Jak zatrzymać truciznę

Masowe zatrucia dopalaczami postawiły na nogi wszystkie służby. Resorty edukacji, zdrowia i spraw wewnętrznych zapowiedziały kampanie ostrzegawcze i intensyfikację walki z branżą dopalaczową.

Eksperci uważają, że nadejście takiej fali zatruć jak na Śląsku było kwestią czasu, bo rząd po akcji z 2010 r. i zamknięciu 1,4 tys. sklepów z dopalaczami odpuścił, pozwalając branży rozwinąć skrzydła.

– Trzeba radykalnie zmienić prawo i stworzyć jedną instytucję zajmującą się problemami uzależnień. A nie planować profilaktykę dopiero wtedy, kiedy ludzie zaczynają umierać – mówi prof. Mariusz Jędrzejko, specjalista ds. uzależnień i autor pojęcia „dopalacze".

W całym ubiegłym roku zatruło się nimi 2,5 tys. osób, a do maja obecnego – już 2,2 tys. Eksperci uważają, że państwo nie zareagowało stosownie do zagrożenia. Wytykają brak kampanii społecznych, które „biłyby po oczach", i zbyt niskie kary za handel dopalaczami. Oraz to, że dopiero 1 lipca tego roku państwo rozszerzyło listę substancji zakazanych o 114 związków stosowanych w dopalaczach (są od teraz traktowane jak narkotyki).

W poniedziałek szefowa MSW Teresa Piotrowska przekonywała, że państwo działa, i na dowód przypominała m.in. program „Profilaktyka a Ty". Obiecała jego rozszerzenie. Z kolei np. stołeczna policja zapowiada, że od września w szkołach będzie wyświetlać film (już gotowy), na którym sami młodzi ludzie mówią, dlaczego sięgnęli po dopalacze, i ostrzegają przed ich skutkami.

Komendant główny policji Krzysztof Gajewski przypominał zaś, że funkcjonariusze tylko w tym roku skonfiskowali już 80 tys. porcji dopalaczy.

Eksperci zgadzają się, że profilaktyka jest ważna, ale podpowiadają, że potrzeba specjalnych działań.

Prof. Jędrzejko uważa, że potrzebne jest zintegrowane przeciwdziałanie wszystkim uzależnieniom i spójne, kilkuletnie programy profilaktyczne obejmujące szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły średnie. Dziś każda z instytucji, np. sanepid, Krajowe Biuro Przeciwdziałania Narkomanii czy Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, działa na własną rękę.

Poszerzanie listy zakazanych substancji nie wystarcza, bo chemik w dwa dni zmienia skład dopalacza. – Dlatego w prawie należy zapisać, że ten, kto chce wprowadzić na rynek jakąkolwiek substancję o działaniu psychoaktywnym, musi uzyskać atest sanepidu. I ponieść koszty badań – zaznacza Jędrzejko.

Prezydent Sosnowca Arkadiusz Chęciński miesiąc temu zaapelował m.in. do najwyższych władz państwowych o zmiany pozwalające skuteczniej walczyć z dopalaczami. Od jednego z adresatów usłyszał, że to zadanie dla nowego Sejmu, bo obecny już się szykuje na wakacje. – Na krzesła czy zabawki są wymagane certyfikaty, więc tym bardziej powinny być wymagane na dopalacze – mówi Rafał Łysy, rzecznik Chęcińskiego. – Nie może być tak, iż sprzedawca ma na półce dopalacz i twierdzi, że nie wie, co to jest. Podczas kontroli zdarza się to nagminnie.

Kolejna propozycja to zaostrzenie prawa tak, by kary za produkcję i handel dopalaczami były takie jak w przypadku narkotyków (teraz jest tak tylko w przypadku sprzedaży preparatów zawierających substancje z listy zakazanych). Odstraszająco podziałałyby też wysokie grzywny – już teraz mogą sięgać 1 mln zł, ale w górnych granicach nie są wymierzane.

Dr Cezary Tatarczuk, ekspert ds. bezpieczeństwa z Uczelni Kwiatkowskiego w Gdyni, zaznacza: – Tych, którzy produkują i rozprowadzają dopalacze, trzeba przykładnie karać, np. kierować do prac społecznych.

O ile kilka lat temu sprzedaż dopalaczy była domeną indywidualnych importerów, o tyle obecnie w ten biznes wchodzą na dużą skalę gangi. A walka z nimi jest trudniejsza. Policja potwierdza, że gangi narkotykowe zwęszyły w tym interes. – Bardzo często jest tak, że w laboratoriach należących do przestępców znajdujemy i narkotyki, i dopalacze – potwierdza Mariusz Mrozek, rzecznik Komendy Stołecznej Policji.