Była też zawsze opcja trzecia, najłatwiejsza, choć nie bezkosztowa: nic nie robić i dać się ponieść przez nurt wydarzeń. Tę ostatnią możliwość zmarła niedawno Jadwiga Staniszkis uznawała za podstawową cechę postkomunistycznej transformacji i przykład zjawiska, który opisywała jako brak sterowności polskiego państwa.
Gra o swoje w Unii Europejskiej. Dlaczego Polsce przychodzi to z takim trudem
Strategię wyłączania się z narzuconych rozwiązań do perfekcji opanowaną mieli Brytyjczycy. Jednak po ich wyjściu z Unii ten model postępowania utracił głównego politycznego promotora. Pozostawał więc udział w grze lub podążanie za innymi. W przypadku Polski o wyborze przesądza geopolityka, rosnące zasoby i niesłabnące ambicje. Skoro jednak ten wybór jest tak oczywisty, dlaczego tak trudno wprowadzić go nam w życie?
Unia staje się coraz bardziej strukturą zarządzaną przez biurokratyczny centralizm. Ma on swoją wewnętrzną logikę, ale nie ma własnych granic
Można zawsze, nie bez racji całkiem, wskazać na strukturalną asymetrię w Europie, od wieków działającą na naszą niekorzyść, na historyczne zapóźnienie, na długotrwałe pozbawienie nas szans samodzielnego rozwoju państwowego. Jest jednak też pewna cecha, która sprawia, że tak trudno jest nam dzisiaj wziąć udział w grze i wyciągnąć z niej swoje.
Część państw UE wciąż działa według wyuczonego postimperialnego i postkolonialnego paradygmatu
Unia staje się coraz bardziej strukturą zarządzaną przez biurokratyczny centralizm. Ma on swoją wewnętrzną logikę, ale nie ma własnych granic. Wyznaczają je państwa, przede wszystkim dwa kluczowe z nich, które, o czym zapominamy, działają według pewnego historycznego wzorca własnego rozwoju. I chociaż nie ma już w europejskiej polityce dawnego imperializmu czy kolonializmu, tak charakterystycznego dla czasów XIX czy częściowo XX wieku, to państwa te nadal działają w Unii według wyuczonego postimperialnego i postkolonialnego paradygmatu.