Hanna Machińska: Obraz działań policji niepokoi

Funkcjonariusze używali brutalnie siły - wynika z raportu.

Aktualizacja: 31.01.2021 08:09 Publikacja: 30.01.2021 00:01

Hanna Machińska: Obraz działań policji niepokoi

Foto: Fotorzepa / Jerzy Dudek

Przeciwdziałanie torturom, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu wymaga podejmowania przez instytucje praworządnego państwa działań ustawodawczych, administracyjnych, sądowych oraz innych (art. 2 konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania), które uczynią ten proces skutecznym. Oceny dokonują organy kontrolne krajowych i międzynarodowych organizacji.

Taką funkcję sprawuje też Rzecznik Praw Obywatelskich, który od 2008 r. spełnia funkcje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT). Jego mandat, wynikający z protokołu fakultatywnego do konwencji ONZ, upoważnia go do regularnego sprawdzania sposobu traktowania osób pozbawionych wolności. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza gdy dochodzi do interwencji sił policyjnych.

Czytaj także:

RPO przypomina policji: obywatele mają prawo do zgromadzeń

Tak się stało w związku z protestami Strajku Kobiet po przyjęciu 22 października 2020 r. przez Trybunał Konstytucyjny decyzji zaostrzającej prawo do aborcji. KMPT dokonywał wizytacji ad hoc od 22 października do 13 grudnia 2020 r. 21 komisariatów. Badano, czy do osób zatrzymanych stosuje się gwarancje antytorturowe, a więc czy mają dostęp do adwokata od początku zatrzymania, prawo do poinformowania osoby trzeciej o zatrzymaniu, czy są poddawani badaniu lekarskiemu, czy mają prawo do informacji i skargi na prawidłowość i zasadność zatrzymania oraz jak się traktuje zatrzymanych.

Ocena KMPT dokonywana była na podstawie rozmów z zatrzymanymi, dostępu do dokumentacji i monitoringu oraz rozmów z funkcjonariuszami. KMPT stwierdził, że w wyniku brutalności i nieprawidłowości działań policji doszło do wielu naruszeń praw zatrzymanych. Dostęp do pomocy prawnej nie byłby właściwy, gdyby nie oddolna inicjatywa prawników pro bono. Świadczy to o braku rozwiązań systemowych oraz braku implementacji dyrektywy UE 2013/48, 2016/1919. Szczególnym utrudnieniem było umieszczanie zatrzymanych w jednostach policji poza Warszawą. Badając obłożenie miejsc w tych jednostkach, KMPT potwierdził, że nie było żadnego uzasadnienia do tego typu działań. Chodziło więc o dodatkowe utrudnienia dla zatrzymanych oraz ich prawników. Utrudnienia dotyczyły też poufności kontaktów z prawnikami i możliwości dotarcia do zatrzymanych.

Brutalność działania policjantów, w wyniku czego doszło do wielu obrażeń zatrzymanych, wymagała przeprowadzania badań lekarskich. Jednak nikt nie został poinformowany o możliwości ich żądania. Nie było to możliwe, nawet gdy policjant złamał rękę młodej dziewczynie. Nie udzielono pomocy medycznej osobie, która została pobita przez funkcjonariusza BOA. Brak informacji o możliwości żądania badania stanowi poważne naruszenie praw osób zatrzymanych.

Funkcjonariusze używali brutalnie siły, powodując liczne obrażenia. Do poważnego naruszenia prawa doszło w izbie wytrzeźwień, gdzie przewieziono osobę pobitą przez policjantów – zapis monitoringu nie potwierdza wersji z dokumentacji policyjnej. KMPT stwierdził rutynowe stosowanie kajdanek nawet w czasie badania lekarskiego zatrzymanych. Obrażenia, których doznawali uczestnicy pokojowych manifestacji, świadczyły o stosowaniu brutalnej siły przez funkcjonariuszy, używaniu gazu wobec manifestujących, co jest absolutnie zakazane w czasie pokojowych manifestacji i dodatkowo w czasie pandemii, gdyż powoduje zwiększone ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa. Osoby zatrzymane poddawane były często bardzo inwazyjnym kontrolom osobistym, które stanowiły dodatkową formę ich upokorzenia. Prawie nikt nie otrzymywał informacji o swoich prawach, procedurach składania skarg i faktycznych podstawach zatrzymań. W niektórych przypadkach ograniczano prawo informowania osoby najbliższej o zatrzymaniu.

KMPT sformułował 35 zaleceń dla ministra zdrowia, ministra spraw wewnętrznych i administracji, komendanta stołecznego policji oraz dyrektora Stołecznego Ośrodka dla Osób Nietrzeźwych. W czasie licznych obserwacji i interwencji podejmowanych w imieniu Rzecznika Praw Obywatelskich, stwierdzaliśmy ogromną brutalność w działaniach funkcjonariuszy policji, naruszanie immunitetu parlamentarzystów i praw dziennikarzy, stosowanie środków przymusu bezpośredniego z przekroczeniem przepisów prawa, stosowanie metody tzw. kotła, uniemożliwiającej uczestnikom opuszczenie miejsca manifestacji, włączanie do umundurowanych sił policyjnych formacji BOA, która stosowała wobec manifestantów brutalną przemoc.

Raport KMPT przedstawia kompleksowy obraz naruszeń praw osób zatrzymanych. Poważnym ostrzeżeniem policji był opublikowany w październiku 2020 r. raport z wizytacji ad hoc jednostek policyjnych Komitetu do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu Rady Europy (CPT).

Komitet potwierdził, że osobom zatrzymanym grozi złe traktowanie, a władze polskie nie wdrożyły żadnych celowych działań. Powoduje to, że ryzyko znęcania się nad zatrzymanymi prawdopodobnie jeszcze wzrośnie w najbliższej przyszłości. Jednocześnie CPT podkreślił, że „policjanci w całym kraju powinni otrzymać wyraźny sygnał, że wszelkie formy złego traktowania osób pozbawionych wolności są niezgodne z prawem i będą odpowiednio karane".

Autorka jest zastępczynią Rzecznika Praw Obywatelskich

Przeciwdziałanie torturom, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu wymaga podejmowania przez instytucje praworządnego państwa działań ustawodawczych, administracyjnych, sądowych oraz innych (art. 2 konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania), które uczynią ten proces skutecznym. Oceny dokonują organy kontrolne krajowych i międzynarodowych organizacji.

Taką funkcję sprawuje też Rzecznik Praw Obywatelskich, który od 2008 r. spełnia funkcje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT). Jego mandat, wynikający z protokołu fakultatywnego do konwencji ONZ, upoważnia go do regularnego sprawdzania sposobu traktowania osób pozbawionych wolności. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza gdy dochodzi do interwencji sił policyjnych.

Pozostało 86% artykułu
Opinie Prawne
Michał Bieniak: Powódź i prawo cywilne
Opinie Prawne
Jędrasik, Szafraniuk: Przyroda jest naszym sprzymierzeńcem
Opinie Prawne
Marta Milewska: Czas wzmocnić media lokalne, a nie osłabiać samorządy
Opinie Prawne
Wojciech Labuda: Samo podwyższenie zasiłku pogrzebowego to za mało
Materiał Promocyjny
Zarządzenie samochodami w firmie to złożony proces
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Lekcja praworządności dla Ołeksandra Usyka