Ponad dwadzieścia XVIII-wiecznych rzeźb. To wszystko do zobaczenia na Wawelu

Na wawelskiej wystawie po raz pierwszy zobaczyć można wszystkie ocalałe elementy wyposażenia kościoła pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Horodence, zniszczonego po 1945 roku przez władze sowieckie. To, że ocalały, jest zasługą zaangażowania w ratowanie zabytków w latach 60. XX wieku dyrektora Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki Borysa Woźnickiego.

To druga ekspozycja na Wawelu poświęcona arcydziełom Johanna Georga Pinsla, mistrza rokokowego stylu z lwowskiego kręgu, działającego w XVIII wieku na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej. W ubiegłym roku mieliśmy okazję oglądać na wystawie „Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa”, która odniosła wielki sukces, jego rzeźby z kościoła w Hodowicy pod Lwowem. Obejrzało ją 124 tysiące zwiedzających.

Obecny pokaz na Wawelu, skupiający się na dziełach z Horodenki, miejscowości oddalonej od Lwowa o 200 km i od Stanisławowa o 70 km, nosi tytuł „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa”.

Czytaj więcej

Wywiad

Reżyserka Maja Kleczewska: Warszawa nie potrzebuje "Wesela"

„Żeby społeczeństwo mogło się rozwijać, musimy przyglądać się swoim demonom – mówi reżyserka teatralna Maja Kleczewska. Inscenizacja „Dziadów“ przyniosła jej sławę artystki wyklętej. Właśnie została uhonorowała Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Wybitne dzieła, których kunszt zachwyca. Generują niezwykłe emocje

Profesor Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, przypomina, że kościół w Horodence był jednym z najważniejszych zabytków architektury XVIII wieku. Zaprojektował go Bernard Meretyn, twórca m.in. grekokatolickiej cerkwi św. Jura we Lwowie.

I dodaje: – Nie sposób nie myśleć o brutalnej historii, której doświadczyło to miejsce wraz z niesamowitymi rzeźbami Johanna Georga Pinsla, znajdującymi się niegdyś w ołtarzu głównym. Z oryginalnej dekoracji świątyni zachowały się jedynie cztery niemal trzymetrowe figury przedstawiające świętych: Annę, Joachima, Elżbietę i Józefa, anioły ze zwieńczenia, putta, a także częściowo ocalonego Chrystusa z ambony. Pozostała część wystroju kościoła została unicestwiona przez władze sowieckie. Tylko dzięki zaangażowaniu dyrektora Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki Borysa Woźnickiego udało się uratować prezentowane dziś na Wawelu arcydzieła wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Ukrainy.

Podkreśla także, że pokaz niesie potężny ładunek emocjonalny.

– Mamy do czynienia nie tylko z wybitnymi dziełami, których kunszt zachwyca i niejednokrotnie zaskakuje, ale też ze sztuką wywołującą nadal silne emocje, związane również z okrutną, a wcale nie tak odległą przeszłością – zaznacza prof. Betlej. Co więcej, ta historia zatacza dziś koło. Na tym tle rzeźby Pinsla nabierają nowych znaczeń, opowiadając o współczesności i stanowiąc przestrogę w kontekście wojny za naszą wschodnią granicą.

Czytaj więcej

Literatura

Tokarczuk o korpoludkach i wojnie Putina w przedmowie do „Ziemi Ulro" Miłosza

„Ziemia Ulro” Czesława Miłosza z 1977 r. powraca z przedmową Olgi Tokarczuk. Książka w czasach hegemonii katolicyzmu w Polsce uważana była za dziwactwo heretyka. W dobie kryzysu wiarygodności Kościoła stawia Miłosza w roli ponadczasowego kapłana duchowości.

Wystawa zajmuje dwie sale. W pierwszej wyeksponowano wszystkie zachowane rzeźby z ołtarza głównego. Cztery monumentalne, trzymetrowej wysokości figury z drewna lipowego, przedstawiają najbliższą rodzinę Marii: św. Józefa, św. Annę, św. Elżbietę i św. Joachima. Pierwotnie otaczały obraz Marii znajdujący się w ołtarzu głównym. Są też dwie rzeźby adorujących aniołów ze zwieńczenia ołtarza głównego.

Rzeźba adorującego anioła z lewej strony ołtarza po raz pierwszy prezentowana jest w całości po połączeniu jej głowy, przechowywanej w Muzeum Sztuki Przykarpacia w Stanisławowie (Iwano-Frankowsk), i torsu ze zbiorów Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woźnickiego. Postać wydaje się unosić w powietrzu.

Figury noszą ślady uszkodzeń. Jedna z rzeźb twarz odrąbano siekierą

Wszystkie rzeźby noszą ślady dramatycznych wydarzeń. Z rzeźby anioła z prawej strony pozostał właściwie tylko destrukt – ociosany tors ze śladami białej polichromii. Pierwotnie wszystkie figury powstałe w połowie XVIII wieku były polichromowane na biało. Potem przy użyciu szczotek drucianych barbarzyńsko odarte zostały z misternie wykonanej polichromii chipolin, widać więc surowe drewno, z którego zostały wykonane.

Figury noszą ślady i innych poważnych uszkodzeń. Rzeźba św. Anny została przepiłowana wzdłuż, siekierą odrąbano jej twarz, w wielu miejscach ułamane są zagięcia fałdów szat. Najlepiej zachowana jest figura św. Elżbiety.

Rzeźba św. Joachima wywołuje najwięcej emocji.

Czytaj więcej

Kultura

Piotr Bernatowicz odwołany z Zamku Ujazdowskiego. Kieruje Kamila Bondar

Ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska powołała Kamilę Bondar na stanowisko p.o. dyrektora Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Piotr Bernatowicz odwołany w związku z nieprawidłowościami dotyczącymi wynagrodzeń.

– Joachim z jednej strony wydaje się być rzeźbą prawie kompletną, z misternie wykonaną twarzą, rzęsami, kosmykami brody czy paznokciami i ekspresyjnymi fałdami szat. Z drugiej strony dziura, która powstała po rozpiłowaniu drewna, daje wstrząsający efekt. Figura św. Józefa nie ma twarzy, prawej stopy i prawej ręki – mówi kuratorka dr Agata Dworzak.

Mimo wszystkich tych zniszczeń postacie uchwycone w ruchu oddają dramaturgię kompozycji i działają na widza z niezwykła siłą, wzbudzając podziw dla stylu artysty o przerysowanej ekspresji i zawartym w nim ładunku emocji.