Mikołaj Małecki: Afera immunitetowa na życzenie prokuratury

Sąd pierwszej instancji odmówił tymczasowego aresztowania posła Marcina Romanowskiego, któremu prokuratura chce zarzucić popełnienie szeregu przestępstw w podczas działania w zorganizowanej grupie przestępczej. Powodem odmowy pozbawienia wolności posła ma być immunitet dotyczący jego członkostwa w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Nawet jeśli prokuratura ma rację, że immunitet nie ma zastosowania w opisywanej sprawie, popełniła błąd taktyczny, który rozpętał burzę. Zamiast ukrywać sprawę, należało zawczasu powiadomić opinię publiczną o badaniu kwestii immunitetu w toczącym się postępowaniu.

Sprawa Marcina Romanowskiego. Immunitet jak as z rękawa

Argument z drugiego immunitetu został wyjęty jak as z rękawa najpierw przez komentatorów w serwisie X, potem przez obrońcę posła Romanowskiego. W efekcie cała sprawa komentowana jest w atmosferze międzynarodowego skandalu. Obrońca ma oczywiście święte prawo do podnoszenia argumentów na rzecz swojego klienta. Prawo do obrony przysługuje każdemu obywatelowi. Emocje wywoływane tą obrończą strategią nie służą jednak merytorycznej debacie nad istotą problemu.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Łętowska o sprawie Romanowskiego. Mieszanie prawa z polityką

W sprawie immunitetowej wystarczyło wsłuchać się w głosy (były!) wskazujące na istnienie rozbieżności co do czasowego zakresu immunitetu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. A nie mieć nadzieję, że wystarczy działać.

Prokuratura mogła uniknąć ataku i zawczasu rozbroić immunitetową bombę. Wystarczyło poinformować, że kwestia immunitetu jest jej znana i analizowana. Należało wyłożyć karty na stół. Dobrą okazją był wniosek o uchylenie krajowego immunitetu skierowany do Sejmu. Trzeba było wówczas wskazać, że problem drugiego immunitetu posła został zidentyfikowany i przemyślany. Prokuratura powinna napisać: „Przyjmujemy, że przesłanki immunitetowe dotyczące funkcji w zgromadzeniu Rady Europy nie są spełnione. Kwestie te, zgodnie z regulacjami międzynarodowymi, zostają zatem przekierowane do uznania danego państwa-strony. I z tego powodu prosimy Wysoką Izbę o uchylenie immunitetu poselskiego, przyjmując, że jest to jedyna blokada przed zatrzymaniem i aresztowaniem posła”.

Ujawnienie tej intencji we wniosku do Sejmu miałoby znaczenie prawne i przyniosłoby wiele innych korzyści, bo:

Jakie są cele immunitetu?

Teraz trwa spór prawny o przesłanki immunitetowe związane z rolą członka zgromadzenia Rady Europy. W kontekście odpowiedzialności karnej istotne wydają się trzy spostrzeżenia. Po pierwsze, immunitet to wyjątek od zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej. Chroni daną osobę przed postawieniem zarzutów, aresztem, a także przypisaniem winy. Nie powinien być więc interpretowany rozszerzająco.

Po drugie, przesłanki immunitetowe dotyczące członków zgromadzenia Rady Europy wskazują na szczególne okoliczności (trwanie sesji, podróż na sesję i z sesji) oraz łączniki pomiędzy działaniami Rady a ochroną nietykalności posła (zapewnianie niezależnego wykonywania mandatu itp.). Nie da się więc przyjmować z, że sam fakt bycia członkiem zgromadzenia ochrania zawsze i wszędzie. W pozostałym zakresie ochrona immunitetowa przekazana jest do kompetencji państwa członkowskiego, a polski Sejm uchylił posłowi immunitet krajowy.

Po trzecie, przy wykładni przepisu istotny jest jego cel. Poszukiwanie celu danej regulacji to jedno z zadań interpretatora (wykładnia funkcjonalna). Czy immunitet ma chronić przed zatrzymaniem i aresztowaniem osoby podejrzanej o działanie w zorganizowanej grupie przestępczej w związku z wyrządzaniem szkody w majątku publicznym w Polsce? Nie ma to oczywiście nic wspólnego z wykonywaniem mandatu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Odpowiedź musi być więc przecząca.

Kwestia tymczasowego aresztowania. W razie wątpliwości na korzyść wolności

Gdy problem prawny jawi się jako wyjątkowo zawiły, sąd powinien kierować się starorzymską zasadą: w razie wątpliwości na korzyść wolności. Żeby pozbawić człowieka wolności, trzeba być pewnym, że są do tego podstawy. Postanowienie sądu powinno być uszanowane, a debata nad jego zasadnością powinna toczyć się w ramach kontroli instancyjnej oraz być kontynuowana w dyskusji naukowej.

W alternatywnej rzeczywistości na biurku Julii Przyłębskiej już dawno leżałby wniosek o stwierdzenie sprzeczności z Konstytucją immunitetu Rady Europy. Żadne statuty nie będą nam tu blokowały postępowań karnych! Tymczasem nikt nie piętnuje sędziego za to, że uwolnił posła. Nikt nie hejtuje go w mediach społecznościowych. Nikt nie grozi sędziemu dyscyplinarką. Nie ma więc wątpliwości, że poseł Romanowski korzysta dziś z przywilejów praworządności.