Na „Unicestwienie” w kwestii political fiction patrzono jak na usta greckiej Pytii, która przewiduje przyszłość, nie bez powodu: przecież w dwóch poprzednich książkach Houellebecq przewidział katastrofy, które zaczęły spadać na Francję już w dniu premiery albo niedługo później. „Uległość” (2015), opowiadająca o bezwolnym oddaniu władzy we Francji muzułmanom, ukazała się w dniu, kiedy islamiści zaatakowali „Charlie Hebdo”, francuską ostoję wolności słowa w satyrze. Z kolei „Serotonina” (2019) – pokazująca upadek francuskiego rolnictwa po tysiącu lat prosperity – uprzedziła protesty „żółtych kamizelek”.
Za trzecim razem sztuczka z political fiction, która na naszych oczach wciela się w życie, Houellebecqowi nie wyszła. Syndromy utraty intuicji można było zobaczyć w pochwałach dla Trumpa, mających korzenie w antypatii do Unii Europejskiej, a także traktowaniu Putina jako poważnego partnera. Dziś trzeba dodać, że owszem, Francję i Europę pasjonował pojedynek Macrona i Le Pen, ale z powodu, którego pisarz w przeciwieństwie do Amerykanów i Bidena nie przewidział: inwazji Rosji na Ukrainę oraz niepokoju, że Francją rządzić może przyjaciółka Putina. Po jej przegranej political fiction w „Unicestwieniu” czyta się może nie jak rewelacje Juliusza Verne’a 150 lat po premierze, ale jak ubogiego krewnego Umberta Eco – z pewnością.
Historyjka o atakach terrorystycznych związanych z kultem Bafometa, którego mieli czcić templariusze, być może komuś urozmaiciła część graficzną książki, ale trzeba ją umieścić daleko za granicami kiczu. Na tę sferę składają się liczne jak nigdy wcześniej dygresje, opisy snów, których jest tak dużo, że chcę się spać (w jednym z nich główny bohater jedzie przez Polskę, a pojawia się też „Unabomber” Ted Kaczynski). Trzeba do tego dodać niepoprawne polityczne żarty, prowokacyjne wobec zwolenników New Age, kobiet, feministek z ulubionym przez Francuza „obciągankiem”, co ciągnie całą książkę tam, gdzie spoczywają zatopione przez terrorystów statki, czyli na dno.
Lepiej wypada odsłona powieści skoncentrowana wokół wątków miłości, małżeństwa, rodziny. Nie pomijając wariantów ponurych, pełnych nieszczęścia, tchnie zachętą do optymizmu i pracy nad sobą, czego wcześniej największy sceptyk i cynik francuskiej prozy nie demonstrował. Można wręcz zaryzykować tezę, że Houellebecq po wielu nieudanych związkach i dwóch zakończonych rozwodem małżeństwach od 2018 r. dobrze czuje się w trzecim z Chinką Qianyun Lysis Li, młodszą od pisarza o ponad 30 lat, która jako studentka zajmowała się twórczością pisarza.
Grzeszna siostrzenica
Houellebecq, mnożąc przez wiele lat w swoich książkach dowody na to, że wcześniej czy później każdy związek musi się rozpaść, już w „Serotoninie” zmienił ton. Powodem nieszczęścia głównego bohatera było to, że zdradził ukochaną życia, zniszczył jej zaufanie do siebie. Katastrofa reszty życia była oczywistą i zasłużoną konsekwencją.
W najnowszej powieści punkt wyjścia głównego bohatera Paula Raisona jest fatalny. Ratuje go praca w gabinecie Bruno Juge’a, ministra ekonomii i gospodarki, wzorowanego skądinąd na ministrze Bruno Le Mairze, przyjacielu pisarza. Paul teoretycznie nie rozwiódł się, ale z żoną Prudence, również urzędniczką, widują się tylko przelotem, ukryci przed sobą we własnych sypialniach. Najpierw muszą skonfrontować się z chorobami i ostatecznymi sytuacjami w życiu rodziców. To pozwala rozwinąć wątek związany z zabójczym charakterem domów seniora, które są zawoalowaną formą powolnej eutanazji, krytykowanej przez pisarza.
