Powódź 2024. Jak państwo może pomóc poszkodowanym przez wielką wodę?

Niż genueński powodujący gwałtowne deszcze w południowej Polsce pojawił się szybciej, niż najszybszy parlament zdołałby uchwalić przepisy o nadzwyczajnych działaniach w czasie powodzi. Na szczęście w naszym systemie szereg takich rozwiązań już istnieje. Niewykluczone, że zostanie wprowadzone to najpoważniejsze: stan klęski żywiołowej.

Przygotowanie rozporządzenia o tym stanie nadzwyczajnym zapowiedział premier Donald Tusk. Według konstytucji i ustawy o stanie klęski żywiołowej, rząd może taki stan wprowadzić, gdyby siły i środki państwa okazały się niewystarczające dla zwalczania powodzi. Czas obowiązywania takiego reżimu może sięgnąć 30 dni, choć za zgodą Sejmu można go przedłużyć. Oznacza on – najkrócej mówiąc – zwiększenie uprawnień władz i ograniczenie swobód obywatelskich. Ustawa o stanie klęski żywiołowej pozwala go wprowadzić nawet prewencyjnie, gdy jeszcze nie dojdzie do zdarzeń będących taką klęską.

Czytaj więcej

Klęski żywiołowe

Powódź w Polsce. Rząd wprowadzi stan klęski żywiołowej. Szef BBN: Czas na solidarność Brukseli

"Po konsultacji z odpowiednimi ministrami i służbami zleciłem przygotowanie rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej" - napisał w mediach społecznościowych premier Donald Tusk.

Skutki wprowadzenia stanu nadzwyczajnego

Jak jednak zauważa prof. Krzysztof Prokop z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, stan klęski żywiołowej to środek ostateczny.

– Rząd powinien sięgać po takie rozwiązania tylko w sytuacji, gdy działania różnych służb dokonywane w normalnym trybie nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa obywatelom ani zapobiec skutkom klęski żywiołowej – podkreśla prawnik.

Dodaje, że ograniczenia niektórych swobód obywatelskich zawsze niosą ryzyko skutków politycznych dla rządzących. I choć istnieje ustawowy mechanizm rekompensaty dla obywateli, którzy poniosą szkody w wyniku działań władz w czasie stanu wyjątkowego, to jednak – zdaniem prof. Prokopa – wprowadzenie takiego stanu nadzwyczajnego powinno być ostatecznością.

Czytaj więcej

Samorząd

Samorządom brakuje narzędzi i pieniędzy na zapobieganie podtopieniom i powodziom

Nowelizacja prawa wodnego z 2017 r. przekazała kompetencje w kwestii regulacji rzek Wodom Polskim. Samorządy nie mają więc prawnych narzędzi wpływania na tę kwestię. Zmieniła też definicję ścieku, wyłączając z niej wody opadowe - co rodzi problemy finansowe.

Finansowe wsparcie dla powodzian

Wcześniej premier zapowiedział uruchomienie szybkiej pomocy finansowej dla osób najbardziej poszkodowanych powodziami. Mają to być zasiłki, których wypłaty skoordynują wojewodowie. Decyzje o tym, kto potrzebuje pomocy, będą zapadać na poziomie gmin.

Pomoc wspomniana przez premiera jest regulowana ustawą z 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi. Przewiduje ona możliwość wypłaty zasiłków dla poszkodowanych w powodzi rodzin lub osób samotnie gospodarujących. Takie jednorazowe świadczenie nie przekracza 2 tys. zł i ma na celu – jak to przewiduje art. 5 ust. 1 – „zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej”. Jest niezależne od dochodów wnioskodawcy. Decyzja o jego przyznaniu powinna być niezwłoczna, a wójt, burmistrz czy prezydent miasta ma na jej wydanie maksymalnie dwa dni od złożenia wniosku. Przez „poszkodowanego” rozumie się przy tym każdego (osobę, firmę, organizację), kto na skutek powodzi doznał szkód majątkowych lub utracił możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości.

Szczególne rozwiązania obowiązujące w niektórych gminach dotkniętych powodzią. Zdecyduje rząd

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może ustalić wykaz gmin, na których będą stosowane szczególne rozwiązania przewidziane ustawą. To więcej niż tylko zasiłki.

Jeżeli w związku z powodzią pracownik nie może świadczyć pracy, to jego nieobecność uznaje się za usprawiedliwioną. Za czas takiej nieobecności (do dziesięciu dni) pracownik ma prawo do wynagrodzenia według stawki odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Pracodawca może przy tym powierzyć mu wykonywanie innej pracy niż zwykle, jeżeli sam ucierpi wskutek powodzi, a nowe zajęcia służą usuwaniu jej skutków u tego pracodawcy.