Mikołaj Małecki: Pirat drogowy może stać się zabójcą

Czy sprawcy tego typu zdarzeń mogą być oskarżeni o drogowe zabójstwo, a więc ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo zagrożone nawet dożywotnim pozbawieniem wolności? Jak odróżnić nieumyślny wypadek od umyślnego zabijania człowieka w ruchu lądowym?

Uznanie zdarzenia na drodze za zabójstwo nie jest zadaniem prostym. Sprawca musi mieć zamiar spowodowania śmierci człowieka – bez zamiaru nie da się popełnić umyślnej zbrodni. By mówić o zamiarze, sprawca nie musi chcieć czyjejś śmierci; wystarczy że przewiduje możliwość zagrożenia życia człowieka i na to się godzi. Granica oddzielająca wypadek komunikacyjny ze skutkiem śmiertelnym od umyślnego zabójstwa jest płynna, ponieważ nie do końca wiadomo, kiedy sprawca „godzi się” na popełnienie czynu. To problem nie tylko zdarzeń w ruchu drogowym. Przykładowo: sprawcy pobicia zadają ofierze kilkanaście ciosów. Ofiara umiera. Chcieli zadać ciosy, ale czy chcieli zabić? Jeśli nie da się udowodnić chęci spowodowania skutku, kluczowe jest ustalenie, czy się na niego godzili.

Czytaj więcej

Prawo karne

Ile osób potrzeba do katastrofy, czyli dlaczego SN oddalił kasację ws. "Froga"

Sąd Najwyższy oddalił kasację od wyroku uniewinniającego najbardziej znanego polskiego pirata drogowego.

Sprawca machnął ręką

Karniści wypracowali przez lata różne koncepcje godzenia się, przydatne przy ustalaniu, że niebezpieczne zachowanie człowieka było przez niego zamierzone. W myśl jednego z poglądów, często stosowanego w orzecznictwie, godzenie się należy utożsamić z obojętnością sprawcy. Nie chciał wyrządzić krzywdy, ale też nic nie wskazuje na to, by starał się uniknąć zagrożenia – było mu to obojętne.

Można powiedzieć, że to swoiste machnięcie ręką. Sprawca przewiduje ryzyko, ale mówi do siebie: „Wszystko mi jedno”. „Jak się coś zdarzy, to trudno”. Tak godzenie się opisują komentatorzy kodeksu karnego. Jeśli sprawca pozostaje obojętny na los drugiego człowieka, możemy mówić, że umyślnie go zabija.

W typowej sytuacji na drodze kierujący pojazdem zazwyczaj nie godzi się na negatywne skutki. Jeżeli podejmuje manewry obronne, by zmniejszyć ryzyko zderzenia, nie będzie można powiedzieć, że godził się na potrącenie pieszego, a tym bardziej na jego śmierć. Załóżmy, że sprawca dostrzega osoby wchodzące na przejście. Próbuje zjechać na pobocze. Nie udaje mu się, dochodzi do wypadku śmiertelnego. Jego zachowanie świadczy o tym, że nie było mu obojętne, co się stanie. Nie miał zamiaru, będzie można go skazać tylko za nieumyślny wypadek.

Elastyczność kodeksowego godzenia się może jednak okazać się przydatna, gdy dojdzie do rażąco brawurowego zachowania, wykraczającego poza wszelkie akceptowalne ramy. Przyjrzyjmy się wspomnianemu zdarzeniu z udziałem dwóch pojazdów na autostradzie. Rozpędzony do ponad 300 km/h pirat drogowy wjechał w auto, którą podróżowała trzyosobowa rodzina. Była noc.

Jak pociski

Najważniejsza w tej sprawie jest niewyobrażalna prędkość pojazdu. Jeśli ktoś rozpędza pojazd do 300 km/h, to odbiera sobie możliwość panowania nad nim praktycznie w jakiejkolwiek sytuacji na drodze. A zatem sprawca godzi się na to, że w sytuacji zagrożenia nie będzie w stanie go zminimalizować. Pojazd, którym jedzie z tak szokującą prędkością, nie jest już normalnym obiektem ruchu drogowego, lecz przez nikogo niekontrolowanym pociskiem. Sprawca nie jest kierującym pojazdem, lecz w gruncie rzeczy jedynie pasażerem w pojeździe poruszającym się w niekontrolowany sposób.

Podjęcie ewentualnego manewru obronnego, po dostrzeżeniu przeszkody, w żaden sposób nie zmniejszy zagrożenia; może nawet nie być czasu na reakcję kierowcy. W myśl tej interpretacji dochodzi do przestępstwa umyślnego.

Drugim przykładem są wyścigi drogowe, organizowane nielegalnie na ulicach miast. Dwa pojazdy z rażąco nadmierną prędkością poruszają się, jeden obok drugiego, dwupasmową drogą. Drogę przecina wiele przejść dla pieszych bez sygnalizacji. Na jednym z nich pojawiają się piesi. Nie spodziewają się, że nadjeżdżające z oddali pojazdy bardzo szybko zbliżą się do przejścia. Jeden z piratów taranuje pieszych.

Swoista adrenalina towarzysząca wyścigowi wskazuje na to, że kierujący zdawali sobie sprawę z ryzyka, jakie sprowadzają. Najistotniejsze wydaje się jednak to, że uczynili z drogi publicznej prywatny tor wyścigowy. Co więcej, droga nie pełniła funkcji szlaku komunikacyjnego, lecz areny, na której urządzono nielegalne zawody.