Estera Flieger: Oszukana symetria

Przekonanie Gawin i Jabłońskiego, że wszyscy dookoła mają obowiązek zadbać o polską historię, bo nam się to należy, jest na wskroś mylne, bo tym musi się zająć sama Polska. I nikt tego za Polskę nie zrobi. Potrzebni są jednak partnerzy – na przykład zachodni koproducent dobrego serialu historycznego, dostępnego np. na Netfliksie. Na razie środki do realizacji tego celu prawica wybiera przeciwskuteczne. Profesora Timothy’ego Snydera w Radzie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zamieniła na redaktora polskiej prasy prawicowej i księdza. Tam, gdzie należy użyć narzędzi chirurgicznych, wymachuje siekierą. Przypomina jadącego na rowerze chłopca z memów, który wywraca się, bo sam włożył sobie kij w szprychy, ale o upadek oskarża wszystkich innych.

Łatwo wyobrazić sobie w światowej prasie nagłówki z polskim ministrem nazywającym Pollacka negacjonistą – taka sprawa jest nie do wygrania. Nikt nie będzie niuansował i nikogo nie zainteresuje to, dlaczego jego tekst nie broni się na poziomie merytorycznym i retorycznym. Soft power nie lubi groteskowego prawicowego wzmożenia. Ale polityka zagraniczna, a kulturalna jest jej częścią, pozostaje dalej wyłącznie funkcją wewnętrznej, więc żelaznemu elektoratowi należy dostarczyć show, w którym minister Przemysław Czarnek grozi Instytutowi Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, przy którym działa Centrum Badań nad Zagładą Żydów, obcięciem finansowania za wypowiedzi profesor Barbary Engelking. Nie jest to standard demokratyczny.

Gorszy Polak

W ten sposób prawica staje się grabarzem polityki pamięci – wahadło wybije kiedyś w drugą stronę. Nie tylko nastąpi powrót do polityki ciepłej wody w kranie, historia nie będzie mieć znaczenia. „Postępowi intelektualiści” upolitycznią pamięć na swój sposób, powodowani kompleksem wobec Zachodu i przenosząc w skali 1:1 zachodnie trendy na polski grunt. Przykład: biorący na sztandar prawdę historyczną i wartości akademii poseł Lewicy dr hab. Maciej Gdula wyłącznie się z nimi mija – w ostatnich dniach prowadzi szarżę przeciwko narracji prawicy o Polakach ratujących Żydów, bazując na danych liczbowych nijak oddających rzeczywistość okupowanej Rzeczypospolitej, której nie da się porównać np. z Francją. Trudno nie dostrzec, że Maciejowi Gduli nie chodzi o dojrzałe przepracowanie przeszłości. Z jakichś powodów znanych tylko posłowi Gduli i podobnie do niego myślących, Polak ma być w tej opowieści już na starcie gorszy niż Francuz.

Od eseju Jana Józefa Lipskiego „Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy” paraliżujący pozostaje strach przed jakąkolwiek formą afirmacji polskich dziejów. Paradoks polega na tym, że w kręgach posła Gduli swego czasu furorę robiła książka „Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii” Briana Portera-Szűcsa. „Postępowi intelektualiści” lubią opowieść o tym, że polska historia jest jak każda inna, tylko nie wiedzieć czemu, jeśli chodzi o II wojnę światową, Polacy mieli być gorsi niż wszyscy inni. O ile 20 lat temu zarzutem wobec Polaków miał być udział poszczególnych sprawców w pogromach, o tyle dziś jest nim bierność – oderwana od okupacyjnego kontekstu. Wystarczy wejść w komentarze pod tekstem Pollacka na stronie „Wyborczej”, by zobaczyć, jak polityczne ma to zabarwienie.

Ale wśród tych komentarzy znalazłam jeden, który powinien dać postępowej stronie szczególnie do myślenia: „Efektem pisowskiego prymitywizmu będzie to, że ludzie rozsądni w Polsce staną przed wyborem – albo uznać, że Polacy w czasie wojny byli dokładnie w takiej samej sytuacji i ponoszą taka odpowiedzialność jak Niemcy i Austriacy, albo przyłączyć się do nacjonalistycznego bajdurzenia PiS-u. Coraz trudniej o rozsądek i wyważone opinie”.