Jaką politykę Donald Tusk zamierza prowadzić w Unii Europejskiej

Wieczorem w dzień wyborów do europarlamentu Donald Tusk triumfował. Exit poll pracowni Ipsos dawał Koalicji Obywatelskiej przeszło 4 proc. przewagi nad Prawem i Sprawiedliwością. – Jesteśmy światłem nadziei dla Europy. Jesteśmy liderem Unii Europejskiej – premier niemal unosił się w powietrzu.

Przypomniał, że w takich państwach jak Niemcy czy Francja partie mainstreamowe wypadły znacznie gorzej. W tamtym momencie rozeszły się już wieści, że we Francji najsilniejsze okazało się eurosceptyczne Zjednoczenie Narodowe Marine Le Pen, w związku z czym prezydent Emmanuel Macron rozwiązał parlament. Tusk zachowywał się tak, jakby wierzył, że to polska Koalicja Obywatelska staje się ostatnią nadzieją euroentuzjastów w całej Unii.

Czytaj więcej

Plus Minus

Piotr Zaremba: Logika zemsty zatruwa zarówno KO, jak i PiS

Gdyby nowa władza rzetelnie wyjaśniła realne grzechy PiS, choćby te związane z dotowaniem swoich, nie byłbym zmartwiony. Ale oczyszczenie życia publicznego nie jest niestety jedynym celem polityków rozliczających poprzednią ekipę.

Wyniki wyborów do instytucji UE zadowoliły i Donalda Tuska, i Jarosława Kaczyńskiego

Jak napisał ktoś na Facebooku, Tusk kładł się spać szczęśliwy, za to Jarosław Kaczyński w poczuciu szczęścia się budził. Kiedy w powyborczy poniedziałek exit poll został zastąpiony przez oficjalne wyniki, przewaga KO nad PiS stopniała do niecałego punktu procentowego (37,06 do 36,16). Prawda, partia Tuska po raz pierwszy od dziesięciu lat zyskała pierwsze miejsce, ale ma to znaczenie symboliczne.

Stopniało bowiem drastycznie poparcie dla koalicjantów KO. Trzecia Droga zyskała 6,91 proc. Lewica – 6,3 proc. Zsumowanie wyników trzech partii obecnie rządzącej koalicji daje im 50,27 proc. – wobec 53,71 w zeszłorocznych wyborach parlamentarnych. Partie krytyczne wobec kierunku, w jakim zmierza Unia Europejska, czyli PiS i Konfederacja, mają razem 48,27 proc. To oznacza niemal równowagę sił. Euroentuzjaści zdobyli zaledwie o jeden mandat więcej od eurosceptyków (27 do 26).

Na dokładkę spec od prognoz sondażowych Marcin Palade twierdzi, że gdyby przeliczyć te wyniki na mandaty w Sejmie, przewagę kilku głosów miałyby PiS z Konfederacją. Czy takie tezy są uprawnione? Trudno wyrokować, ale faktem jest, że przy swoim wyniku Trzecia Droga nie przekroczyłaby w wyborach parlamentarnych progu dla koalicji.

Niska, nieco ponad 40-proc. frekwencja utrudnia snucie analogii z innymi wyborami. Ale szczególnego triumfu rządzących nie widzimy, co jest niezwykłe, jeśli wziąć pod uwagę, że największe spadki frekwencji odnotowano w tradycyjnych matecznikach prawicy: w województwach podkarpackim, małopolskim, świętokrzyskim czy lubelskim. Bardziej zmobilizowane okazały się województwa północne i zachodnie, a generalnie większe miasta. Prowincja, wsie mniej tłumnie ruszyły do urn, tak jakby tematy unijne budziły tam bardziej obojętność niż opór.

Metoda kampanii Donalda Tuska

Komentatorzy ogłaszają kompromitację exit poll. Można jednak zaryzykować nasuwającą się interpretację tej różnicy wobec ostatecznych wyników. Na wiecu wyborczym 4 czerwca Donald Tusk znów ogłosił, że przeciwnikiem w jego walce jest formacja łajdaków, złodziei, przestępców. Że listy wyborcze PiS to „listy gończe”. To kolejny krok w kierunku kryminalizacji opozycji. Jeśli ogłasza to premier otwarcie udzielający instrukcji tweetami podobno odpolitycznionej prokuraturze, wskazujący prokuratorom kolejne cele związane z poprzednią władzą, trudno oczekiwać szczerych deklaracji od obywateli nagabywanych przez ankieterów.

Tusk do tego wątku nawiązał zresztą, już świętując zwycięstwo podczas wieczoru wyborczego. Groźnie zapowiedział dalszy brak „kompromisu ze złem” i zażądał od całej koalicji jednoznacznego opowiedzenia się w tej sprawie. Można to było odebrać jako deklarację kontynuacji dotychczasowej linii całej polityki: „przede wszystkim rozliczanie PiS”. Z perspektywy ponad 4–punktowej przewagi wydawało się to nawet logiczne.

A jak to wygląda z perspektywy wyraźnego tracenia dominacji, kiedy to wprawdzie sama KO idzie w górę, ale cała pula „anty-PiS-u” nie przyrasta, a wręcz się kurczy? Każdy koalicjant będzie to interpretował inaczej.

Z pewnością rozjazd między tematyką i stawką wyborów a metodą kampanii, jaką stosował Tusk, jest uderzający. Przed 2019 rokiem w wyborach europejskich, frekwencja była jeszcze niższa, bo Polacy nie rozumieli, w jaki sposób skład europarlamentu przekłada się na ich życie, język kampanii był bardziej ezopowy. Partie prawicowe formułowały zastrzeżenia wobec unijnych instytucji, ale mało stanowczo, bo trzeba było uwzględniać proeuropejskie nastroje przygniatającej większości wyborców. Partie euroentuzjastyczne czuły się w tych wyborach bardziej pewnie.

Ta zasada zachwiała się dopiero w roku 2019, gdy frekwencja była rekordowa (ponad 45 proc.) a PiS wygrał, na dokładkę pokonując proeuropejską koalicję. Ale choć zblokowana PO, PSL i Lewica przestrzegały, że Jarosław Kaczyński prowadzi kraj do polexitu, kampania koncentrowała się de facto na tematyce krajowej. PiS odwoływał się do zadowolenia społeczeństwa ze swej polityki socjalnej. Opozycja narzekała na brak praworządności.

Czytaj więcej

Plus Minus

Nie z Tuskiem te numery, lewico

Lider PO przejął w zasadzie niemal całą agendę światopoglądową i obyczajową lewicowego koalicjanta. Partii Włodzimierza Czarzastego nie pomaga już nawet wojna o aborcję.

To PiS próbował prowadzić dyskusję nad modelem integracji Unii Europejskiej

Tym razem było inaczej. To PiS próbował prowadzić dyskusję na temat modelu europejskiej integracji. Kontynuując zresztą swoje przesłania z kampanii parlamentarnej, kiedy to przestrzegał przed polityką imigracyjną władz UE. Jako kolejny temat dorzucono treść Zielonego Ładu, powiązaną z obawami rolników, a nad wszystkim unosiła się krytyka federalizacyjnych tendencji ujawnionych w propozycji zmian w unijnych traktatach. Kaczyński opisywał je jako koniec polskiej suwerenności. Nie trzeba dodawać, że wyspecjalizowana w tej tematyce Konfederacja angażowała się w nią równie przekonująco, co zaprocentowało najlepszym wynikiem w jej historii – 12,08 proc.

W specyficzny sposób „doceniła” to „Gazeta Wyborcza”. Oto dostaliśmy już podczas kampanii sondaż Instytutu Opinia24. Dowiedzieliśmy się, że 72 proc. Polaków nadal popiera przynależność do Unii, 12 proc. jest przeciw, a 16 proc. nie ma zdania. Niby nadal większość jest prounijna, ale doszło tu do przesunięcia. Kilka lat temu nawet Konfederacja poczuła się zmuszona zrezygnować z nawoływania do polexitu. Teraz trendy wydają się być inne, choć wyjście z Unii zapowiadał jedynie marginalny komitet o nazwie Polexit.

„Bić na alarm?” – pytała zaniepokojona „GW”, która zamówiła ten sondaż. I odpowiedziała sama sobie: „Widzimy wyraźnie, do czego prowadzi konsekwentnie prowadzona antyunijna kampania propagandowa PiS. (...). Najwyraźniej udało im się dotrzeć do wielu ludzi z przekazem, że Unia będzie zmuszać do jedzenia robaków, uczyć dzieci w przedszkolach masturbacji, a w ogóle zamieni Polskę w niemiecki land zamieszkiwany przez Polaków. Smutne, że tak skuteczni byli na polskiej wsi, która dzięki unijnym subwencjom zmieniła swoje oblicze. Jak widać, pieniądze to nie wszystko”.

Gdy czytam takie przestrogi, doznaję smutnego wrażenia. Oto wyposażeni w odpowiednie narzędzia intelektualne ludzie próbują tłumaczyć procesy społeczne tylko i wyłącznie spiskiem nielubianych polityków. Co świadczy o intelektualnej bezradności.

Ograniczmy się do przykładu rolnictwa. W „Wyborczej” przypomina się nam o dobrodziejstwach wspólnej polityki rolnej. Są one niewątpliwe, ta polityka zapewniła Europie samowystarczalność żywnościową. Co jednak począć, kiedy organy Unii stawiają dziś na podyktowane klimatycznym dogmatyzmem rozwiązania podcinające skrzydła europejskiemu rolnictwu?

A jednak polscy rolnicy mają być, zgodnie z logiką autora „GW”, dozgonnie wdzięczni za dotacje – i to ma wystarczyć. Tymczasem oni, owszem, myślą o pieniądzach, ale już o innych, tych, których nie zarobią w przyszłości. Świat się zmienia, Unia – także. Jest ona Polsce z wielu względów nadal potrzebna, ale to nie znaczy, że nie warto dyskutować nad jej przyszłością.

Politycy prawicy są tu bardziej posłańcami złych nowin i reprezentantami realnych interesów niż kreatorami spisku. Dopóki proeuropejskie elity tego nie zrozumieją, będą błądzić we mgle.

Czytaj więcej

Plus Minus

Piotr Zaremba: W samorządach nie ma zwycięstw, ani porażek

Nie mamy wyczekiwanej przez „rewanżystów” klęski PiS. Choć nie mamy i jego zwycięstwa. Niższa frekwencja miała służyć jego żelaznemu elektoratowi, a jednak stanęło na zamrożeniu układu sił z jesieni 2023 r.

Wypowiedzi Donalda Tuska na temat przyszłości UE to czysta retoryka

Odpowiedź Tuska na to wyzwanie była mało merytoryczna. Z tematu przyszłości UE pozostała retoryka, opowieść o wspaniałej strukturze zagrożonej przez wspólne knowania Rosji i prawicy. Oraz rzewne apele o wzmocnienie europejskiej jedności. Podszyte na dokładkę wojenną pobudką, o której za chwilę.

Tam, gdzie Tusk natykał się na realne pretensje, wybierał kluczenie. O Zielony Ład czy nawet o pakt migracyjny (oba odrzuca w sondażach większość) potrafił, naginając fakty, obwiniać PiS i zarazem odmawiać dyskusji na ich temat. Niektóre jego odpowiedzi były wykrętami. Zapewniał, że Polska będzie „profitentem paktu migracyjnego” (który dopiero co, czysto werbalnie, odrzucał) i nie zostanie zmuszona do przyjęcia jednego migranta.

Prawie natychmiast zaprzeczył temu dobrze poinformowany europejski polityk, bo premier Francji. Ale styk mediów z polityką jest w Polsce taki, że nikt nie jest w stanie Tuska z tych nielogiczności, a czasem oczywistych nieprawd, odpytać. A specyfika wyborów do europarlamentu, gdy do urn idą żelazne elektoraty, gotowe łyknąć wszystko, co mówią liderzy, dały mu w nagrodę wiatr w żagle. Choć nie tak przemożny, jak pokazywał exit poll.

Tymczasem Tusk nie rysuje żadnej unijnej polityki. W ostatniej chwili kazał swoim europosłom poprzedniej kadencji głosować przeciw centralizacyjnemu pakietowi zmian w unijnych traktatach. Wcześniej jednak ci sami politycy go popierali. Nie wiadomo, jakie są granice kompromisu polskiego rządu, kiedy przyjdzie do realnego negocjowania kształtu nowego ustroju Unii.

Lider Koalicji Obywatelskiej wybrał inną drogę walki z opozycją. Wytyczały ją kolejne komunikaty prokuratur przejętych w pośpiechu przez ludzi nowego ministra sprawiedliwości Adama Bodnara. Niektóre oskarżenia jawią się jako politycznie przekonujące – choćby te dotyczące wspierania Suwerennej Polski pieniędzmi Funduszu Sprawiedliwości. Trudno jednak ocenić, czy są przekonującym materiałem do karnych procesów.

Mają na takie wyglądać. Wybierano w tym celu najbardziej widowiskowe działania: rewizję w domu Zbigniewa Ziobry czy wnioski o uchylenie immunitetów jego kolegom. Bodnar z rzecznika autonomii wymiaru sprawiedliwości wobec władzy wykonawczej stał się gorliwym wykonawcą poleceń premiera. To Tusk trzyma dziś w rękach sznurki dochodzeń, stając się superprokuratorem, a w przyszłości może także supersędzią.

Symbolem zmiany polskiej polityki w jedno wielkie śledztwo stał się upór Michała Szczerby, aby jeszcze w piątek przed wyborami przesłuchiwać w komisji śledczej badającej aferę wizową lidera opozycji Jarosława Kaczyńskiego. Z show nic nie wyszło – z powodu wybuchu afery ze skuciem w kajdanki dwóch żołnierzy broniących polskiej granicy. Ostatni spektakl Szczerby przestał obchodzić media.

Niewątpliwie Szczerba i szef innej komisji śledczej Dariusz Joński zdobyli mandaty dzięki swoim rolom sejmowych inkwizytorów. Podeptali przy okazji wszystkie standardy przesłuchiwania przed komisją, ustanowione w roku 2006 przez Trybunał Konstytucyjny. Ale takie pseudotwardzielstwo, nawet gdy brak skrupułów góruje nad realnymi umiejętnościami, jest dziś nagradzane. Joński, który kilkanaście lat temu twierdził, że powstanie warszawskie wybuchło w roku 1988, wszedł do elitarnego grona 21 europarlamentarzystów Tuska – zajmując miejsce takich kompetentnych ludzi jak Jerzy Buzek czy Jan Olbrycht.

Afera na granicy polsko-białoruskiej – wina PiS i problem PSL

Afera dotycząca wojska na granicy z Białorusią to skądinąd przykład sytuacji, kiedy nawet kłopoty ugrupowania Tuska zmieniają się w coś przeciwnego. Premier zdecydował się nasycić kampanię tonem alarmu wobec wojennego zagrożenia, z czym łączył wydumane oskarżenia prawicy o „prorosyjskość”.

Decyzja, aby patronować twardej polityce zatrzymywania przybyszów podrzucanych Polsce przez służby Łukaszenki, to przykład największej wolty Tuska. Sama w sobie mogłaby to być historia do pewnego stopnia nawet krzepiąca. Oto partia korzystająca z tego tematu, aby utrudniać życie poprzednikom u władzy, staje się rzeczniczką obowiązku ochrony polskich granic, bez którego państwo staje się fikcją pozbawioną suwerennością.

Kiedy jednak na kilka dni przed wyborami okazało się, że dwa miesiące wcześniej Żandarmeria Wojskowa zakuła dwóch żołnierzy w kajdanki, a prokuratura postawiła im zarzuty nadużywania broni palnej (choć nikt nie został nawet draśnięty), złapano nowy układ rządowy na braku logiki. Nie tak buduje się morale obrońców granicy pracujących w warunkach skrajnego stresu, kiepsko wyszkolonych i wyposażonych.