Joe Biden nie uzdrowił Stanów. Są spolaryzowane, jak nigdy wcześniej

Strach towarzyszący tym wyborom jest powszechny. Trzy czwarte Amerykanów obawia się, że po zamknięciu urn dojdzie do aktów przemocy, bo jedna ze stron nie uzna werdyktu głosujących. Co piąty zwolennik Donalda Trumpa uważa wręcz, że przemoc byłaby dobrym sposobem na zdobycie przez miliardera Białego Domu (odsetek podzielających taki pogląd po stronie Kamali Harris jest trzykrotnie niższy).

W wielu stanach zmobilizowano więc policję, Gwardię Narodową i inne formacje mundurowe, aby chronić punkty wyborcze czy lokale, gdzie będą liczone głosy.

Kamala Harris i Donald Trump używali coraz radykalniejszego języka wobec rywala

Do coraz radykalniejszego języka na finiszu kampanii uciekali się też sami kandydaci. Harris wpisała swojego oponenta do grona faszystów. Trump systematycznie nazywał ją idiotką, żałował, że mimo przegranych wyborów porzucił w styczniu 2021 r. urząd prezydencki i otwarcie zachęcał do likwidacji rzekomo krytycznych wobec niego dziennikarzy.

Czytaj więcej

Wybory w USA

Podcast „Rzecz w tym”: Podzielona Ameryka – wybory, które mogą zmienić wszystko

W najnowszym odcinku podcastu „Rzecz w tym” Bogusław Chrabota rozmawia z Januszem Reiterem, byłym ambasadorem RP w USA, na temat podziałów społecznych i politycznych, które wstrząsają Ameryką tuż przed wyborami prezydenckimi. Wybory te, zdaniem Reitera, mogą przesądzić o przyszłości Stanów Zjednoczonych i ich roli na arenie międzynarodowej.

Od objęcia władzy na początku 2021 roku Joe Biden zrobił wiele, aby wszystko to wyglądało inaczej. „Polityka nie musi być pożarem niszczącym wszystko, co napotyka na swojej drodze. Każdy spór nie musi przekształcać się w totalną wojnę” – mówił w trakcie ceremonii zaprzysiężenia 21 stycznia. 

To było zaledwie kilkanaście dni po próbie siłowego przejęcia władzy przez Donalda Trumpa, który zachęcał swoich zwolenników do szturmu na Kongres. Nowy prezydent uznał więc, że obrona demokracji jest jego najważniejszą misją.

Uważał, że wielu Amerykanów zasiliło szeregi zwolenników miliardera w obawie przed pauperyzacją. Inaczej niż Barack Obama nie stanął po stronie wielkiej finansjery. Uruchomił hojne programy subwencji państwowych, jak wart 1,9 biliona dolarów plan stymulacji gospodarki czy szacowany na 1,2 biliona program odbudowy infrastruktury. Dziś amerykańska gospodarka pędzi do przodu, pensje najniżej uposażonych szybują do góry, bezrobocie jest rekordowo niskie. 

Podział Ameryki nie przebiega już tak bardzo po linii dochodów, jak to było w 2020 roku

Większość zwolenników Trumpa tego jednak nie dostrzegła, po części dlatego, że na pełen efekt działań Bidena przyjedzie jeszcze poczekać. Prezydent miał też pecha: z powodu efektów pandemii i wojny w Ukrainie musiał stawić czoło wysokiej inflacji, która zjadła część mocy nabywczej Amerykanów. 

Polaryzacja amerykańskiego społeczeństwa, choć nadal dzieli je na pół i pozostaje równie ostra, jak w przeszłości, zmieniła też charakter. Nie przebiega już tak mocno po linii dochodów i przynależności etnicznej, jak w to było w 2020 roku.

Do obozu Trumpa dołączyło około jednej trzeciej Latynosów i jednej ósmej Afroamerykanów. Jego zwolenników łączy teraz bardziej słabe przygotowanie (brak wykształcenia) do funkcjonowania we współczesnym świecie. Punktów odniesienia szukają w konserwatywnych wartościach (zakaz aborcji), nawet jeśli Trump powinien być ostatnią osobą, która się z nimi kojarzy.

Czytaj więcej

Publicystyka

Jan Zielonka: Nieprzewidywalna Ameryka. Co wiemy, a czego nie wiemy o wyborach w USA

Los świata i Europy decydował się właśnie w Ameryce, lecz wyników wyborczych nie poznamy pewnie w środę. Być może trzeba będzie czekać nawet do stycznia. Przez jakiś czas panować będzie chaos, strach i niepewność. Nie tylko państwa, lecz też rynki chcą wiedzieć, kto w największym mocarstwie wygrał.

Gdy pod koniec lipca Harris zastąpiła Bidena w walce o Biały Dom, do tego doszedł głęboki podział na tle płci. Ostatnie sondaże przed wyborami mówiły, że gdyby w głosowaniu brały udział same kobiety, kandydatka demokratów wygrałaby je stosunkiem niemal 60 do 40 proc. Ale gdyby do urn poszli sami mężczyźni, proporcje byłyby dokładnie takie same na rzecz Trumpa. Nagle okazało się, jak słabo amerykańskie społeczeństwo jest przygotowane na pełną równość płci. 

Biden próbował wyjść naprzeciw tym obawom. Ale przynajmniej od czasów Billa Clintona Partia Demokratyczna przekształciła się w siłę liberalną utożsamianą z elitami wschodniego i zachodniego wybrzeża, która nie rozumiała problemów głębokiej prowincji i nie wiedziała, jak się do nich odnieść. Funkcjonującemu od dekad w polityce prezydentowi trudno było to nadrobić. Na tym polu Trump okazał się od niego o wiele skuteczniejszy. 

To jednak nie wystarczy, aby wytłumaczyć, dlaczego człowiek, który wciąż nie uznaje porażki w wyborach z 2020 roku i na którym ciąży kilkadziesiąt zarzutów kryminalnych, wciąż może liczyć na poparcie około 75 mln Amerykanów.

Czytaj więcej

Polityka

Były szef izraelskich służb: Niezależnie od tego, kto wygra, w interesie Ameryki jest zakończenie wojny

Wojna na Bliskim Wschodzie zakończy się za dwa miesiące, potem będziemy mieli wybory w Izraelu, po których powstanie zupełnie inny rząd – uważa Ami Ajalon, były szef Szin Betu, izraelskiej służby bezpieczeństwa, z którym rozmawiała „Rzeczpospolita”.

Nie da się w tym miejscu uciec od kwestii ustrojowych. Po przejęciu w 2016 roku kontroli nad Partią Republikańską Trump uczynił z niej powolne narzędzie promocji własnej kariery. W ten sposób niejako automatycznie stał się głosem wszystkich niezadowolonych w Stanach. Gdyby Ameryka miała ustrój np. Niemiec, być może zdobyłby nie więcej mandatów niż AfD w Bundestagu. A tak, również przy wsparciu ogromnych donatorów, w jego zasięgu znalazła się najwyższa władza w państwie. Tę przewagę umiejętnie umocnił, wchodząc w układy z potentatami mediów społecznościowych na czele z Elonem Muskiem. 

Biden popełnił kolosalny błąd, kurczowo trzymając się planów walki o drugą kadencję

George Friedman, założyciel wywiadowni Stratfor, zwracał w przeszłości uwagę „Rz”, że w Europie przecenia się możliwości działania prezydenta USA. Biden miał tu szczególnie trudno, gdy po wyborach w 2022 roku demokraci stracili większość w Izbie Reprezentantów.