatom, aspiracje poszczególnych liderów, sympatie i antypatie przywódców. Rada Europejska, którą z urzędu stanowią wszyscy przywódcy państw unijnych, ma zatem przy wyborze jej przewodniczącego twardy orzech do zgryzienia. Zasadą Unii Europejskiej jest kompromis. W UE od zawsze szuka się rozwiązania, które zadowoli wszystkich lub prawie wszystkich (stąd Unia bywa decyzyjnie powolna lub w ogóle niezdecydowana, jak przy reakcji na bandyckie poczynania Putina na Ukrainie). Osiąganie kompromisu było łatwiejsze w czasach szóstki, dwunastki czy nawet piętnastki. Ale i w gronie 28 unijny prezydent zostanie zgodnie znaleziony. Nie będzie to jednak Donald Tusk, ponieważ:

Po pierwsze, Cameron. Premierowi Wielkiej Brytanii został już przy wyborze nowych władz unijnych utarty nos. Wbrew jego kategorycznemu sprzeciwowi na szefa Komisji Europejskiej został wybrany Jean-Claude Juncker. Była to spora – nie tylko wizerunkowa – porażka lokatora z Downing Street, która w połączeniu ze słabym wynikiem konserwatystów w wyborach do Parlamentu Europejskiego doprowadziła do poważnej rekonstrukcji jego gabinetu. Jak donosi brytyjska prasa, David Cameron na ostatnim brukselskim szczycie jasno dał wyraz, że Tusk nie jest dobrym kandydatem na szefa Rady Europejskiej i wskazał na premier Danii.

Zresztą panowie mają swoje zaszłości. W styczniu Donald Tusk w rozmowie telefonicznej z premierem Wielkiej Brytanii mocno go krytykował za słowa o Polakach „nadmiernie" korzystających z brytyjskich zasiłków. Mało prawdopodobne jest, że europejscy przywódcy zdecydują się upokorzyć Camerona. Mimo że Rada Europejska wybiera przewodniczącego kwalifikowaną większością głosów, to na pewno jej członkowie nie zdecydują się na kolejne przegłosowanie szefa brytyjskiego rządu, któremu wówczas nie pozostałoby nic innego jak rekomendowanie Brytyjczykom podczas referendum wystąpienia z UE. Należy pamiętać, że Wielka Brytania jest trzecim największym unijnym państwem i lekceważenie jej stanowiska na pewno się nie zdarzy.

Niemcy wolą Danię

Po drugie, Merkel. Nie jest prawdą, że Tusk jest kandydatem Angeli Merkel. Nie kwestionując bardzo dobrych relacji pomiędzy szefami rządów Polski i Niemiec, trzeba mocno zaznaczyć, że kanclerz Niemiec najpierw zaproponowała stanowisko szefa Rady Europejskiej premierowi Holandii Markowi Ruttemu, który jednak odmówił. Obecnie Angeli Merkel ponoć najbliższa jest kandydatura premier Danii Helle Thorning-Schmidt (szerzej znana na świecie z selfie z Barackiem Obamą podczas pogrzebu Nelsona Mandeli).

Tusk nie jest zatem kandydatem forsowanym przez Merkel, co potwierdził on sam w wywiadzie podczas ostatniego unijnego szczytu. W kontekście kandydatury Polaka to bardzo ważne, bo – po pierwsze – raczej nikt inny poza kanclerz Niemiec nie będzie proponował Tuska i – po drugie – głos najbardziej wpływowej kobiety świata będzie kluczowy dla tego wyboru. Jeżeli Merkel stawia na premier Danii, Donald Tusk jest bez szans.

Po trzecie, Juncker. Były wieloletni premier Luksemburga Jean-Claude Juncker – nowy przewodniczący Komisji Europejskiej – został wybrany z nadania Europejskiej Partii Ludowej (EPP). Do tej rodziny należy Platforma Obywatelska. Skoro więc na czele Komisji stoi chadek, to raczej Radzie Europejskiej przewodniczyć będzie socjalista. W takiej konstelacji szefem unijnej dyplomacji wybrany zostanie konserwatysta (to szansa dla Radosława Sikorskiego).

Nie tracę tutaj z pola widzenia przewodniczącego Parlamentu Europejskiego (socjalista Martin Schulz), jednakże uważam, że jest to bez znaczenia dla wyboru w unijnej egzekutywie, ponieważ przewodniczących europarlamentu zawsze jest dwóch podczas kadencji (poprzednio Buzek i Schulz z przeciwnych partii), podczas gdy kadencja szefa Komisji trwa pięć lat, a szefowie Rady (Van Rompuy) i dyplomacji (Ashton) też pozostawali na stanowisku pięć lat. Stąd dla partyjnej układanki w Komisji i Radzie wydaje się bez znaczenia, kto jest przewodniczącym Parlamentu, bo i tak zostanie wymieniony w połowie kadencji.

Podobny układ „frakcyjny", tyle że na odwrót, obowiązywał w poprzedniej kadencji – szefem Komisji był socjalista Barroso, przewodniczącym Rady chadek Van Rompuy, szefową dyplomacji lewicowa Ashton. Dla zrównoważenia zatem siły konserwatystów, którzy zyskali najważniejsze stanowisko w instytucjach Unii (przewodniczący KE), na czele Rady powinien stanąć kandydat z porozumienia Socjalistów i Demokratów. Tutaj znów wyłania się nazwisko Thorning-Schmidt, która jest socjaldemokratką. W każdym razie, patrząc przez ten pryzmat, nie będzie to Tusk.

Po czwarte, języki. Premier Tusk nie włada językiem francuskim, a angielskim w stopniu niewystarczającym (intensywnie się uczy). Co prawda obowiązkowo angielskim i francuskim musi władać tylko szef Komisji Europejskiej, jednak przy wyborze przewodniczącego Rady Europejskiej jest to też istotne kryterium (obecny przewodniczący Herman Van Rompuy mówi nimi doskonale). Trudno bowiem sobie wyobrazić, żeby „prezydent Unii", którego zgodnie z traktatem lizbońskim głównym zadaniem jest przewodniczenie i prowadzenie prac Rady Europejskiej, nie władał perfekcyjnie językami, którymi zwyczajowo posługują się unijni urzędnicy, dyplomaci oraz polityczni liderzy.