Mikołaj Małecki: Ustawa naprawcza kodeksu nie naprawia

Skaza niekonstytucyjności

Nie można przejść obojętnie obok skali naruszeń konstytucji, gdy rzutem na taśmę przesuwano dzień wejścia w życie nowelizacji kodeksu karnego. Pod pozorem poselskiej poprawki do przypadkowego projektu obejmującego procedurę cywilną ukryto w rzeczywistości nową inicjatywę ustawodawczą, dotyczącą nowelizacji kodeksu karnego. Inicjatywa ustawodawcza nie spełniła wymogów wniesienia jej przez uprawniony podmiot oraz wymogów dotyczących zawartości projektu aktu prawnego rangi ustawy, co stawia pod znakiem zapytania uznanie, że mieliśmy tu do czynienia z uchwaleniem „ustawy” w rozumieniu konstytucyjnym. W rezultacie naruszeń konstytucji w obszarze inicjatywy ustawodawczej znowelizowany w styczniu 2023 r. przepis o vacatio legis ustawy z 7 lipca 2022 r. może być kwestionowany jako wytwór aktywności podmiotu nieuprawnionego.

Co więcej, w procedurze legislacyjnej nie dochowano standardu trzech czytań sejmowych (inicjatywa została zgłoszona po drugim czytaniu projektu ustawy), nie spełniono również konstytucyjnych wymogów „poprawki” do projektu pod względem jej materii, momentu przedłożenia, a także warunku prawidłowego rozpatrzenia w procesie legislacyjnym. Proces legislacyjny rażąco naruszył przewidziany w regulaminie Sejmu terminarz prac nad inicjatywą zmiany regulacji o randze kodeksowej, czego najlepszym dowodem jest siedmiogodzinny (sic!) czas dzielący posiedzenie komisji, podczas którego przystąpiono po raz pierwszy do rozpatrzenia inicjatywy modyfikacji vacatio legis, od finalnego głosowania ustawy na posiedzeniu Sejmu.

Ponadto procedura legislacyjna godziła w konstytucyjne kompetencje uczestników postępowania ustawodawczego, instrumentalizując zarówno Senat, jak i prezydenta, którego pozbawiono możliwości skorzystania z 21-dniowego czasu na podpisanie ustawy, w przeciwnym bowiem razie inicjatywa ustawodawcza trafiłaby w próżnię (nie zdążono by przed ziszczeniem się skutków pierwotnego przepisu określającego wejście w życie nowelizacji, począwszy od 14 marca 2023 r.).

Przywrócić praworządność

Nie ma dziś możliwości skontrolowania uchwalonych przepisów przed należycie obsadzonym sądem konstytucyjnym, który mógłby derogować niekonstytucyjne przepisy. Właściwą reakcją ustawodawcy na niekonstytucyjny tryb uchwalenia przepisu może być jego uchylenie, zmiana lub przynajmniej wprowadzenie do porządku prawnego w ponownej procedurze, zgodnej z regulaminem Sejmu i konstytucją.

Naprawienie regulacji kodeksu karnego powinno polegać na ustosunkowaniu się projektodawcy do wszystkich przepisów ustawy z 7 lipca 2022 r. Konieczne jest przynajmniej „nadpisanie” na wadliwy proceduralnie przepis treści w pełni zgodnej ze standardem konstytucyjnym i wprowadzenie go do systemu prawnego w procedurze wolnej od zarzutów rażącego i oczywistego naruszenia konstytucyjnych standardów prawidłowej legislacji. Nie spełnia tego warunku ministerialna propozycja znowelizowania kilkudziesięciu przepisów z pominięciem wielu innych wadliwych proceduralnie regulacji. Przywracanie praworządności w Polsce musi dotyczyć przede wszystkim niepraworządnych manipulacji przy prawie karnym, które najdotkliwiej wkracza w prawa i wolności obywatelskie.

Autor jest doktorem habilitowanym, wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego, prowadzi portal DogmatyKarnisty.pl