„Historia Henryka IV” w Teatrze Polskim. Szekspirowska gra o tron.

Wy „wołowe fi..ty”, że pozwolę sobie zacytować Szekspira z „Historii Henryka IV”, a może nawet „wy s…syny” – dodam drugi cytat, bo jeśli tak pisał, to przecież może nawet mocniej mógłby zareagować na spektakle polskich inscenizatorów swoich dzieł w ostatnich latach, gdyby je zobaczył.

Większość mówi bowiem, że Szekspir wielkim dramaturgiem i poetą był. Ostatecznie jednak zachowuje tylko strukturę szekspirowskich dramatów, a treść tnie i pisze na nowo, bo przecież ci nasi twórcy są równie utalentowani jak autor „Hamleta”. Wcale nie muszą się zastanawiać nad tym, co Anglik miał na myśli i jak to można dobrze wystawić.

Widz i koncentracja na tekście Szekspira

Oczywiście, Szekspir sam przerabiał cudze sztuki i unowocześniał pomysły innych, nie sądzę jednak, by miał dziś godnych następców w pisaniu, poezji i komizmie. Tym bardziej warto więc skorzystać z rzadko nadarzającej się okazji i posłuchać „Henryka IV” w rewelacyjnym przekładzie Piotra Kamińskiego, interpretowanego przez aktorów Teatru Polskiego w Warszawie w spektaklu Ivana Alexandre’a.

Czytaj więcej

Teatr

Premiera w Teatrze Polskim. Andrzej Seweryn jako król Henryk IV

W warszawskim Teatrze Polskim 10 października premiera „Historii Henryka IV” Szekspira z Andrzejem Sewerynem. 26 października w Narodowym „Faust” w inscenizacji Wojciecha Farugi z Cezarym Kosińskim.

Widz, który poradzi sobie z typowymi dla współczesności problemami z koncentracją i skomunikuje się z Szekspirem, przeżyje wyjątkową teatralną przygodę. W spektaklu Polskiego padają zresztą słowa, że święto jest dlatego świętem, że nie zdarza się każdego dnia.

W przedstawieniu francuskiego reżysera wyjątkowe jest zaś to, że przez trzy i pół godziny możemy słuchać genialnego tekstu. Każde słowo i linijka – układające się w obrazy, metafory, sceny i dialogi – wibruje błyskotliwie, pełne refleksji. Czasami budujących, częściej zaś pełnych sceptycyzmu, w dużej części zdominowane przez komizm, związany z Falstaffem, czyli szekspirowską wersją żołnierza-samochwała, którego Henryk Sienkiewicz przerobił na Zagłobę.

Nie będę ukrywać, że na premierze widziałem widzów śpiących lub kwękających na megatony szekspirowskiego wiersza, ale gdyby wybudzili się z teatralnego marazmu, przyznaliby, że zrytmizowany tekst, gęsty od znaczeń, byłoby w stanie zagrać w ogromnej dyscyplinie, bez wpadki wymagającej pomocy suflerki i wsparcia mikroportów – może tylko kilka zespołów w kraju.

Z szekspirowską zjadliwością można powiedzieć, że sztuka zaczyna się po chrześcijańsku. Oto Henryk IV grany po królewsku przez Andrzeja Seweryna w koronie przypominającej tę cierniową, stoi na krzyżu oświetlonym z nadscenia złocistą poświatą. Deklaruje pokornie udział w wyprawie do grobu Chrystusa, jednak wkrótce okaże się, że krzyż w zasadzie depcze – prąc do wojny domowej. Angielscy panowie uwierzyli mu, że chce tylko odzyskać swoje ziemie, a gdy w tym pomogli, okazało się, że zamieszali się w obalenie Ryszarda II. I mogą być następnymi ofiarami.

Na czele opozycji staje Percy zwany Hotsbur (Modest Ruciński), zaś Henryk IV za kolejne zmartwienie uważa to, że Percy dzielniej stara się o angielską koronę niż królewski syn marnotrawny Henryk, zwany Heniem (Paweł Krucz), włóczący się po tawernach i burdelach z Falstaffem (Szymon Kuśmider).

Co to jest honor?

Warto odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Szekspir podzielił sztukę, uważaną za jego życia za największe osiągnięcie Stradforczyka, na dwie części: wątki skoncentrowane wokół walki o władzę oraz rozgrywające się z Falstaffem w roli głównej. Dlaczego tchórz i pijak mocny tylko w gębie wyrasta na postać równą królom?

Czytaj więcej

Teatr

Spektakl o narcyzmie mistrzów, mobbingu i buncie wygrał Festiwal Szekspirowski

„Burza. Regulamin wyspy” Katarzyny Minkowskiej z Teatrum im. Jana Kochanowskiego w Opolu zwyciężyła konkurs polskich inscenizacji Szekspira na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku, zdobywając główną nagrodę Złotego Yoricka.

Błazeńską postacią Szekspir zdobył uwagę widzów, którzy umierali pewnie ze śmiechu, ale z siebie samych się śmiali, ponieważ Falstaff jak wielu zwykłych ludzi nie chce pchać się w polityczne rozgrywki i wojnę. To prawda: jest tchórzem. Ale trudno odmówić mu racji, kiedy kpi z takiego pojęcia jak honor, gdy ma stracić w bitwie życie, a widzi, że w podległym mu oddziale miast synów zamożnych rodziców, którzy się wykupili, ma samych biedaków i więźniów. Znamy to z rosyjsko-ukraińskiej wojny.

A gdy grający wprost do widowni aktorzy mówią o naszych podejrzanych sprawkach i tchórzostwie, to ilu z nas przyznałoby się, że w tygodniu agresji Putina na Ukrainę nie myślało o honorze, tylko o ucieczce, gdzie pieprz rośnie? Szekspir pokazuje, że w czasie, gdy rozgrywają się największe tragedie, świat jest jednocześnie farsą.

Można oglądać rozgrywkę między Henrykiem IV a jego dawnymi sojusznikami jako uniwersalną historię o domowej wojnie. Ale można w niej też zobaczyć polską rzeź solidarnościowych ideałów. Gdy zaś Henryk IV mówi, że trzeba odebrać to, co nam zabrano, słyszymy o projekcie odzyskania państwa, a obawiamy się, że znowu wszystko zawłaszczą polityczni gracze.

Szekspir stworzył arcydzieło teatru w teatrze. Aktorem jest książę Henryk, gdy obiecuje widzom zrealizować pewną intrygę łączącą się z jego przyszłością, a inscenizuje też kryminalno-komediową zasadzkę, by pośmiać się z gry pozorów Falstaffa. Uwaga! Gra przenosi się wtedy na widownię i proszę uważać, bo portfel może ponieść koszty wyższe niż biletu.

Wyjątkowym popisem Krucza i Kuśmidra są sceny, gdy samochwała przekonuje księcia, by mógł zagrać monolog Henryka V wobec syna – rzecz jasna po to, by się chwalić. Książe zaś odpowiada swoją improwizacją, by dać popis najbardziej karczemnego disu Falstaffa, jakby powiedzieli raperzy, uwielbiający obrażać swoich rywali najwymyślniejszymi zniewagami.

Wybitny Falstaff w kreacji Szymona Kuśmidra

Kreacja Szymona Kuśmidra w roli Falstaffa to osobny spektakl, grany głosem, który mało nie rozsadzi Polskiego. Aktor szarżuje w słownych polemikach, parodiuje dyskotekowych dandysów takich jak Henio. To trzeba zobaczyć.