Reforma sądownictwa w 10 punktach. Nowy plan Bodnara

Na konferencji prasowej Bodnar zapewnił, że sprawne sądy to dla jego resortu jeden z priorytetów reformy wymiaru sprawiedliwości.

- Chcemy doprowadzić do tego, aby obywatele faktycznie mieli poczucie, że coś się zmienia w sądach, że te sądy lepiej działają, że nie trwa tylko i wyłącznie dyskusja ustrojowa, tylko sądy zaczynają lepiej funkcjonować – stwierdził minister sprawiedliwości.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Będą zmiany w projekcie dotyczącym tzw. neosędziów. Znamy szczegóły

Ustrojowa komisja kodyfikacyjna weźmie pod uwagę niektóre zalecenia Komisji Weneckiej dotyczące tzw. neosędziów – ustaliła „Rzeczpospolita”. Każdy z nich zostanie indywidualnie oceniony przez KRS i będzie mógł odwołać się do Sądu Najwyższego.

Klucz Bodnara do sprawnych sądów

Program „Sprawne sądy” to – według ministra sprawiedliwości – kluczowe propozycje zmian organizacyjnych, legislacyjnych i kadrowych, które odpowiadają na potrzeby dotyczące tempa prac i efektywności wymiaru sprawiedliwości. Reformy obejmą m.in. obszary mediacji, biegłych sądowych, digitalizacji, spraw frankowych czy kwestię zwiększenia liczby etatów dla asystentów.

–  „10 filarów” odpowiada na szereg wyzwań, które przed nami stoją. Jesteśmy przekonani, że kluczem do poprawy tempa prac sądów oraz wydawania wyroków jest właśnie ten plan – wyjaśnił minister.

– Żadna jednorazowa reforma nie przyspieszy odczuwalnie tempa procedowania spraw przez sądy. Jest to możliwie wyłącznie poprzez systemowe, wieloaspektowe rozwiązanie, które będzie konsekwentnie wdrażane na różnych polach ze świadomą priorytetyzacją. Do tego właśnie zmierzamy w ramach „10 filarów” – mówił na konferencji Adam Bodnar.

1 filar: „certyfikowani” biegli sądowi – nowa ustawa

Wśród kluczowych propozycji jest stworzenie certyfikowanego systemu opiniowania oraz weryfikacji kompetencji biegłych sądowych.  

- Biegłymi powinny być osoby o wysokich kompetencjach w różnych dziedzinach nauki bądź techniki – mówił Bodnar.  

Powstanie centralna lista biegłych sądowych oraz instytucji specjalistycznych, których opinie można wykorzystać w procesach sądowych. Przy Ministrze Sprawiedliwości powołana zostanie także Rada Biegłych. 

- Stworzenie profesjonalnego, szybko działającego zespołu biegłych przyspieszy postępowania sądowe. Mamy już projekt ustawy. Do tej pory żaden rząd nie przeprowadził skutecznie tego procesu – zauważył minister.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Ile dostaną biegli za pracę? Bodnar ma pomysł na biegłych sądowych

Najwybitniejsi eksperci, przygotowujący kompleksowe badania dla sądów, upominają się o swoje prawa i rachunki. Resort sprawiedliwości część uwag postanowił uwzględnić.

2 filar: digitalizacja przyspieszy i obejmie szerzej rejestry

Przygotowany zostanie systemowy proces skanowania akt papierowych, a także usprawniony zostanie dostęp do danych z dokumentów cyfrowych. Konieczna jest też automatyczna kategoryzacja danych w ramach akt cyfrowych.

– Stopniowo będziemy odchodzić od dokumentów papierowych w rejestrach sądowych np. przez wprowadzenie sekcji mój KRS i eKsięgi Wieczyste w mObywatelu czy umożliwienie składania wniosków przez Internet – zapewnił minister sprawiedliwości Adam Bodnar.

Ministerstwo wprowadzi też przyjazne interfejsy poszczególnych rejestrów sądowych – takich jak Krajowy Rejestr Karny, Krajowy Rejestr Sprawców na Tle Seksualnym, Krajowy Rejestr Zadłużonych.

3 filar: reforma ustawy o skardze na przewlekłość postępowania

Skargi na przewlekłość będzie można składać w przypadku m.in. postępowań dotyczących warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania kary pozbawienia wolności, spraw dyscyplinarnych sędziów i prokuratorów, uchylenia immunitetu sędziego i prokuratora.

4 filar: strategia rozwoju mediacji

Kierownictwo ministerstwa stawia na profesjonalizację zawodu mediatora (akredytowane ośrodki szkolące i ujednolicone certyfikaty) i usprawnienie postępowań mediacyjnych. Zamiast papierowych list stałych mediatorów przy Sądach Okręgowych chce wprowadzić ogólnopolski rejestr mediatorów sądowych. Wprowadzone będą obligatoryjne spotkania mediacyjne w niektórych kategoriach spraw i nowe rozwiązania w zakresie mediacji przedsądowej w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej.

5 filar: jeden asystent na dwóch sędziów

W budżecie na 2025 rok są zabezpieczone pieniądze na 1159 etatów dla nowych asystentów w sądach rejonowych. 50 z nich ma zostać przydzielonych do wydziałów lub sekcji frankowych w sądach okręgowych, w których jest największe obciążenie. Pozostałe etaty trafią do sądów z największym deficytem kadrowym. Takie rozwiązanie pozwoli osiągnąć – według Ministerstwa Sprawiedliwości, po raz pierwszy w historii polskiego sądownictwa, parytet jednego asystenta przypadającego na dwóch sędziów.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Jan Skoumal: A w sądach brakuje rąk do pracy

Konkursy na asystentów sędziego cieszą się coraz mniejszą popularnością. Co potencjalnym kandydatom oferuje ta praca? Czy mają potem szansę zostać sędzią?

6 filar: frankowicze – program program pilotażowy oraz zmiany ustawowe

– Wzmocnimy etatami asystenckimi pracę sędziów orzekających w tych sprawach, ale też wprowadzimy przepisy pozwalające na szybsze rozpatrywanie spraw frankowych m.in. poprzez ograniczenie wymogów dowodowych. Będziemy wspierać tendencje ugodowe – trwają prace grupy negocjacyjnej w odniesieniu do projektu ugód systemowych – zapewnia minister Adam Bodnar.

Możliwe będzie też elektroniczne składanie wniosków o zatwierdzenie takiej ugody przez Portal Informacyjny. MS stworzy Digitalnego Asystenta Sędziego, czyli specjalny program teleinformatyczny, który będzie generował elementy projektu uzasadnienia.

7 filar: rozszerzenie funkcjonalności portalu informacyjnego

W przygotowaniach jest też uruchomienie funkcji wnoszenia pism procesowych w postępowaniu cywilnym oraz w postępowaniu karnym przez Portal Informacyjny. W pierwszej kolejności będzie to dotyczyło postępowania przed sądem II instancji. Trwają prace legislacyjne mające na celu zmianę KPK i KPC oraz szczegółowe prace analityczne związane z techniczną przebudową portalu. Zmieniony zostanie jego interfejs, uproszczona jego obsługa oraz dodana zostanie możliwość zarządzania powiadomieniami. 

Portal w nowej odsłonie będzie scentralizowany i będzie miał nowy interfejs graficzny. Zapewni możliwość wygodnego logowania do portalu z wykorzystaniem danych używanych również w innych systemach (np. KRS) oraz wprowadzi moduł e-Płatności, co ułatwi wnoszenie opłat sądowych.

8 filar:  powrót wizytatorów do orzekania do czasu wyłonienia nowej KRS

Sędziowie-wizytatorzy będą mogli wrócić do orzekania. Aktualnie nie sporządzają oni opinii na temat kandydatów do awansu sędziowskiego, ponieważ nie ma nowych konkursów na wolne stanowiska sędziowskie ze względu na nieprawidłowe ukształtowanie KRS.

9 filar: praktyczne przepisy wykonawcze dla prawa rodzinnego

W Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Rodzinnego przy Ministerstwie Sprawiedliwości powołany został zespół problemowy ds. zmian w przepisach wykonawczych, który analizuje aktualny stan prawny dot. spraw rodzinnych i opiekuńczych. Prace dotyczą, m.in. nadzoru nad wykonaniem obowiązków i praw wynikających z władzy rodzicielskiej, odebrania dziecka lub wydania go osobie uprawnionej, uczestnictwa kuratora sądowego w kontaktach z dzieckiem, pieczy zastępczej czy nadzoru nad sprawowaniem opieki, kurateli, reprezentacji. Projekt zespołu problemowego będzie gotowy do końca 2024 r.

10 filar: szkolenie zarządcze dla prezesów sądów

Prezesi sądów zostaną poddani szkoleniom w celu podniesienia kompetencji zarządczych.

- Można być wybitnym prawnikiem, specjalistą w danej dziedzinie, ukończyć studia aplikacyjne w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, odbyć asesurę, zostać sędzią, a następnie prezesem sądu, nie mając jednocześnie umiejętności zarządzania personelem, dystrybucji spraw, organizacji pracy zespołowej czy komunikacji ze społeczeństwem – mówił minister. - Intensywnie współpracujemy z dyrekcją Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, prowadzoną przez prof. Piotra Girdwoynia, aby w przyszłym roku przeprowadzić szkolenia z zakresu umiejętności zarządczych dla prezesów sądów, wiceprezesów oraz przewodniczących wydziałów. Szacujemy, że w 2025 roku szkolenia te obejmą około 400 osób. Skupimy się wyłącznie na tych umiejętnościach, nie powtarzając szkoleń z zakresu kodeksu postępowania cywilnego czy karnego - wskazał.

Jak mówił szef MS, podczas planowania potrzebnych zmian Ministerstwo wzięło pod uwagę m.in. postulaty organizacji społecznych czy stowarzyszeń sędziowskich, a także zalecenia wynikające z raportu Najwyższej Izby Kontroli oraz indeks wolności gospodarczej Economic Freedom of the World czy ranking Rule of Law Index opublikowany przez World Justice Project.