Kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu? Co w przypadku separacji lub rozwodu?

Jeżeli spadkodawca nie sporządził testamentu, dziedziczenie odbywa się według przepisów ustawy. Kolejność określona została w art. 931–940 Kodeksu cywilnego.

Publikacja: 10.10.2024 06:39

Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego?

Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego?

Foto: Adobe Stock

Według Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny majątkiem w przypadku śmierci rozporządza się na podstawie testamentu. Nie zawsze jednak taki dokument zostaje sporządzony, zdarza się również ze spadkobiercy w nim zawarci rezygnują ze spadku. Wówczas zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, które określają kolejność dziedziczenia.

Dziedziczenie ustawowe: Kto jest pierwszy i drugi w kolejności?

Jak stanowi art. 931 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności dziedziczą ustawowo w częściach równych dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Małżonek jednak nie może w takim przypadku dziedziczyć części mniejszej niż jedna czwarta spadku. Ponadto w przypadku, kiedy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, przypadający mu udział spadkowy przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Taka zasada stosowana jest także odpowiednio do dalszych zstępnych, czyli potomków tej osoby.

Według art. 933 par. 1 Kodeksu cywilnego udział spadkowy małżonka wynosi połowę spadku, jeśli dziedziczy on w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa osoby zmarłej,

Kto jest natomiast drugi w kolejności ustawowej? Jeżeli spadkodawca nie ma zstępnych, to dziedziczą po nim z ustawy małżonek oraz jego rodzice. W przypadku rodziców udział spadkowy każdego z nich (dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem osoby zmarłej) wynosi jedną czwartą całości spadku. Zdarzyć się może jednak, że matka spadkodawcy w zbiegu z jego małżonkiem odziedziczy połowę spadku – jeśli ojcostwo nie zostało ustalone.

Czytaj więcej

Jak odzyskać darowiznę? Możesz to zrobić tylko w trzech sytuacjach

Jeżeli spadkodawca nie ma dzieci ani małżonka, to wówczas cały spadek dziedziczą jego rodzice w częściach równych. W razie gdy jedno z nich nie dożyje otwarcia spadku, to udział spadkowy, który przypadałby zmarłemu rodzicowi, zostaje przekazany rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeśli jednak także którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, ale pozostawiło po sobie zstępnych, to tym zstępnym przypada jego udział spadkowy. Taki podział obowiązuje również w przypadku dalszych zstępnych.

W przypadku, gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, a spadkodawca nie miał rodzeństwa oraz ich zstępnych, wówczas żyjący rodzic, gdy dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, otrzymuje połowę spadku.

Kiedy całość spadku przypada małżonkowi?

Art. 933 par. 2 mówi o tym, że w przypadku, gdy spadkodawca nie ma zstępnych, rodziców, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa, to całość spadku przypada jego małżonkowi.

Czytaj więcej

Zachowek dla pominiętych w testamencie. Ile wynosi i jak go podwyższyć?

Dziedziczenie przedmiotów urządzenia domowego

Jeśli małżonek dziedziczy ustawowo w zbiegu z innymi spadkobiercami (oprócz tych zstępnych, którzy mieszkali ze spadkodawcą w chwili jego śmierci), to może zażądać ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których wspólnie lub sam korzystał za życia spadkodawcy. Przepis ten nie obowiązuje, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy.

Kiedy dziedziczenie przypada dzieciom małżonka spadkodawcy?

Na podstawie art. 934(1) Kodeksu cywilnego, jeśli brakuje małżonka spadkodawcy oraz krewnych, którzy są powołani do dziedziczenia ustawowego, wówczas spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku.

Kolejność ustawowa dziedziczenia: Dziadkowie spadkodawcy

Istnieje również możliwość odziedziczenia spadku przez dziadków spadkodawcy. Ma to miejsce w przypadku braku małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa zmarłej osoby. Wówczas dziadkowie dziedziczą cały spadek w częściach równych.

W przypadku, gdy którekolwiek z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, ich udział spadkowy przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z dzieci dziadków nie dożywa otwarcia spadku, wówczas ich udział spadkowy przejmują ich dzieci w częściach równych. Gdy nie ma jednak dzieci i wnuków jednego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, wówczas jego udział spadkowy przypada pozostałym żyjącym dziadkom w częściach równych.

Czytaj więcej

Jak przepisać mieszkanie na dziecko? Trzy sposoby. Mniej i bardziej kosztowne

W art. 938 Kodeksu cywilnego mowa również o dziedziczeniu przez dziadków spadkobiercy, którzy znajdują się w niedostatku. W takim przypadku, jeśli dziadkowie żyją w niedostatku, a osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny względem nich, się z niego nie wywiązują, wówczas mogą oni zażądać od spadkobiercy, który nie jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym, środków na ich utrzymanie, które będą odnosić się do ich potrzeb i wartości udziału spadkowego spadkobiercy. Spadkobierca może uczynić zadość żądaniu, płacąc takim dziadkom sumę pieniężną odpowiadającą jednej czwartej jego udziału spadkowego.

Dziedziczenie spadku przez Skarb Państwa lub gminę miejsca zamieszkania

Po zmarłym spadkodawcy może również dziedziczyć gmina ostatniego miejsca jego zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej, a jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania lub znajdowało się ono za granicą, to udział spadkowy przypada Skarbowi Państwa. Dzieje się tak w przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy.

Małżonkowie w separacji lub rozwiedzeni a dziedziczenie

Jak stanowi Kodeks cywilny, przepisów dotyczących dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.

Ponadto, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka i żądanie było uzasadnione, małżonek ten jest wyłączony z dziedziczenia. Wyłączenia z dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu może żądać także każdy z pozostałych spadkobierców, który dziedziczy w zbiegu z tym małżonkiem. Czas na wytoczenie powództwa to sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, jednak nie dłużej niż rok od otwarcia.

Czytaj więcej

Jak szybko sprawdzić stan konta PPK? Są dwa sposoby

Osoba pełnie i niepełnie przysposobiona a dziedziczenie ustawowe

W przypadku osoby pełnie przysposobionej, dziedziczy ona po spadkodawcy i jego krewnych na takich samych zasadach jak w przypadku bycia dzieckiem przysposabiającego. Przysposabiający oraz jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby był on jego rodzicem. Osoba pełnie przysposobiona nie dziedziczy po swoich naturalnych wstępnych oraz ich krewnych, a wstępni i krewni nie dziedziczą po takiej osobie.

Jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka, to wówczas naturalni wstępni oraz krewni przysposobionego dziedziczą po nim, a przysposobiony dziedziczy po nich.

Z kolei, jeżeli przysposobienie polega tylko na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, to przysposobiony dziedziczy na równi z dziećmi przysposabiającego, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy. Ponadto przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych. Nie dziedziczą po przysposobionym także jego rodzice, a zamiast nich dziedziczy przysposabiający.

Według Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny majątkiem w przypadku śmierci rozporządza się na podstawie testamentu. Nie zawsze jednak taki dokument zostaje sporządzony, zdarza się również ze spadkobiercy w nim zawarci rezygnują ze spadku. Wówczas zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, które określają kolejność dziedziczenia.

Dziedziczenie ustawowe: Kto jest pierwszy i drugi w kolejności?

Pozostało 95% artykułu
Biznes
Sukcesja w polskich firmach. Ekspertka: Problemem jest „syndrom założyciela”
Materiał Promocyjny
BaseLinker uratuje e-sklep przed przestojem
Opinie Prawne
Karolina Szulc-Nagłowska: Czego uczy nas konflikt w rodzinie Zygmunta Solorza
Podatki
Córka musi zapłacić PIT od szybkiej sprzedaży domu po ojcu
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni