Bartosz Wojsław: Squattersi w Hiszpanii, czyli degradacja prawa własności

W kwietniu tego roku hiszpański parlament uchwalił nową ustawę mieszkaniową, która jeszcze bardziej niż dotychczas rozszerzyła prawa tzw. squattersów. Problem dzikich lokatorów staje się zmorą właściwie wszystkich regionów świata, a według ekspertów wkrótce stanie się wyzwaniem także dla Polski.

W państwach trzeciego świata fenomen nazywany squattingiem od zawsze był, jest i zapewne będzie sposobem na życie nawet większej części społeczeństw, ale zjawisko to staje się też coraz bardziej zauważalne w krajach Unii Europejskiej.

Czytaj więcej

Nieruchomości

Hiszpania rozważa możliwość rezygnacji ze „złotych wiz”

Hiszpania może wycofać się z wystawiania tzw. złotych wiz przyznających prawo pobytu cudzoziemcom, którzy zainwestują w nieruchomości.

Nielegalnie zajmujący nieruchomości tłumaczą swoje zachowanie tym, że prawo do godnego mieszkania to prawo człowieka, które stawiają ponad prawem własności. Niezależnie jednak od argumentacji, problem mają prawowici właściciele, a w poradzeniu sobie z nim bynajmniej nie pomagają im politycy. Przy głośnym poparciu premiera Hiszpanii Pedro Sancheza sytuacja ofiar squattingu w Hiszpanii stała się jeszcze gorsza niż dotychczas. W życie weszła bowiem ustawa, która ekstremalnie komplikuje eksmisję dzikich lokatorów.

Źle życzą swojemu narodowi

Na internetowej stronie hiszpańskiego rządu możemy przeczytać, że „ustawa mieszkaniowa rozwija konstytucyjne prawo do godnego mieszkania i ma na celu pomoc grupom, które mają większe trudności z dostępem do niego, poprzez środki takie jak ograniczenie ceny wynajmu lub promowanie mieszkań komunalnych”.

Jaka jest rzeczywistość? To 16 tys. 726 zgłoszeń dotyczących squattingu w 2022 r., co daje liczbę prawie 46 takich przypadków dziennie. Najgorzej sytuacja wygląda w Katalonii, bo tam zanotowano aż 7500 nielegalnych zajęć. Tak zwany squatting stał się istotnym problemem społecznym, z którym rząd nie zamierza walczyć.

– Zadajmy sobie pytanie, kto przegłosował tę ustawę. Bildu, czyli partia separatystyczna i terrorystyczna, Esquerra Republicana, czyli skrajnie lewicowa partia katalońska, która chce zniszczenia Hiszpanii, oraz rządząca partia socjalistyczna i PODEMOS, czyli partia komunistyczna – mówi „Rzeczpospolitej” Sergio Nasarre Aznar, profesor prawa cywilnego na Uniwersytecie Rovira i Virgili w Tarragonie. Zwraca on więc uwagę na to, że większość partii, które przegłosowały to prawo, to ugrupowania skrajne i źle życzące jedności hiszpańskiego narodu.

Na rządowej stronie internetowej możemy także przeczytać, że ustawa zapewni ochronę przed eksmisjami poprzez przedłużenie terminów eksmisji. W praktyce oznacza to, że nowe prawo bardzo rozszerza prawa squattersów, którzy, zgodnie z tą ustawą, po wejściu do nieruchomości mogą wykazać swoją trudną sytuację ekonomiczną i społeczną, a wtedy nie zostaną eksmitowani.

Brzmi jak żart

Kto definiuje „trudną sytuację”? Administracja publiczna, która określa, kto jest biedny, a kto nie. Problem polega na tym, że do udowodnienia, że squatter nie jest w „trudnej sytuacji”, potrzebna jest współpraca z jego strony. Chodzi przede wszystkim o dotarcie do wielu niezbędnych dokumentów, które należy przedłożyć administracji publicznej.

– Jeśli pójdę do urzędu i zapytam, jaka jest sytuacja materialna i społeczna tego człowieka, to jego danych i tak nie otrzymam, bo są one chronione. Ustawodawcy skomplikowali tę procedurę maksymalnie – mówi „Rzeczpospolitej” cywilista Sergio Nasarre Aznar. W tym kontekście chwalenie się rządu zaproponowaną procedurą mediacyjną i pojednawczą między posiadającym tytuł prawny do nieruchomości a intruzem brzmi jak żart. Co więcej, nowa ustawa mieszkaniowa wymaga od właściciela udowodnienia, że dana nieruchomość nie jest stałym miejscem zamieszkania squattersa – to właściciel musi udowodnić, że nie jest wielbłądem, a dowiedzenie tego jest często bardzo trudne. Jak pisze dziennik „El País”, dziwne jest, że ciężar dowodu spoczywa w tej sytuacji nie na intruzie, ale na prawowitym posiadaczu nieruchomości.

Robin Hoodzi w togach

Pochodnym, a narastającym w Hiszpanii problemem są tak zwani inquiokupas – sformułowanie stworzone przez połączenie dwóch oddzielnych słów, czyli inquilinos – lokatorzy oraz „okupas” będącego hiszpańskim odpowiednim angielskiego squatters. Fenomen polega na tym, że najemcy, których umowa wynajmu wygasa, nie chcą wyprowadzić się z mieszkania lub po prostu przestają płacić. W takich sytuacjach interwencja sądowa także jest bardzo powolna.