Harris czy Trump? Wybory na Prezydenta Stanów, a nie prezydenta obywateli USA

Jaki jest system wyborczy w USA i dlaczego zdarza się, że kandydat, który dostanie mniej głosów, zostaje prezydentem?

Ponieważ jest to wybór Prezydenta Stanów Zjednoczonych, a nie prezydenta Amerykanów. Zdarza się, że tzw. popular vote, czyli głosowanie powszechne, nie odzwierciedla wyniku głosowania elektorów, którzy reprezentują stany jako podmioty suwerenne. Systemów wyborczych w USA jest więc 51…

Czyli tyle co stanów plus Dystrykt Kolumbii. Na ile te różnice są znaczące?

Regulacje są ustalane na poziomie stanów i w każdym system ten wygląda inaczej. Głosowanie zaczyna się w różnych datach, ale musi zakończyć się w „election day”, czyli we wtorek po pierwszym poniedziałku listopada. Samo głosowanie też wygląda różnie – są stany, gdzie głosuje się tylko korespondencyjnie. W innych wypełnia się karty elektronicznie albo wrzuca do specjalnej budki pocztowej (po wypełnieniu karty w zaciszu domowym). To stany określają, jak (i czy w ogóle) weryfikowane są dokumenty tożsamości. W tym roku dużo się mówi na ten temat, bo w niektórych stanach w ogóle nie sprawdza się dokumentów. Z kolei nawet w stanach, gdzie dokumenty są sprawdzane, nie zawsze muszą mieć one zdjęcie posiadacza. A dokument stanowy można legalnie kupić w Walmarcie. Kiedy wyrabiałem amerykańskie prawo jazdy, musiałem mieć inny dokument potwierdzający tożsamość. W Walmarcie kupiłem kartę wędkarską, którą mogłem się legitymować w urzędach.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Prof. Andrzej Bryk o wyborach prezydenckich w USA

System elektorski zabezpiecza interesy stanów i ogółu mieszkańców – mówi profesor Andrzej Bryk.

Bo tam nie ma odpowiednika naszego dowodu osobistego, oficjalnie potwierdzającego tożsamość obywatela?

Teraz już jest, można wyrobić sobie tzw. ID, ale nie jest ono zbyt popularne. Istnieje też tzw. prawo jazdy z gwiazdką – taką, jak na fladze USA – które jest dokumentem federalnym. Ale wymaga to dodatkowej weryfikacji, więc nie każdy je ma. Nie ma obowiązku posiadania dokumentu tożsamości, ale prawo jazdy prawie każdy ma, bo ciężko tam bez niego żyć.

Stąd biorą się plotki o osobach bez obywatelstwa, które jakoby głosowały?

To nie do końca plotki, bo takie sytuacje się zdarzają. Ale podobnie jak w Polsce, uznaje się, że były to tak marginalne przypadki, że nie miały wpływu na wynik. Ale tak, zdarza się, że osoby bez obywatelstwa przyjeżdżają i głosują.

To także stany określają sposób liczenia głosów. Stąd tak długie oczekiwanie na ostateczny wynik?

Tak, czasem są one liczone ręcznie, czasem przez maszyny albo system elektroniczny. Z tym też bywają problemy, np. przy wyborze Busha Juniora na Florydzie głosy liczone były trzy razy, aż Sąd Najwyższy kazał zaprzestać liczenia. A ustalenie dokładnego wyniku w stanach jest ważne, bo zwycięzca dostaje wszystkie głosy elektorskie z danego stanu. Zdarzają się też tzw. gnuśni elektorzy, którzy głosują niezgodnie z wolą stanu, a kara za takie wyłamanie się jest niewielka, ok. 1000 dolarów. Choć oczywiście grozi to ostracyzmem w polityce.

A kto ostatecznie zatwierdza wyniki? Jest odpowiednik PKW?

Nie, każdy stan zatwierdza wyniki w ramach swojego systemu i wysyła elektorów do Waszyngtonu. Dopiero tam odbywa się procedura federalna wyboru prezydenta. Przestrzeganie procedur kontroluje Sąd Najwyższy, to on rozstrzyga ewentualne spory i protesty wyborcze, np. uznaje, kiedy należy zaprzestać liczenia głosów.

Czy jest wskazany termin na ich policzenie?

Musi się to odbyć przed głosowaniem elektorskim na początku grudnia. Mamy więc te cztery tygodnie, w ciągu których musi się to odbyć. Inaczej nie będzie można przeprowadzić głosowania elektorskiego.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

"Nawet osoba pozbawiona wolności może zostać prezydentem USA"

W historii zdarzały się już przypadki, że osoby uwięzione kandydowały na prezydenta, np. Eugene Debs kandydował w 1920 r. z ramienia partii socjalistycznej - mówi Jakub P. Medrala, amerykański adwokat

A czy Kongres może jakoś zablokować wynik głosowania, np. przez niecertyfikowanie elektorów? Bo mówi się o takim scenariuszu, gdyby np. wybory prezydenckie wygrała Kamala Harris, ale republikanie mieli większość w Kongresie.