Komu przypadła Literacka Nagroda Nobla 2023? Znamy decyzję

Trwa tzw. tydzień noblowski. W czwartek 5 października Akademia Szwedzka ogłosiła, komu przypadła Literacka Nagroda Nobla za 2023 rok.

Wśród faworytów wymieniani byli Chinka, Rosjanka, Norweg, Australijczyk oraz Brytyjczyk. Ostatecznie Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury w 2023 r. otrzymał norweski pisarz i dramaturg Jon Fosse. Jak podała Akademia Szwedzka, Fosse został wyróżniony "za nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz temu, czego nie sposób wypowiedzieć".

Jon Fosse, piewca samotności

Urodzony w 1959 roku Jon Fosse był w tym roku wśród faworytów do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Norweski pisarz i dramaturg jest uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych dramatopisarzy europejskich. Debiutował w 1983 roku powieścią "Czerwone, czarne". Jego pierwsza sztuka teatralna "I nigdy się nie rozłączymy" wystawiona została w 1994 r. Jest też autorem poezji, książek dla dzieci, esejów. W Polsce ukazały się lub były grane jego sztuki "Matka i Dziecko", „Noc śpiewa piosenki”, "Odwiedziny", "Letni dzień", "Syn" w przekładzie Haliny Thylwe.

Literacka Nagroda Nobla ma 122 lata

Ustanowiona na mocy testamentu Alfreda Nobla Nagroda Nobla w dziedzinie literatury jest przyznawana od 1901 roku. Do 2022 roku wyróżnienie przyznano 119 osobom.

Nagrodę przyznaje składająca się z 18 członków Akademia Szwedzka, którą tworzą pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski (w tym roku to sześć osób).

Czytaj więcej

Nauka

Nagroda Nobla 2023 z dziedziny chemii została przyznana

Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za 2023 rok. Uhonorowani zostali Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus i Aleksiej I. Jekimow.

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury jest uznawana za najbardziej prestiżowe wyróżnienie literackie na świecie. Nagrodę otrzymywali Polacy: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) oraz Olga Tokarczuk (2018). Laureatem był także Isaac Bashevis Singer (1978) - amerykański pisarz będący z pochodzenia polskim Żydem, tworzący głównie w języku jidysz.

Literacka Nagroda Nobla 2023. Kto jeszcze miał szansę?

Przed ogłoszeniem werdyktu Akademii Szwedzkiej swoich faworytów w sprawie Literackiej Nagrody Nobla mieli bukmacherzy. Duże szanse dawano chińskiej pisarce Can Xue (ur. 1953), która przeżyła dzieciństwo w czasach rewolucji kulturalnej - jej ojciec został uznany za prawicowca i wysłany do obozu reedukacji poprzez pracę, a matka została zesłana do pracy na wieś.

Wychowaniem Can Xue zajęła się babcia, która zmarła z głodu. Can pracowała w fabryce jako frezerka i szwaczka, nauczała angielskiego, założył własny zakład krawiecki. Książki przyniosły jej zaproszenia do Japonii i Stanów Zjednoczonych. Jej opus magnum jest "Ulica błota", a specjalnością - pisanie bez poprawek i dopisywanie kolejnych fragmentów. Główny motyw twórczości Can Xue stanowi chwiejność i ograniczoność ludzkiego umysłu.

Ludmiła Ulicka, krytyczka Kremla

Wśród kandydatów wymieniana była też rosyjska autorka Ludmiła Ulicka (ur. 1943), krytyczka Kremla. Ulicka znana jest z powieści, które często skupiają się na relacjach osobistych. Dorastała w Moskwie, studiowała biologię na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym. Karierę literacką rozpoczęła w żydowskim teatrze dramatycznym.

W 1992 r. opublikowała powieść "Sonieczka", która we Francji została uznana za najlepszą książkę zagraniczną i przyniosła pisarce prestiżową francuską nagrodę Prix Médicis. Za wydaną w 2001 roku powieść "Przypadek doktora Kukockiego" jako pierwsza kobieta uhonorowana została Nagrodą Bookera.

Czytaj więcej

Nauka

Nagroda Nobla 2023 z fizyki przyznana

Nagroda Nobla z fizyki za 2023 rok została przyznana. Laureaci to Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L’Huillier.

25 lutego 2022 r. "Nowaja Gazieta" opublikowała oświadczenie Ulickiej pod tytułem "Ból. Strach. Wstyd" przeciwko napaści Rosji na Ukrainę. Ulicka należała także do sygnatariuszy apelu pisarzy do wszystkich mówiących po rosyjsku ludzi, aby szerzyli prawdę o wojnie.

Przed ogłoszeniem przez Akademię Szwedzką decyzji w sprawie literackiego Nobla wśród kandydatów do otrzymania nagrody wymieniani byli także brytyjski autor indyjskiego pochodzenia Salman Rushdie (ur. 1947) znany z tytułu "Szatańskie wersety" oraz australijski pisarz Gerald Murnane (ur. 1939), którego najgłośniejszym osiągnięciem jest powieść "The Plains".

Literacki Nobel - faworyci

Kto jeszcze w 2023 r. mógł otrzymać Literacką Nagrodę Nobla? Agencja AFP pisała o rumuńskim autorze Mircei Cartarescu. Na giełdzie nazwisk byli też Węgrzy Peter Nadas i Laszlo Krasznahorkai, Albańczyk Ismail Kadare, kenijski pisarz Ngugi wa Thiong'o i Kanadyjka Margaret Atwood, a także Haruki Murakami i Michel Houellebecq.

Czytaj więcej

wystawa

Aleksander Brückner - odkrywca średniowiecznych tekstów. Wystawa w Bibliotece Narodowej

Wystawa „Aleksander Brückner. Średniowiecza odzyskane” w Bibliotece Narodowej przedstawia historyka literatury i najcenniejsze średniowieczne zabytki języka polskiego.

W środę Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za 2023 rok. Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus i Aleksiej I. Jekimow zostali uhonorowani za odkrycie i syntezę kropek kwantowych, najmniejszych cząstek w nanotechnologii.

W poprzednim roku Nagrodę Nobla z chemii za pracę, która zaowocowała "genialnym narzędziem do budowy cząsteczek" otrzymali Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal i K. Barry Sharpless.

We wtorek 3 października Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L’Huillier otrzymali Nagrodę Nobla z fizyki za "eksperymentalne metody generujące attosekundowe impulsy światła dla celów badania dynamiki elektronów w materii". Attosekunda to jednostka czasu równa jednej trylionowej części sekundy.

Czytaj więcej

Literatura

„Rymkiewicz. Encyklopedia”. Jarosław Marek Rymkiewicz na własnych zasadach

„Rymkiewicz. Encyklopedia” w Muzeum Literatury w Warszawie to pierwsza obszerna prezentacja dorobku, zmarłego przed rokiem, poety.

"Eksperymenty laureatów wytworzyły impulsy światła tak krótkie, że mierzone w attosekundach, co pokazywało, że impulsy te mogą być wykorzystywane do dostarczania obrazów procesów zachodzących wewnątrz atomów i cząsteczek" - podano w oświadczeniu. Przewodnicząca Komitetu Noblowskiego Eva Olsson zaznaczyła, że można teraz otworzyć drzwi do świata elektronów.

Z kolei w poniedziałek Instytut Karolinska w Sztokholmie zdecydował, że tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii trafi do Katalin Karikó i Drew Weissmana za prace nad modyfikacją mRNA i opracowanie techniki, która przyczyniła się do stworzenia szczepionek.

Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku z inicjatywy Alfreda Nobla, który dorobił się majątku na odkryciu dynamitu. Swoją fortunę Nobel przeznaczył na sfinansowanie fundacji przyznającej nagrody.

Czytaj więcej

Nauka

Nagroda Nobla z medycyny w 2023 r. za przełom, który może pomóc w leczeniu raka

- Odkrycie, za które przyznano nagrodę Nobla dotyczyło modyfikacji mRNA, która sprawiło, że stało się ono bardziej stabilne i trudniejsze do zdegradowania w komórkach i tkankach - tłumaczy prof. dr hab. Marią Ciemerych-Litwinienko, dyrektorką Instytutu Biologii Rozwoju i Nauk Biomedycznych Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.