W pierwszej kolejności wskazać należy, iż podstawą prawną regulującą kwestię funkcjonowania górnictwa węgla kamiennego w Polsce jest ustawa z dnia 7 września 2007 roku o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (dalej: „ustawą"). Ustawa ta reguluje kwestie związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw górniczych, ich likwidacji, finansowania tych działań, a także następstw prawnych tych kroków. Zgodnie z treścią przepisów ustawy podmiotem prowadzącym likwidację przedsiębiorstw górniczych oraz ich restrukturyzację jest podmiot o nazwie – Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna z siedzibą główną w Bytomiu przy ul. Strzelców Bytomskich 207 (zwana dalej „SRK"). Podmiot ten posiada również liczne oddziały na terenie kraju, w szczególności w miejscach gdzie są zlikwidowane zakłady górnicze lub będące w trakcie likwidacji.
Czytaj także: Nowe prawo restrukturyzacyjne obowiązuje w Polsce 2,5 roku
Przedsiębiorstwa górnicze mogą zbyć nieodpłatnie na rzecz SRK na podstawie przepisów ustawy, kopalnię, zakład górniczy lub jego oznaczoną część, prowadzące wydobycie węgla kamiennego lub roboty górnicze, w celu przeprowadzenia ich likwidacji. Istotnym elementem jest fakt, iż przedmiotem zbycia może być jedynie oznaczona część, najczęściej jest to tzw. część już nieprodukcyjna – gdzie nie jest już prowadzona eksploatacja górnicza. SRK przeprowadza likwidację kopalni, zakładu górniczego lub jego oznaczonej części, a także wszelkie działania wykonywane po zakończeniu ich likwidacji przede wszystkim z dotacji budżetowej ze Skarbu Państwa oraz innych źródeł finansowania (w szczególności: sprzedaż nieruchomości, wynajem nieruchomości, sprzedaż majątku po zlikwidowanym zakładzie).
Sporo było zmian
W okresie od 2015 roku do dziś nastąpiły istotne zmiany organizacyjne, strukturalne, prawne w zakresie funkcjonowania spółek węgla kamiennego w Polsce. W okresie tym przestały istnieć 2 duże przedsiębiorstwa górnicze – tj. Kompania Węglowa S.A. oraz Katowicki Holding Węglowy S.A., które na podstawie przepisów ustawy zostały przekazane nieodpłatnie do SRK. Jednak zanim to nastąpiło część majątku Kompanii Węglowej oraz Katowickiego Holdingu Węglowego zostały sprzedane na rzecz Polskiej Grupy Górniczej Sp. z o.o. (obecnie S.A.) na zasadzie sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa, na podstawie treści przepisu art. 554 kodeksu cywilnego, który statuuje solidarną odpowiedzialność za zobowiązania istniejące w dniu zbycia zbywcy i nabywcy przedsiębiorstwa.
Przepisy ustawy, a konkretnie art. 8c wprowadza przepis szczególny w stosunku do ogólnej zasady sukcesji i jej odpowiedzialności względem art. 554 kodeksu cywilnego. Zgodnie z brzmieniem art. 8c z dniem nabycia Spółka Restrukturyzacji Kopań, wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki nabytej kopalni, zakładu górniczego lub jego oznaczonej części wynikające z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze oraz innych ustaw w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do prowadzenia zakładu górniczego, w szczególności staje się stroną umowy o ustanowienie użytkowania górniczego dotyczącego złoża nabytej kopalni, zakładu górniczego lub jego oznaczonej części oraz wstępuje w prawa i obowiązki wynikające z koncesji oraz innych decyzji wydanych na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.