Zmiany w segregacji śmieci od 2025 roku. Na te nowości trzeba się przygotować

Celem wszystkich nowości jest zmniejszenie ilości śmieci, które trafiają na wysypiska lub do spalarni i zwiększenie poziomu recyklingu. W niechlubnej czołówce branż najbardziej szkodliwych dla środowiska, pochłaniających najwięcej zasobów i generujących wielkie ilości odpadów, jest branża odzieżowa.

Gdzie dziś wyrzucamy zużyte ubrania?

W tej chwili w Polsce wyroby włókiennicze co do zasady nie są objęte systemem selektywnej zbiórki odpadów. Najczęściej trafiają do odpadów zmieszanych. Można je również oddawać do Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadków Komunalnych (PSZOK). Samorządy przyznają jednak, że do PSZOK-ów trafia tylko niewielki odsetek tekstyliów.

Oprócz systemu samorządowego mamy też system zbiórek prowadzony przez różne firmy i organizacje pozarządowe. Część zebranych w ten sposób rzeczy trafia do drugiego obiegu, część wykorzystywana jest do produkcji tzw. czyściwa. Powoli opracowywane są też technologie pozwalające na przerabianie ubrań na inne surowce – np. kompozyt tekstylny, z którego mogą być wyrabiane przedmioty codziennego użytku. Inną praktyką jest wykorzystanie tekstyliów do produkcji tzw. paliw alternatywnych (RDF).

Czytaj więcej:

Administracja

System kaucyjny – czy samorządy mają się czego obawiać?

Od stycznia 2025 roku zmienią się zasady gospodarki odpadami. Co to oznacza dla samorządów? Jakich zmian w prawie oczekują?

Pro

Dlaczego wprowadzane są zmiany w gospodarowaniu tekstyliami? 

Jak czytamy w materiałach Parlamentu Europejskiego (PE) „przeciętny Europejczyk i Europejka kupują co roku prawie 26 kg i usuwają około 11 kg tekstyliów. Używane ubrania mogą być eksportowane poza UE, ale są głównie spalane lub składowane (87 proc.)”. Recyklingowi na nowe ubrania poddaje się tylko 1 proc. odzieży. Według szacunków Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) globalna produkcja włókien tekstylnych w ciągu ostatnich 20 lat prawie się podwoiła (z 58 mln ton w 2000 r. do 109 mln ton w 2020 r.) i cały czas rośnie. EEA przewiduje, że w 2030 r. będzie to 145 milionów ton.

Coraz więcej mówi się też o gigantycznych kosztach dla środowiska, jakie pociąga za sobą branża odzieżowa. „Produkcja tekstyliów wymaga dużo wody, a także gruntów pod uprawę bawełny i innych włókien. Szacuje się, że produkcja jednej koszulki pochłania 2700 litrów wody słodkiej, czyli tyle, ile średnio wystarcza jednej osobie na 2,5 roku” – czytamy w materiałach PE. Coraz częściej i głośniej mówi się też o skutkach uwalniania mikroplastiku z włókien wykonanych z poliestru.

Jednym z działań podjętych przez UE w związku z rosnącą ilością odpadów tekstylnych była dyrektywa 2018/81 przyjęta 30 maja 2018 r., zmieniająca ramową dyrektywę odpadową z 2008 r. Nałożyła ona na państwa członkowskie obowiązek prowadzenia selektywnej zbiórki wyrobów tekstylnych. Ma on wejść w życie od początku 2025 roku.

Czytaj więcej

Z regionów

Porządki po powodzi. Śmieci tak dużo, że nie ma ich gdzie składować

Trwa sprzątanie zalanych przez powódź miast i wsi. Szlam i śmieci powodziowe wywożone są na na razie na lokalne składowiska, ale powoli zaczyna tam brakować miejsca. Wyznaczane są więc nowe. Samorządy dostają finansowe wsparcie na te wielkie popowodziowe porządki.

Gdzie wyrzucać zużyte ubrania, buty, pościel itp. od 1 stycznia 2025 roku?

Od 1 stycznia 2025 roku obowiązywał będzie zakaz wyrzucania tekstyliów do kontenerów z odpadami zmieszanymi. Samorządy powinny zapewnić mieszkańcom możliwość prowadzenia selektywnej zbiórki tych odpadów. Chodzi nie tylko o zużyte ubrania, ale też buty, koce, pościel, zasłony, kapelusze, obuwie czy dywany.

Przepisy nie wymagają jednak, by tekstylia odbierane były bezpośrednio z domów mieszkańców. Dlatego zdaniem ekspertów z takimi sytuacjami raczej nie będziemy mieli do czynienia. Nie ma się więc co spodziewać, że od przyszłego roku pojawi się dodatkowy worek na odpady czy kolejny rodzaj kontenera w przyblokowych altanach. Gminy najprawdopodobniej będą bazowały na Punktach Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Inną opcją, którą mogą wprowadzić samorządy, są specjalne kontenery na tekstylia ustawiane w wybranych punktach miasta (na wzór tych, które dziś służą do odbioru drobnych elektrośmieci).

Selektywna zbiórka odpadów włókienniczych w 2025. Przykłady miast

Z informacji zebranych przez portal regiony.rp.pl wynika, że po 1 stycznia 2025 roku samorządy zamierzają prowadzić selektywną zbiórkę odzieży i tekstyliów głównie w PSZOK-ach. Przykładem może być Warszawa. „Od października 2016 roku miasto zapewnia mieszkańcom możliwość oddania odzieży i tekstyliów w PSZOK. Obecnie na terenie Warszawy działają cztery takie punkty” – mówi dla regiony.rp.pl Monika Beuth, rzeczniczka prasowa warszawskiego ratusza. Dalej czytamy, że Warszawa nie będzie wystawiała dodatkowych kontenerów, ani koszów na tekstylia dla mieszkańców.

Na tej samej zasadzie działać to będzie w Lublinie. „Już teraz Lublin ma w „Regulaminie utrzymania czystości porządku na teranie miasta Lublin” wprowadzony zapis, że od 1 stycznia 2025 roku odpady tekstyliów i odzieży mieszkańcy powinni zbierać odrębnie i dostarczać je do PSZOK. Zatem od początku przyszłego roku punkt PSZOK przy ul. Metalurgicznej 13k będzie przyjmował odpady tekstyliów i odzieży dostarczane przez wszystkich właścicieli nieruchomości zamieszkałych z terenu Lublina, niezależnie od sektora w jakim jest położona ich nieruchomość” – podkreśla Anna Czerwonka z biura prasowego lubelskiego magistratu.

Znaleźć można jednak również przykłady samorządów, które zamierzają wprowadzić dodatkowe rozwiązania dla mieszkańców. Na przykład w Olsztynie tekstylia będzie można oddać również do mobilnego PSZOK-a, który cyklicznie ma objeżdżać osiedla. Z kolei Kraków zamierza kontynuować program „100 proc. korzyści” realizowany we współpracy z PCK. Mieszkańcy, którzy mają tekstylia do oddania, mogą zadzwonić pod specjalny numer i umówić się na bezpłatny odbiór.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Zwolnienie z opłat za śmieci nie tylko dla emerytów. Kto jeszcze może skorzystać?

Opłaty za wywóz odpadów to spore obciążenie dla domowego budżetu, zwłaszcza w przypadku seniorów. Na szczęście coraz więcej gmin oferuje zniżki lub zwolnienie z opłat za śmieci dla emerytów i innych grup mieszkańców.

Jeszcze inne rozwiązanie wprowadza na swoim terenie Wałbrzych. Jak informuje walbrzych.naszemiasto.pl, śląskie miasto zmierza ustawić dodatkowe, białe kontenery na odzież. Pojawią przy stojących już czerwonych kontenerach na elektrośmieci. Ponadto Wałbrzych zdecydował się na szybsze wprowadzenie obowiązku selektywnej zbiórki ubrań. Będzie on obowiązywał już od listopada 2024. Mieszkańcy Wałbrzycha będą też mogli, tak jak do tej pory, oddawać tekstylia w PSZOK-u.

Zmiany w segregacji tekstyliów to dopiero początek?

Wiele wskazuje na to, że zmiany w gospodarce odpadami tekstylnymi przyjęte w 2018 r., które zaczną obowiązywać od 2025 r., to dopiero początek. Unia Europejska rozpoczęła już prace nad kolejną zmianą dyrektywy ramowej o odpadach. M.in. w obszarze śmieci pochodzących z sektora odzieżowego. W drugiej połowie czerwca 2024 r. Rada UE przyjęła stanowisko (tzw. podejście ogólne) w sprawie ukierunkowanej nowelizacji dyrektywy ramowej w sprawie odpadów ze szczególnym uwzględnieniem odpadów żywnościowych i tekstylnych.

Ogólne założenie jest takie, by większą odpowiedzialność za los odpadów tekstylnych ponosili ci, którzy je produkują. „Nowelizacja dyrektywy ramowej w sprawie odpadów przewiduje zharmonizowane systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta, które wymagałyby od marek odzieżowych i producentów odzieży wnoszenia opłat, aby pomóc finansować koszty zbierania i przetwarzania odpadów tekstylnych. Programy te zostaną ustanowione do 30 miesięcy po wejściu w życie tej dyrektywy, a ministrowie zgodzili się objąć zakresem ich stosowania mikroprzedsiębiorstwa” – informuje Rada UE.

System kaucyjny. Na jakim etapie są przygotowania?

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) to zagadnienie, o którym w Polsce mówi się najwięcej (przynajmniej ostatnio) w kontekście systemu kaucyjnego, który według obecnych zapowiedzi ma zacząć obowiązywać już od 1 stycznia 2025 roku. Plan zakłada, że od tej daty zacznie u nas obowiązywać kaucja na niektóre rodzaje opakowań. Za butelkę szklaną dopłacimy 1 zł, a za plastikową butelkę lub aluminiową puszkę – 50 groszy.

Czytaj więcej

Klimat

Nieznośna lekkość opakowań coraz bardziej nam ciąży

Estetyka, bezpieczeństwo, łatwość wyrzucenia – czynników, które popychają gospodarkę do produkcji opakowań, nie brakuje. Ale ten komfort to pozory. I zaczyna się na nas mścić.

Konsument będzie mógł odzyskać te pieniądze oddając je do punktu selektywnej zbiórki odpadów. Prowadzenie takich punktów będzie obowiązkowe dla sklepów o powierzchni powyżej 200 m kw. (będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję). Mniejsze placówki będą mogły przystąpić do systemu dobrowolnie. Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego.

Prace nad wprowadzeniem systemu kaucyjnego w Polsce toczą się od wielu miesięcy. W przeszłości punkty sporne dotyczyły m.in. wysokości kaucji (rozporządzenie regulujące tę kwestię już obowiązuje) czy rodzaju opakowań objętych systemem od początku jego funkcjonowania (docelowo miały być też m.in. kartony po mleku, ale – po apelach przedsiębiorców – zdecydowano się na włączenie ich do systemu dopiero za jakiś czas).

Czy na trzy miesiące przed planowanym startem systemu kaucyjnego wiemy już wszystko na temat zasad jego funkcjonowania? Niekoniecznie. Przede wszystkim dlatego, że nie zostały jeszcze przyjęte przepisy wprowadzającej system. Na moment przygotowywania tego materiału (1 października 2024 r.) odpowiednia ustawa (czyli ustawa o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw) znajdowała się na etapie prac rządowych (gotowy projekt opuścił już ministerstwo klimatu i trafił pod obrady Stałego Komitetu Rady Ministrów oraz do Komisji Prawniczej).

System kaucyjny a rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP)

Co ma wspólnego system kaucyjny z rozszerzoną odpowiedzialnością producenta (ROP), o której wspomnieliśmy wcześniej? System ROP, który UE chce wprowadzić dla producentów, w niektórych branżach już obowiązuje. Opiera się on na założeniu „zanieczyszczający płaci”. Oznacza to, że firma wprowadzająca na rynek produkty w danym opakowaniu ma odprowadzać opłatę opakowaniową mającą pokryć koszty zbierania, segregowania oraz przetwarzania odpadów powstałych z tych opakowań.

UE przyjęła ogólne przepisy, poszczególne kraje powinny je zaimplementować. W Polsce ustawę wprowadzającą ROP dla niektórych producentów przygotowano w 2021 roku. Powinna wejść w życie w 2022. Do tej pory jej nie ma. Tymczasem samorządy alarmują, że wprowadzenie kaucji bez ROP-u skończy się tym, że na system gospodarowania odpadami komunalnymi płacić będą wszyscy, tylko nie producenci tych opakowań.

Czytaj więcej:

Administracja

System kaucyjny od stycznia 2025. Jak przygotować się do zmian?

Zakup recyklomatu i zbieranie na rzecz operatora systemu kaucyjnego frakcji kaucyjnych, to nie jest zadanie gminy, zwłaszcza w sytuacji, w której niewykorzystana kaucja ma trafiać do operatorów systemu kaucyjnego – mówi Maciej Kiełbus, prawnik.

Pro

Chodzi o to, że z systemu zniknie spora część odpadów będących najcenniejszym surowcem. A to ich sprzedaż wspierała do tej pory jego funkcjonowanie. Gminy będą też miały kłopot z osiągnięciem limitów recyklingu odpadów. To może oznaczać kary finansowe. Ostatecznie może się to skończyć wyższymi kosztami dla mieszkańców, którzy po pierwsze, będą płacić więcej za produkty spożywcze w opakowaniach objętych kaucją (trudno się spodziewać, że będziemy w stanie odzyskiwać kaucję za wszystkie opakowania, może być z tym kłopot, zwłaszcza z mniejszych miejscowościach). Z drugiej strony koszty odbioru odpadów komunalnych wcale się nie zmniejszą.

Segregowanie odpadów budowlanych. Co z remontami wykonywanymi przez osoby prywatne?

Trzecią zmiana w gospodarowaniu odpadami, która ma wejść w życie od początku 2025 roku, jest obowiązek sortowania odpadów budowlanych. Deweloperzy i firmy remontowe będą musiały je dzielić na sześć frakcji: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne i materiały ceramiczne oraz kamienie. Wymogiem tym nie będą objęte osoby fizyczne. Obowiązek nie będzie też dotyczył Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych prowadzonych przez samorządy. Nowy obowiązek nie dotyczy też odpadów nie objętych obowiązkiem prowadzenia ewidencji odpadów (zgodnie z art. 66 ust. 5 ustawy o odpadach).